ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

سفر امیرعبداللهیان به عربستان؛ گشایش در روابط تیره تهران-ریاض؟

حسین علیزاده- می‌توان سفر امیرعبداللهیان به ریاض را زمینه ساز سفر ظریف و متعاقب آن روحانی به عربستان و کوشش برای همگرایی بیشتر دوکشور بر سر مسائل مبرم منطقه دانست.

حسین امیرعبداللهیان معاون وزیر خارجه ایران سفری دو روزه ( ۲۵و ۲۶ اوت ۲۰۱۴) به عربستان داشت و طی آن با وزیر خارجه این کشور دیدار و گفتگو کرد. از آغاز ریاست جمهوری روحانی، این نخستین سفر یک مقام ایرانی به عربستان است.

روحانی در اولين نشست خبری خود بعد از پیروزی در انتخابات، از بهبود روابط با عربستان صحبت کرده بود.

تا پیش از این، ریاض سه بار از ظریف برای دیدار از این کشور دعوت کرده بود هیچ یک مورد اجابت قرار نگرفت. هاشمی رفسنجانی (معمار روابط تهران- ریاض پس از فوت آیت‌الله خمینی)، اخیراً مناسبات دو کشور را «خیلی تیره» و حاصل «تندروی» هر دو طرف توصیف کرده بود.

تیرگی رابطه تهران – ریاض ناشی از چیست؟ آیا سفر امیرعبداللهیان را می‌توان گشایش در مناسبات تهران - ریاض ارزیابی کرد؟

تهران – ریاض : از همگرایی تا واگرایی فزاینده

ایران و عربستان همواره دو رقیب سیاسی و نفتی در منطقه خاورمیانه بودند. با وقوع انقلاب اسلامی، رقابت میان اردوگاه شیعه و سنی نیز به رقابت‌های پیشین این دو کشور افزوده شد. در جنگ ۸ ساله، ریاض آشکارا جانب صدام را علیه گرفت.

سفر رفسنجانی به ریاض و متعاقب آن به قدرت رسیدن محمد خاتمی که شعار "تنش زدایی از سیاست خارجی ایران" را سرلوحه سیاست خارجی خود قرار داده بود، همگرایی تهران- ریاض را رقم زد به طوری که ملک عبدالله، پادشاه عربستان در سال ۱۹۹۷ برای شرکت در اجلاس سران کشورهای اسلامی به تهران سفر کرد و متعاقب آن قرارداد همکاری امنیتی در سال ۲۰۰۱ به امضا طرفین رسید.

یکی از مزایای این قرارداد آن بود که ریاض زمانی که احتمال حمله آمریکا به ایران زیاد بود، مقامات ایران را از جزئیات طرح حمله احتمالی امریکا باخبر کرد.

روابط رو به گرمی تهران – ریاض اما با به قدرت رسیدن احمدی‌نژاد به سردی گرایید تا آنجا که ریاض احکام گردن زدن ۱۸ تبعه ایرانی را به جرم قاچاق در فروردین ۱۳۹۱ به اجرا گذاشت.

با جانبداری تهران از اپوزیسیون شیعه بحرین و دخالت ارتش عربستان در سرکوب آنان، واگرایی تهران- ریاض سرعت گرفت. نايف بن عبدالعزيز وليعهد پیشین عربستان، هشدار داده بود که رياض «تهديد» عليه کشورهای عرب حوزه خليج فارس را «تحمل» نخواهد کرد.

با رسیدن موج بهار عربی به سوریه و حمایت عربستان از اپوزسیون سوریه و مسلح کردن آنان روند فزاینده واگرایی تهران – ریاض بیش از پیش تشدید شد.

برخی از اقدامات ریاض علیه بشار اسد، به شرح زیر بود:

- تسلیح، کمک مالی و لجستیکی به اپوزیسیون سوریه.

- تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب.

- تعلیق عضویت سوریه در سازمان همکاری اسلامی.

