لوح ميکونوس؛ مکان‌ياد قربانيان تروريسم دولتی ايران

ده سال از برپایی لوح ‌یادبود قربانیان ترور در رستوران میکونوس‌ می‌گذرد. لوحی که برپایی آن هفت سال به طول انجامید و اختلاف‌های تازه‌ای در روابط دولت ایران و آلمان ایجاد کرد.

دهمين سالگرد لوح يادبود قربانيان ترور در رستوران ميکونوس برلين، به نظر برخی علاوه بر اين‌که محکوميت قضايی «تروريسم دولتی» ايران را يادآوری‌‌ می‌کند، همزمان به عنوان سندی بر محکوميت اين خشونت‌ها در خاطره جمعی است. و به نظرشان لوح يادبود قربانيان اين ترور دولتی يکی از اين مکان‌های يادآوری خشونت‌های حکومت ايران عليه اپوزيسيون اين کشور است.

ايده برپايی اين لوح را نمايندگان احزاب سوسيال دمکرات، سبزها و سوسياليسم دمکراتيک، سال ۱۹۹۷ در شورای شهر منطقه ويلمرزدورف برلين طرح کردند. اما در آن زمان وزارت امورخارجه آلمان به دليل «عدم قطعيت حکم» با آن مخالفت کرد.

يک سال بعد در دسامبر ۱۹۹۸ حکم دادگاه بدوی قطعيت يافت. حکمی که بر اساس آن ترور صادق شرفکندی، فتاح عبدلی و همايون اردلان رهبرات حزب دموکرات و نوری دهکردی فعال سیاسی ساکن برلين در رستوران ميکونوس برلین را «تروريسم دولتی» حکومت ايران دانست.

دادگاه ميکونوس پس از تقریباً سه سال، ۲۴۷ جلسه، و شهادت ۱۷۶ نفر، نظام حاکم بر ايران را نظامی «جنايتکار» ناميد که رهبرانش «در پست‌ترين حد اخلاق» عمل می‌کنند.

تاریخ برپایی لوح

با اين همه ايده برپايی لوح قربانيان اين خشونت نظامند از سال ۱۹۹۸ ميلادی تا سال ۲۰۰۴ به تأخير افتاد.

حميد نوذری يکی از نويسندگان کتاب «هنوز در برلين قاضی هست؛ ترور و دادگاه ميکونوس» در اين‌باره می‌گويد: «آن سال‌ها همزمان بود با موج اصلاحات در ايران و دولت محمد خاتمی، و به همين دليل علاقه احزاب پيشنهاددهنده آلمانی نيز به شدت سابق نبود».

پس آن در مراسم سالگرد ترور ميکونوس در سال ۲۰۰۲ که تقريبا نمايندگان تمام احزاب آلمانی حضور داشتند، خواست برپايی لوح مجدداً از طرف حميد نوذری، نماينده کانون پناهندگان سياسی و هانس يوآخيم اريک وکیل خانواده قربانیان ترور ميکونوس مطرح شد.

اين بار نيز با وجود نظر موافق نمايندگان احزاب آلمان و موافقت آليس اشتروور، مسئول امور فرهنگی مجلس آلمان، وزارت امورخارجه اين کشور پاسخی به تقاضای شورای منطقه ويلمرز دورف جهت برپايی لوح نداد.

تنها چند ماه بعد و با تصويب شورای اين منطقه برلين بود که وزارت خارجه آلمان «عدم مخالفت» خود را با برپايی لوح يادبود قربانيان اعلام کرد.

 واکنش‌ها به برپایی لوح

با تصويب شورای منطقه‌ای و اظهارنظر وزارت امورخارجه، برای مراحل اجرايی و جمع‌آوری کمک مالی اعلام علنی شد.

به دنبال خبر برپايی اين لوح دولت ايران نيز واکنش‌هايی به آن نشان داد.

