فقط ۶۵۰ عنوان کتابِ ممنوع از انتشار

اگر بخواهیم کتاب‌هایی را که در دولت محمود احمدی‌نژاد در زمان تصدی سید محمد حسینی بر وزارت ارشاد ممنوع از انتشار شدند، فهرست کنیم، به چند عنوان کتاب می‌رسیم؟ علی شجاعی صائین که در دولت احمدی‌نژاد یک مقام دستگاه کتاب بود و اکنون ریاست اداره کتاب را به عهده دارد، می‌گوید: ۶۵۰ عنوان کتاب.

علی شجاعی صائین، رییس اداره کتاب در گفت‌و‌گویی که روزنامه شرق در شماره ۲۰۷۰ خود با او انجام داده، گفته است:«حدود ۶۵۰ عنوان کتاب که در دوره قبل غیر مجاز شناخته یا تکلیفشان نامشخص بوده، در چند ماه گذشته تکلیفشان مشخص شده است.»

این ۶۵۰ عنوان کتاب، از کتاب‌های ممنوع از انتشاری‌اند که نویسندگان یا ناشرانشان به رأی وزارت ارشاد اعتراض کرده‌اند. آثاری مانند «تهران، خیابان انقلاب» از امیر حسن چهل‌تن، «سانسور یک داستان عاشقانه ایرانی» از شهریار مندنی‌پور، «سایه‌ها» نوشته محمود فلکی که در سال‌های ۸۸ تا ۹۱ پدید آمده‌اند، جزو این آثار قرار ندارند. «جانا و بلادور» بهرام بیضایی و ۴۴ عنوان کتاب دیگر انتشارات روشنگران و بسیاری از داستان‌ها و رمان‌های هوشنگ گلشیری که فقط در خارج از ایران منتشر شده‌اند نیز در این فهرست جای ندارند. این ۶۵۰ عنوان کتاب، از کتاب‌هایی هستند که ما حتی از وجود آن‌ها اطلاعی نداریم. نمی‌دانیم چه کسی آن‌ها را نوشته، درباره چه موضوعاتی‌اند و چرا در سال‌های گذشته ممنوع از انتشار تشخیص داده شده‌اند.

بر اساس قانون سانسور در جمهوری اسلامی ایران هر آینه که کتابی از سوی وزارت ارشاد دو بار غیر قابل انتشار تشخیص داده شود، پرونده آن کتاب برای همیشه بسته خواهد شد. برخی از این ۶۵۰ عنوان کتاب، دو بار ممنوع از انتشار شناخته شده‌اند و با این‌حال به گفته علی شجاعی صائین پرونده آن‌ها یک بار دیگر بررسی شده است. مبنای بررسی مجدد اما ارزش علمی یا ادبی اثر نبوده و اصولاً مبنا و ملاک مشخصی وجود نداشته است. علی شجاعی صائین می‌گوید: «ما برای این بررسی روال خاصی را تعریف نکردیم. به این معنا که بخواهیم کتاب‌های خاصی را بازبینی کنیم و به‌تبع آن برخی کتاب‌ها هم بازبینی نشود. اولویت ما بازبینی آن دسته از آثاری است که ناشر یا پدید‌آورنده محترم نسبت به رأی قبلی ما معترض هستند. اگر اعتراضی به ما برسد آن اثر را در مسیر بازبینی تجدید نظر قرار می‌دهیم.»

به گفته رییس اداره کتاب، کارگروه‌هایی در وزارت ارشاد تشکیل شده و بررس‌هایی را در این کارگروه‌ها به کار گمارده‌اند. آن‌ها کتاب‌های باز مانده از نشر را بررسی می‌کنند و اصلاحیه‌ها را به ناشر اطلاع می‌دهند.

علی شجاعی صائین تأکید می‌کند که بررس‌ها کتاب‌ها را از «اول تا انتها» می‌خوانند.

معلوم نیست از میان ۶۵۰ عنوان کتابی که بررس‌ها از «ابتدا تا انتها» خوانده‌اند، چند عنوان کتاب مجوز نشر گرفته‌اند. همچنین معلوم نیست که به چند درصد از این کتاب‌ها اصلاحیه تعلق گرفته است. رییس اداره کتاب آماری در این زمینه ارائه نداده. همچنان نام پدیدآورندگان، ناشران و موضوعات این کتاب‌ها هم در ابهام باقی مانده است.

با این‌حال زمان بررسی آثار در اداره کتاب از سه سال به ۴۰ روز کاهش پیدا کرده است. هرچند در این میان تیراژ کتاب‌ها در حد ۵۰۰ نسخه و گاهی حتی کمتر از آن کاهش پیدا کرده، اما سرعت عمل وزارت ارشاد در سانسور آثار را باید ستود.

رمان «زوال کلنل» نوشته محمود دولت‌آبادی هم همچنان در محاق قرار دارد.