- تصویب قطعنامه‌ای در محکومیت رژیم سوریه در مجمع عمومی.

بدین ترتیب در حالی که تهران منافع خود را در بی‌ثباتی بحرین (متحد عربستان) می‌دید، عربستان نیز منافع خود را در بی‌ثباتی بشار اسد (متحد جمهوری اسلامی) می‌دانست. پاره‌ای از این تعارض منافع را می‌توان در حجم وسیعی از اتهامات متقابل دو کشور به یکدیگر دید از جمله:

- اتهام عربستان به تهران مبنی بر تحریک شیعیان این کشور (ریاض حکم اعدام آیت‌الله نمر باقر النمر یک تبعه شیعه خود را صادر کرده است. وی که تحصیلات دینی خود را در قم گذرانده متهم به تحریک شیعیان عربستان است. حکم اعدام اواعتراض تهران را به همراه داشته است.)

- اتهام تهران به ریاض مبنی بر حمایت از تحرکات جدایی طلبانه مناطق سنی‌نشین از جمله حمایت از جیش‌العدل.

- اتهام ایران به عربستان در حمایت از جندالله که در چند رشته عملیات انتحاریعلیه سفارت ایران در لبنان دست داشت.

- اتهام عربستان به تهران که قصد ترور سفیر این کشور در واشنگتن را داشت.

- سوء‌ظن تهران به عربستان که بنا به اخبار منتشر شده در ویکی‌لیکس به آمریکا توصیه حمله نظامی به ایران را کرده است.

واگرایی تهران- ریاض، حال به درجه‌ای رسیده که "جنگ نیابتی" را از یک سو و "جنگ شیعه و سنی" را از سوی دیگر نه تنها در سوریه و بحرین بلکه در منطقه رقم زده است.

جنگ نیابتی و جنگ مذهبی ایران و عربستان

به دلیل نقش و قدرت منطقه ای ایران و عربستان، قابل پیش بینی بود که روند واگرایی این دو محدود به تیرگی روابط دوجانبه نخواهد بود. می‌توان نتیجه این واگرایی را در فروپاشی امنیت منطقه به شرح زیر خلاصه کرد.

الف) اختلاف فرامرزی دو کشور در:

● حمایت تهران از اپوزیسیون بحرین و حمایت ریاض از دولت بحرین

●  حمایت تهران از دولت دمشق و حمایت ریاض از اپوزسیون مسلح سوریه

●  حمایت تهران از شیعیان حوثی یمن و حمایت ریاض از دولت مرکزی یمن

●  حمایت تهران از نوری مالکی در عراق و حمایت ریاض از سنی ها این کشور.

ب) بی‌ثباتی کشورهای منطقه:

این حجم از تعارض منافع تهران- ریاض که در جنگ نیابتی و جنگ مذهبی نمایان شده، تاثیر مستقیم خود را بر بی ثباتی منطقه به شرح زیر گذاشته است:

●  تجزیه سوریه: افزون بر ۱۹۱ هزار کشته اینک این کشور به کشوری تجزیه شده شبیه است که بخشی در دردست دولت مرکزی، بخشی در دست دولت اسلامی داعش، بخشی در دست کردهای سوریه و بخشی در دست ارتش آزاد سوریه قرار دارد.

●  تجزیه عراق: عراق نیز گرفتار وضعیت مشابه سوریه است به گونه‌ای که بخش‌هایی در دست دولت مرکزی، بخش‌هایی در دست اقلیم کردستان عراق و بخش‌هایی تحت تصرف حکومت اسلامی داعش قرار دارد.

● جنگ داخلی یمن: محاصره صنعا توسط نیروهای مسلح حوثی، عملا این کشور را در آستانه جنگ داخلی قرار داده است. دولت یمن مکررا تهران را متهم به حمایت از حوثی‌ها کرده و رییس جمهور این کشور ارتش را به حالت آماده باش کامل در آورده است.

