اتحادیه نویسندگان سوریه و فصل‌نامه «اوراق»

نویسندگان سوری در تبعید کانونی تشکیل داده‌اند. هدف «اتحادیه نویسندگان سوریه» (رابطه الکتاب السوریین) این است که نویسندگان و شاعران این کشور، سنت ادبی در سوریه را در این دوره فروپاشی و فترت ادامه دهند و همچنین یک زبان ادبی و عاطفی بیابند برای به بیان درآوردن مصائبی که سوری‌ها در جنگ داخلی متحمل شده‌اند.

اکنون یک سال و نیم از پیدایش اتحادیه نویسندگان سوریه (رابطه الکتاب السوریین) می‌گذرد. به‌رغم همه اختلافات و تنش‌هایی که در جامعه سوریه وجود دارد، اتحادیه نویسندگان سوریه تاکنون بسیار موفق عمل کرده است.

اتحادیه نویسندگان سوریه بیش از ۳۵۰ عضو دارد و در سه ماه گذشته بیش از ۴۰ نویسنده و شاعر از کشورهایی مانند فلسطین، مصر و تونس برای همبستگی با همکاران سوری‌شان تقاضای عضویت داده‌اند.

از بین نویسندگان ایرانی تاکنون کسی به عضویت اتحادیه نویسندگان سوریه درنیامده، اما با این‌حال این اتحادیه نسبت به مسائل ایران حساس است و به ویژه از نویسندگان و شاعران عرب‌زبان در استان خوزستان حمایت می‌کند. بهمن ماه، پس از اعدام هاشم شعبانی‌نژاد در اهواز، اتحادیه نویسندگان سوریه اعلامیه‌ای صادر کرد و خبر داد که شعبانی‌نژاد درباره وقایع خونین اهواز در سال نخست انقلاب پژوهش مفصلی تألیف کرده و تاکنون منتشر نشده است. همچنین فرازی از وصیت‌نامه این فعال حقوق اقلیت‌ها را همراه با شعری از او انتشار داد.

اتحادیه نویسندگان سوریه، مهر ماه سال جاری از نخستین شماره نشریه‌اش رونمایی کرد. این نشریه با نام «اوراق» و به سردبیری حسام‌الدین محمد، نویسنده سوری منتشر می‌شود. به گفته حسام‌الدین محمد، نشریه «اوراق» تلاش می‌کند دریچه‌ای بر فرهنگ‌های دیگر هم بگشاید و گردهم‌آیی‌هایی پیرامون جامعه مدنی در سوریه و آزادی بیان و حقوق شهروندی کردها و اقلیت‌های قومی یا مذهبی برگزار کند.

دومین شماره «اوراق» اکنون پس از چهار ماه منتشر شده است. صادق العظم، اندیشمند سوری متولد ۱۹۳۴ که در دانشگاه هاروارد تدریس می‌کند، مدیر مسئولی نشریه «اوراق» را به عهده دارد. او در پیشگفتار دومین شماره این فصل‌نامه وعده داده است که از این پس، «اوراق» بیش از پیش به موضوع اسلام سیاسی بپردازد. با این‌حال از مقالاتی که در زمینه اسلام سیاسی در دومین شماره «اوراق» منتشر شده، چنین برمی‌آید که نویسندگان سوری تبعیدی بیش از آنکه به گفت‌و‌گوی انتقادی درباره اسلام سیاسی بپردازند، تحت تأثیر جنگ داخلی سوریه و جناح‌بندی‌های سیاسی میان ستیزه‌جویان قصد دارند خطر القاعده و سلفی‌ها و تکفیری‌ها را ناچیز جلوه دهند. صادق العظم بر آن است که این اشخاص در اصل ملی‌گرایان سوری‌اند که اکنون زیر پرچم القاعده گرد آمده‌اند. عدی الزعبی، یکی از نویسندگان سوری حتی ادعا می‌کند که اعضای ارتش آزاد سوریه نه به انگیزه‌های سیاسی، بلکه صرفاً از روی اعتقادات مذهبی پرچم القاعده را به دست می‌گیرند. به گفته صادق العظم، نیروهای سکولار و ستیزه‌جویان اسلام‌گرا در سوریه تحت تأثیر یک جنگ مذهبی که به گمان او سراسر خاورمیانه را فراگرفته، هدف‌های اصلی «انقلاب سوریه» را از دست نهاده‌اند.

در دومین شماره «اوراق» خاطرات و ادبیات زندان فصل مهمی را به خود اختصاص داده است. در این فصل، نویسندگان و شاعران سوری خاطرات زندانشان را بیان کرده‌اند. در این میان می‌توان به سرنوشت‌های غم‌انگیزی برخورد و دریافت که چگونه تجربه خشونت در سوریه از نسلی به نسلی دیگر انتقال پیدا کرده است. برای مثال غسان الجبانی، نویسنده و نمایشنامه‌نویس سوری روایت می‌کند که نخستین بار در ۳۲ سالگی به زندان افتاد. در آن زمان تازه پسرش متولد شده بود و وقتی هم که از زندان آزاد شد، تا سال‌ها ممنوع از قلم بود. فرزند او اکنون ۳۲ سال دارد و او هم به راه پدر رفته و نویسنده و نمایشنامه‌نویس است. او هم اکنون در زندان به‌سر می‌برد و معلوم نیست که کی رهایی پیدا کند.

ابتسام ابراهیم تریسی، نویسنده سوری که رمان‌هایی درباره دوران اشغال سوریه توسط فرانسوی‌ها نوشته است، روایت می‌کند که پسر او را هم در فوریه ۲۰۱۲ بازداشت کرده‌اند. ابراهیم تریسی می‌گوید فرزندش را به همان روش‌هایی شکنجه و آزار می‌دهند که در زمان اشغال سوریه مرسوم بود. او در نامه‌هایی خیالی به پسر زندانی‌اش تلاش می‌کند به او امید دهد و به او بیاموزاند که چگونه فرد شکنجه‌شده می‌تواند روحش را از جسم آزاردیده‌اش تفکیک کند و اجازه ندهد که از نظر روحی در هم بشکند یا حتی دیوانه شود.