خالکوبی، یک شیوه بیان هنری
پروا داوری - در ذهن شما خالکوبی چیست؛ سبک زندگی انسان‌های عجیب و متفاوت، یا یک شیوه برای افزودن بر زیبایی؟
پروا داوری
آیا هرگز به داشتن یک نقش خالکوبی شده بر بدن خود فکر کرده‌اید؟ آیا تا به حال نگاه‌تان میخکوب نقشهای بدن کسانی شده که تن‌شان را به یک نمایشگاه زنده و سیار تبدیل کرده‌اند؟ در ذهن شما خالکوبی چیست؛ سبک زندگی انسان‌های عجیب و متفاوت، یا یک شیوه برای افزودن زیبایی؟
امروزه خالکوبی بخش جدایی ناپذیری از تصویری است که بازیگرهای سینما، موزیسین‌های پاپ و جاز و راک، فوتبالیست‌ها، سوپر مانکن‌ها، و بازیگرهای برنامه‌های «تله ـ ریالیتی»از خود ارائه می‌دهند. اما این اقبال ویژه به خالکوبی (تَتو یا تاتو)، که آغازش به سال‌های ۱۹۹۰ـ ۲۰۰۰ برمی‌گردد، بخش کوچکی از تاریخ بلند این پدیده را تشکیل می‌دهد. موزه کِ برانلی در پاریس با برگزاری نمایشگاه پر و پیمانی با عنوان «خالکوب‌ها، خالکوبی شده‌ها»، امکانی برای شناختن این تاریخ پر فراز و نشیب فراهم کرده است.
خالکوبی برای هزاران سال است که انجام می‌شود و در واقع، به میراث مشترک بخش عظیمی از بشریت تعلق دارد. هیچ منطقه‌ای از جهان نیست که در آن خالکوبی پا نگرفته باشد؛ هر یک اما تکنیک و اسباب منحصر به فردی برای آن جور کرده‌اند: ژاپنی‌ها و چینی‌ها، شیوه‌هایی سنتی برای خالکوبی دارند که به شیوه قبایل مائوری در نیوزیلند شبیه نیست؛ تفاوت، در نقشهای به کار رفته در خالکوبی‌ها و گونه‌ای است که بدن این مردمان خالکوبی را بر خود جای می‌دهد: بر پشت یا پیشانی، دور گردن یا تمامی بازو، مچ دست یا تمامی‌نیم تنه. اینها را می‌توان با گذشتن از راهروهای تنگ و پیچ در پیچ نمایشگاه دریافت.
اهمیت این نمایشگاه را شاید باید در گستردگی خالکوبی در روزگار ما جست‌وجو کرد. به عنوان مثال، آمارها می‌گویند که حدود ۱۰۰ میلیون اروپایی خالکوبی دارند: از هر ده نفر فرانسوی، یک نفر (۲۵ درصد فرانسوی‌های بین ۲۵ تا ۳۴ سال)، ۶۰۰ هزار دانمارکی، ۱۵ درصد فنلاندی‌های بین ۲۰ و ۳۰ سال و ۱۵ درصد آلمانی‌های بین ۱۴ و ۴۴ سال. اما ترکیب طبقات اجتماعی که به این پدیده اقبال نشان می‌دهند، یکسان نیست.
به عنوان مثال، در فرانسه ۱۹ درصد کارگران، یعنی یکی از هر پنج کارگر، خالکوبی شده‌اند، در حالی که تنها هفت درصد کارمندان ارشد بدن خویش را به تَتو گرها سپرده اند.
در ایالات متحده، ۲۱ درصد افراد خالکوبی شده در میان جمعیت بزرگسال یافت می‌شوند، در حالی‌که این رقم به ۱۰ تا ۱۳ درصد در میان جوانان می‌رسد و ۵۰ درصد در میان نظامیان آمریکایی، که اجازه داشتن خالکوبی بر گردن و صورت خود را ندارند.
اما این همه‌گیری خالکوبی، به ویژه در دنیای غرب، خیلی قدمت ندارد. چرا که مثلا در اروپا، مسیحیت تا قرن نوزدهم خالکوبی را سرکوب می‌کرده است. تا این زمان، کاربرد اصلی تَتو در غرب، در بیشتر موارد، در نشان‌دار کردن مجرمان سابقه‌دار، روسپیان، برده‌ها و مردم به حاشیه رانده شده جامعه خلاصه می‌شد. در حالی‌که در سرزمین‌های دیگر، گونه‌هایی از رویکرد آیینی به خالکوبی وجود داشت که جهانگردان غربی را در این قرن غافلگیر کرد. در بعضی از این نواحی، خالکوبی کاربردی تنها زیبایی شناختی داشته، در حالی‌که در جا‌های دیگر، برای مصارف پزشکی هم از آن استفاده می‌کرده‌اند.