● بلاتکلیفی پست ریاست جممهوری لبنان: در اثر اختلافات تهران – ریاض عملا لبنان برای بیش از سه ماه است که بدون رییس جمهور است. در حالی که ایران حزب‌الله را به عنوان بازوی نظامی خود در لبنان دارد، عربستان نیز با اعطای یک کمک سه میلیارد دلاری مبادرت به تجهیز بنیه نظامی ارتش لبنان کرده است.

ج) تروریسم افسارگسیخته: شاید در تاریخ خاورمیانه نتوان مثالی مشابه پدیده داعش یافت که این گونه همچون غده سرطانی رشد کرده باشد. داعش که جنگ خود را از سوریه علیه بشار اسد آغاز کرد، علاوه بر درگیری با ارتش سوریه، به نبرد مسلحانه با ارتش آزاد سوریه و جبهة‌النصرة نیز پرداخت.

با گردن زدن جیمز فولی خبرنگار أمریکایی، این جریان تکفیری امریکا و متحدانش را به چالش گرفت و به موازات آن به جنگ با دولت مرکزی عراق و پیشمرگه‌‌های کُرد و تهدید ایران پرداخته است. خشونت بی حد و حصر داعش، کار را به جایی رسانده که القاعده از آن تبری جسته و مفتی عربستان آنان را خارج از دین دانسته است.

چه چیز تغییر کرده است؟

حسین امیرعبداللهیان

امیر عبداللهیان در بازگشت از سفر به عربستان مذاکرات خود را خوب و سازنده توصیف کرده است. این در حالی است که او در بهمن ۹۲ گفته بود: «پاسخ عربستان به تلاش ایران برای بهبود روابط تهران و ریاض کُند است.»

می‌توان موارد زیر را به عنوان متغییرهای جدیدی برشمرد که موجبات سفر امیرعبداللهیان را فراهم آورده‌اند:

الف) همسویی در مصر: کودتا علیه مرسی با پشتیبانی عربستان صورت گرفت ولی تهران پذیرفت که بااعزام امیرعبداللهیان به مراسم تحلیف السیسی، دولت سیستی را کهبه عربستان متمایل است، تایید کند. همین سفر سرآغاز ملاقات امیرعبداللهیان با امیر سلمان ولیعهد عربستان در مصر شد.

ب) انعطاف در عراق: در حالی که ایران بر تداوم نخست‌وزیری مالکی اصرار داشت، حمایت از گزینه حیدرعبادی، پیام مثبتی برای ریاض بود.

ج) پدیده داعش: داعش اینک تهدید مشترک برای تهران و ریاض است همچنان که تهدید برای امریکا و متحدانش است. همه پذیرفته‌اند که مبارزه با چنین پدیده‌ای جز با همکاری مشترک و موثر همه کشورها ناممکن خواهد بود.

د) بحران غزه: غزه نزدیک به دو ماه را زیر آتش ویرانگر اسرائیل پشت سر نهاد و واگرایی تهران و ریاض، آثار منفی خود را در حمایت از فلسطین برجا گذاشت. با سفر امیرعبداللهیان به ریاض، مصر مجوز ارسال کمک های ایران به غزه را که با ممانعت مصر روبه‌رو شده بود، صادر کرد.

سیگنال‌های مثبت دولت روحانی

حسن روحانی که در سال ۸۴ در مقام دبير شورای عالی امنيت ملی در سفری به رياض با ملک عبدالله پادشاه اين کشور ديدار کرده، چهره ناشناخته در عربستان نيست. او در اولين نشست خبری خود بعد از پیروزی در انتخابات، از بهبود روابط با عربستان صحبت کرده بود.

سیاست «تعامل سازنده» حسن روحانی یادآور روابط حسنه تهران – ریاض در دولت خاتمی است. همچنان که انتصاب مجدد حسین صادقی (سفیر پیشین ایران در عربستان در دوره اصلاحات) به عنوان سفیر جدید ایران نزد عربستان نیز سیگنال مثبتی در ریاض تلقی شده است.

