نارضایتی فرهنگستان از گزارشگران فوتبال

بازی خوب تیم ملی ایران در برابر آرژانتین تحسین ایرانیان و جهانیان را برانگیخته، در این میان فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم در پی سهم خود از این کامیابی جهانی است: مسئولان فرهنگستان اعلام کرده‌اند که از شیوه گزارشگری فوتبال در ایران ناراضی‌اند.به گمان آن‌ها گزارشگران از برابرنهادهای فرهنگستان برای واژه‌های تخصصی فوتبال استفاده نمی‌کنند.

سریار؛ تیمگان

فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پیش از برگزاری جام جهانی فوتبال، برابرنهادهایی را برای برخی واژه‌های فنی در فوتبال پیشنهاد داده بود. برخی از این برابرنهادها:

«آرایش» به جای ارنج، «سریار» به جای کاپیتان، «دفاع آخر» به جای لیبرو، «بازیکن میانی» به جای «هافبک»، «بازی حذفی» به جای «پلی‌آف»، «ذخیره» به جای «رزرو»، «نقش» به جای «پست»، «جام» به جای «کاپ»، «چهاریک» به جای «کوارتر»، «ضربه و پرتاب» به جای «شوت»، «بازی‌نما» به جای «اسکوربورد»، «مرحله نهایی» به جای «فینال»، «تیمگان» به جای «لیگ».

اکنون نسرین پرویزی، معاون شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از گزارشگران انتقاد کرده که از این واژه‌ها استفاده نکرده‌اند. او گفته است: «به نظر می‌رسد مجری‌ها سعی می‌کنند واژه‌های فرهنگستان را دست‌کم داخل دو کمان بگویند. مثلاً در یکی از گزارش‌ها اول گفتند "اسپری" و بعد گفتند واژه مصوب فرهنگستان "افشانه" است. البته الان قرار است یکی از گویندگان ورزشی تلویزیون با ما همکاری کند و فکر می‌کنم از این به بعد شرایط کمی بهتر شود.»

پیش از برگزاری جام جهانی فوتبال، فرهنگستان زبان و ادب فارسی با گزارشگران و مجریان جلسه‌ای برگزار کرد و واژه‌های تصویب شده «فوتبالی» را به آن‌ها ابلاغ کرد و از آن‌ها خواست که در گزارشگری حتماً از این واژه‌ها استفاده کنند.

رویکرد بخشنامه‌ای به زبان

رویکرد بخشنامه‌ای فرهنگستان به زبان فارسی همواره مورد انتقاد نویسندگان و شاعران بوده است.

مژده دقیقی، مترجم نام‌آشنا در انتقاد از رویکردهای بخشنامه‌ای فرهنگستان می‌گوید: «شاید بد نباشد به فرهنگستان یادآوری کنیم، زبان ابزار ارتباطی‌ست که با واژه‌سازی‌های نامأنوس و اجباری بیگانه است و چنین مداخله‌ای در زبان رایج و واژگان خاصی که در حوزه‌های مختلف همچون فوتبال برای مردم جاافتاده است، جز اختلال و ایجاد وقفه در انتقال مفهوم به مخاطب، هیچ کارکرد دیگری ندارد.»

ناصر تقوایی، نویسنده و سینماگر سرشناس هم در مراسم بزرگداشتش بر زبان‌آوری فرهنگستان و رویکردهای بخشنامه‌ای نسبت به زبان خرده گرفت و گفت: «چطور است که تلویزیون را به عنوان واژه‌ای خارجی قبول کردیم، اما می‌آییم و هلی‌کوپتر را می‌گذاریم چرخ‌بال؟ هلی‌کوپتر چرخ دارد؟ بال دارد؟ آن هواپیما و پرنده است که بال دارد، نه هلی‌کوپتر. آن چیزی که آقایان مدنظرشان است ملخک است. جالب است که چنین چیزی را فرهنگستان زبان فارسی ما تصویب کرده است.»

فرهنگستان زبان و ادب فارسی برابرنهادهایی برای واژه‌های تخصصی فوتبال پیشنهاد داده، اما برای واژه «فوتبال» واژه جایگزینی در نظر نگرفته است.