در ایران نیز گزارش‌ها از رواج خالکوبی‌های پانزده میلیون تومانی در پایتخت خبر می‌دهند. پرداخت این میزان پول برای تَتو در کشوری که هنوز منابع و مقامات رسمی در آن سعی دارند خالکوبی را مختص به قداره‌کش‌ها و اراذل و اوباش معرفی کنند، بیش از هر چیز گویای فاصله فرهنگ رسمی با تحول جامعه است.
از همین زمان، مبادله اطلاعات و روش‌ها میان خالکوب‌های اروپایی، آمریکای شمالی و آسیایی، سبب می‌شود که خالکوبی به عنوان یک شیوه هنری ظهور کند.
گونه‌ای جدید از بیان هنری؛ این نکته‌ای است که آنتونی، بازدیدکننده سی ساله نمایشگاه، در گفت‌و‌گو با زمانه بر آن انگشت می‌گذارد. او تاکید می‌کند که جذابیت گرافیکی خالکوبی‌ها او را به این بازدید کشانده است.
اختراع ماشین خالکوبی برقی (الکتریکی) در سال ۱۸۹۱ این روند را تسریع و تسهیل کرده است. بخش بزرگی از آثار به نمایش گذاشته شده در «خالکوب‌ها، خالکوبی شده‌ها»، به عینی کردن این روند اختصاص دارد: امروزه طراحان خالکوبی نامداری هستند که علاقه‌مندان برای حک شدن بدن‌شان با طرحی از آنها، حاضرند ماه‌ها در فهرست انتظار بمانند و رقم‌های نجومی بپردازند.
به گفته رسانه‌ها تنها در سال ۲۰۱۱، آمریکایی‌ها مبلغ دو میلیارد و سیصد میلیون دلار صرف خالکوبی کرده‌اند. آنها در همین مدت، ۶۶ میلیون دلار برای پاک کردن خالکوبی‌هایشان هزینه کرده‌اند. در فرانسه، بهایی که برای خالکوبی پرداخت می‌شود از حدود ۱۰۰ یورو (برای طرح‌های کوچک) تا ۱۵هزار یورو (برای نقش‌هایی که بخش بزرگی از بدن را می‌پوشانند) متغیر است. میلِن، بازدید کننده نمایشگاه، به زمانه می‌گوید که دو سال پیش حدود ۸۰ یورو برای خالکوبی نام یکی از بستگانش که به تازگی درگذشته بوده، پرداخت کرده است.
در ایران نیز گزارش‌ها از رواج خالکوبی‌های پانزده میلیون تومانی در پایتخت خبر می‌دهند. پرداخت این میزان پول برای تَتو در کشوری که هنوز منابع و مقامات رسمی در آن سعی دارند خالکوبی را مختص به قداره‌کش‌ها و اراذل و اوباش معرفی کنند، بیش از هر چیز گویای فاصله فرهنگ رسمی با تحول جامعه است.
نادیده گرفتن این نکته، شاید مهم‌ترین نقص نمایشگاه «خالکوب‌ها، خالکوبی‌شده‌ها»ست. این که هیچ اثری در نمایشگاه نیست که به نوعی به فاصله میان کاربرد سنتی، دیدگاه رسمی و رویکرد مدرن نسبت به خالکوبی، در جوامعی چون ایران اشاره کند. به نظر می‌رسد برگزار کنندگان خیلی ساده از کنار این موضوع گذشته‌اند.
نظرها
سارا
خوشم میاد با تمام فشاری که حکومت به مردم مخصوصا خانمها و جوان ها وارد میکنه به خیال خامش که مردم این طوری دیگه هرچی آخوندها گفتن انجام میدن ولی زکی که مردم زیر زیرکی تقریبا هر کاری که میخوان و ممنوعه انجام میدن خالکوبی که چیزی نیست ، حکومت هم تو شوک فرهنگی خودش گیر کرده فقط بدا به حال یک سری مردم ساده که باور کردن هر چی حکومت گفت همونه و کار دیگه نمیشه کرد ، اینها بعدها که دیدن مترسک حکومت خیلی ها نترسونده و ملت زندگی شون رو دارن، بعدها خیلی افسوس میخورن که چرا باور کردن و هیچ کاری نکرده عمرشون رفت