تخریب پنج هزار سنگنگاره کهن در خمین
سدسازی و معدن کاوی بیش از پنجهزار سنگنگاره کهن را که برخی قدمتی در حدود ۴۰ هزار سال دارند در منطقه تیمره در شهرستان خمین از بین برده است.
عوامل انسانی باعث تخریب بیش از پنج هزار سنگنگاره کهن در کوهها و صخرههای منطقه تیمره در شهرستان خمین واقع در استان مرکزی شدهاند.
این سنگنگارهها که برخی از آنها در حدود ۴۰ هزار سال قدمت دارند، جزو کهنترین آثار تمدنی در ایران به شمار میآیند. برآوردهای پژوهشگران نشان میدهد در حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار سنگنگاره بسیار کهن با نقوش مختلف در این منطقه وجود دارد.
سد سازی و طرحهای عمرانی عوامل اصلی تخریب
به گفته محمد ناصری فرد، پژوهشگر سنگنگارههای ایران، طرحهای توسعه، سد سازی و عوامل انسانی بخش عمدهای از این آثار سنگی را برای همیشه از میان بردهاند. این پژوهشگر که تاکنون کتابهایی نیز در مورد آثار سنگی منطقه تیمره نوشته است روز چهارشنبه ۱۸ دی ماه در گفتگو با خبرگزاری ایرنا اعلام کرد احداث سد گلپایگان باعث شد تا حدود ۳ تا ۴ هزار سنگنگاره تنها در آن منطقه از بین برود. از سوی دیگر، طرح انتقال آب از سد کوچری نیز باعث نابودی حدود دو هزار و دویست تا دوهزار و پانصد سنگنگاره دیگر از مجموعه سنگنگارههای تیمره شده است.
سدهای خاکی شهید آباد، اوزدر و فرنق نیز چند هزار سنگنگاره دیگر را نابود کرده و یا در معرض خطر قرار داده است. از سوی دیگر فعالیتهای معدن کاوی و استخراج سنگهای تراورتن و سیلیس نیز باعث نابودی حدود هزار اثر کهن در منطقه تیمره شده است. با توجه به تمام این تخریبها، حداقل ۵ هزار سنگنگاره کهن برای همیشه از دست رفتهاند، گرچه ممکن است شمار سنگنگارههای نابود شده بیشتر از این رقم باشد.
گنجیابان و یادگارنویسان
به جز طرحهای توسعه و طرحهای سد سازی و معدن کاوی، برخی دیگر از فعالیتها انسانی نیز باعث تخریب این آثار شده است. نوشتن یادگاری و یا تخریب سنگنگارهها به تصور اینکه آنها نقشه گنج هستند از دیگر دلایل نابودی این آثار است. در کنار اینها عوامل طبیعی مانند باد و باران و برف و رویش گیاهان نیز به بسیاری از آنها آسیب زده است.
اقدامات ضروری برای حفاظت از یادگارهای تیمره
محمد ناصری فرد در خصوص حفاظت از این آثار کمنظیر جهانی گفت برای جلوگیری از آسیب وارد شدن توسط طرحهای عمرانی لازم است این طرحها پیش از اجرا به تایید سازمان میراث فرهنگی برسد. همچنین افزایش آگاهیهای عمومی از طریق رسانهها نیز میتواند مانع از برخی تخریبهای انسانی شود. اما در کنار اینها لازم است از این آثار حفاظت فیزیکی نیز به عمل آید و روی برخی از آنها پوشش ایجاد و سطح آنها از گیاهان پاک شود. برخی از نمونهها نیز لازم است به موزه انتقال پیدا کنند.
هنری با قدمت دهها هزار سال
منطقه تیمره که سرچشمه رود اناربار است بین محلات در شهرستان خمین و گلپایگان قرار دارد. سنگنگارههای این منطقه جزو کاملترین مجموعههای سنگنگاره در ایران است و به دلیل قدمت وتنوع خود اهمیت جهانی دارد.
بسیاری از این سنگنگارهها دارای نقوش جانوری مانند بز کوهی، قوچ، پرندگان مختلف و یا حیوانات وحشی مانند پلنگ و گرگ هستند. در تعدادی دیگر از آنها نیز انسان شکارچی حضور دارد. اشکال هندسی نیز بخش مهم دیگری از سنگنگارههای تیمره هستند. مطالعه روی این سنگنگارهها حاکی از وجود دورههای مختلف زمانی در آنهاست.
نظرها
اصغر
دستور تخریب اثار باستانی تنها از جانب کسانی صادر میشوند که ایرانی نیستند
تهمورث
در دهه چهل که که در منطقه خراسان بودم و مسئولیتی روزی بمن مرجعه شد که میخواهند بخاطر پروژه ای مقبره بزرگی را خراب نمایند, که در بازدید معلوم شد پیمانکار مربوطه با تطمیع مهندس ناظر و گرفتن امضای بر برگ سیتواسیون میخواهد مبالغی بابت عوض شدن قرارداد اخذ نماید. من البته در موقعیتی نبودم که از این کار جلوگیری نمایم به تذکری بسنده کردم و گزارش را برای وزارت خانه مربوطه و شخص وزیر که از وزرای پاک آن موقع بود ارسال کردم که در این فاصله روزی مدیر عامل آن شرکت که یکی از بالا نشینان کشور بود در تهران تلفن کرد که چرا اینکار را کرده ام و وقتی خواسته مردم را بیان کردم شرم دارم چه جوابی داد ولی در آن مقداری مادر و خواهر گنجانیده شده بود. حال پیمانکار لوله کشی اب شاید چیز دیگری بگوید ولی مطمعن باشید او اصلن فرق اثر باستانی چهل هزار ساله با یک تکه کلوخ را درک نمیکند.
علي
با كمال تاسف ماجراي نابودي سنگ نگاره ها مدتها است كه ادامه دارد تعداد بسياري از سنگ نگاره ها در منطقه تنگه غرقاب گلپايگان كه در مسير بين گلپايگان و خمين است به علت عمليات ساخت مسير و لوله حمل اب سد گلپايگان به قم نابود شده اند ، چنان با لدر و بلدوزر سنگ نبشته هاي زيباي انجا را كه بارها از تماشايشان لذت برده بودم نابود كردند كه بار اخري كه به ان منطقه رفتم از ناراحتي گريه ام گرفت كه چنين تاريخ و سرمايه و فرهنگ مان نابود ميشود. البته اين علاوه بر ابي است كه از گلو و زمين خشكيده اليگودرز و گلپايگان براي قم نشينان فرستاده ميشود. ممنون از اينكه بعد بعد از مدتها كسي در اين باره چيزي نوشت. تعدادي عكس از نابود شدن سنگ نبشته ها توسط ماشين الات قرارگاه به اصطلاح سازندگي سپاه دارم كه بعد از يافتنشان برايتان ارسال ميكنم.