حميد نوذری، يکی از ناظران دادگاه ميکونوس، درباره‌‌ اين واکنش‌ها گفت:« وزارت خارجه ايران، بلافاصله سفير آلمان در تهران را احضار کرد و دسامبر ۲۰۰۳ دبير دوم وقت سفارت ايران در برلين به ديدار«تی‌ من»، شهردار منطقه ويلمرزدورف رفت».

جنجال دو کشور بر سر اين لوح در شرايطی بود که پيش از آن حکم دادگاه ميکونوس، تشنج جدی در روابط ايران و آلمان و تا حدودی اتحاديه‌ اروپا در پی داشت.

سفير آلمان از ايران فراخوانده شد و تعداد نه چندان کمی از مامورين اطلاعاتی ايران نه تنها از آلمان بلکه از بسياری کشورهای اروپايی اخراج شدند. همزمان در همبستگی با سياست آلمان، ساير کشورهای اروپايی به استثنای ايتاليا و همچنين استراليا نيز سفرای خود را از ايران فراخواندند.

در ادامه واکنش‌ها به برپايی لوح، نوذری می‌افزايد: «محمود احمدی نژاد شهردار وقت پايتخت هم در نامه‌ای به استاندار برلين تقاضای عدم برپايی لوح را کرد. او تهديد کرده بود ايران نيز لوحی در برابر سفارت آلمان برای بزرگداشت قربانيان حملات شيميايی دولت عراق به ايران برگزار خواهد کرد».

لوح بزرگداشت قربانيان حملات شيميايی دولت عراق به ايران به دنبال برپایی لوح یادبود قربانیان ترور میکونوس ، روبروی سفارت آلمان در تهران در خیابان فردوسی نصب شد.

۲۰ آوريل ۲۰۰۴ در مراسم افتتاحيه لوح يادبود قربانيان ترور ميکونوس، مونیکا تی من شهردار وقت ویلمرزدورف برلين نيز با اشاره به کشمکش‌ها بر سر برپايی آن، از فشارهای متعدد نمايندگان جمهوری اسلامی ايران برای صرف‌نظر کردن از برپايی‌اش سخن گفت. او در سخنرانی خود، آن را«تصميم درستی» خواند تا نام «ميهمانان اين شهر که قربانی يک ترور دولتی شدند» برای هميشه حفظ شود.

 اهمیت لوح‌یادبود قربانیان

ده سال پس از برپايی اين لوح، به نظر حميد نوذری در تاريخ ايران لوح و به يادآوردی جنايات سابقه چندانی ندارد. او ارج گذاشتن به قربانيان را ميانجی‌ای می‌داند تا خشونت‌هايی از اين دست از خاطره جمعی نرود، چه این‌که هنوز بسیاری از عاملان و آمران آن زنده هستند.

کاظم دارابی، یکی از محکومان این پرونده، پس از  ۱۵ سال زندان در آلمان آزاد شد.

لوح يادبود «قربانيان ترور ميکونوس»، روبه‌روی رستوران ميکونوس در منطقه ويلمرزدورف برلين است. تروری که به يکی از مطرح‌ترين مسائل سياسی مربوط به ايران در دهه نود ميلادی بدل شد.

حميد نوذری يادآوری می‌کند که هر گوشه‌ای از شهر برلين پر است از بنای‌ يادبود کسانی که در اثر جنايات دولتی، نسل‌کشی و ترور کشته‌ شدند، واهمیت این مسئله در آن است که چه با بودن جهموری اسلامی و چه نبودن آن، بايد از تکرار چنين فجايعی در آينده جلوگيری ‌‌شود.

در دوران برپایی دادگاه، اپوزسیون ایران در خارج کشور، کارزار گسترده‌ای در محکومیت حکومت ایران به راه ‌انداختند.

در یادداشتی که بر روی لوح قرار دارد، نوشته «آنها در مبارزه برای آزادی و حقوق بشر جان باختند».