حضور علی شمخانی به عنوان دبیر شورای عالی امنيت ملی نیز فصل جديدی از روابط را با عربستان نوید می‌دهد. علي شمخانی به عنوان وزير وقت دفاع در دولت خاتمی، تنها وزيری است که به پاس سياست تنش‌زدايی در روابط با عربستان، نشان دولتی (مدال عبدالعزيز) را از پادشاه عربستان سعودی دريافت کرده بود.

در فرض موفقیت سفرعبداللهیان به ریاض، این سفر را می‌توان زمینه ساز سفر ظریف و متعاقب آن روحانی به عربستان دانست.

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

  • hasani

    اقای جیمی کارتر و انگلیس برای متلاشی ساختن اوپک ٬ شاه را برکنار کردند و همچنان در پی حمایت گروههای اسلامی جهادی و خلیفه و حکومت اسلامی میباشند. ! چند روز پیش نیز ایشان در مراسم جمع اوری میلیونها دلار برای حماس شرکت داشت ! ظاهرا دولت اسلامی داعش کمی از محدوده اش پا فراتر گذاشته که مورد تنبیه قرار خواهد گرفت با ایجاد و  ادامه تنش در منطقه ٬ کشتی های نفتکش حکومت اسلامی و قلمروکردستان و عراق و داعش و...مثل روح سرگردان در اقیانوسها در بدر دنبال مشتری میگردند و برای رقابت قیمت نفت را ارزانتر ارایه میکنند!

  • mansour

    نقشه دولت امریکا-انگلیس و فرانسه  و انگلهای چسبیده به آنان(رژیم صعودی و رژیم صهیونیستی)  برپایی خلافت اسلامی توسط عربهای وحشی سلفی ـ تکفیری (داعش)و نیز برپایی رقیبی با نام  خلافت عثمانی بتوسط اردوغان و حزب عدالت ترکیه است. یارگیری این دو گروه و کشتار و جنگ افروزی شان و نهایتأ رویاروئی انها و کشتن و تضعیف یکدیگر، نقشه اصلی دولت امپریالیسم امریکا و و دوّل استعمارگر اروپایی است.امریکا و متحدینش از این  طریق هم سلاح های خود را میفروشند و هم وحشیگری اسلامیست های احمق  را به نمایش میگذارند  و هم انان را تشویق به کشتن یکدیگر کرده و دستان خود را آلوده به خون نمی کنند و نهایتأ هم چون  همیشه در مقام پیامبران مروج صلح و انسانیت و نجات بشر از شر تروریسم و اسلامیسم،بر روی  مسلمانان نادان و فریب خورده و تاسیسات و شهرهای آنان بمب ریخته و انان را مجددأ برده و مزدور  خود می کنند. مرگ بر امپریالیسم،استعمار،صهونیسم ، وهابیسم ، عثمانیسم و افراطیون با هر بینشی برقرار باد مردم سالاری-منصور پیرخانقاه

  • faryad

    دبی – العربیه.نت فارسی دكتر عبدالله المعلمی نماينده پادشاهى عربى سعودى در سازمان ملل در گفتگويى با العربيه، شروط کشورش براى از سرگیرى روابط همکاری با جمهوری اسلامی ايران را اعلام كرد. وى افزود: "ما هنگامی به ايران خوش آمد مى گوييم كه این کشور نقش مثبتى در منطقه ایفا کرده در امور داخلى كشورهاى عربى دخالت نكند". المعلمی همچنين در خصوص نظام اسد خاطر نشان كرد كه این نظام همچنان مانند داعش علیه مردم سوريه متوسل به خشونت می شود.

  • منوچهر

    روابط ایران وسعودی از زمانهای دور با اگر و اماهائی روبرو بود زیرا در زمان پهلوی اول هم گردن زدن یک زائر ایرانی در مکه سبب قطع حج تمتع برای چند سال شد .در زمان پهلوی دوم روابط دو کشوروارد رقابت دیپلوماتیک در عرصه منطقه و تنش در بهای نفت شد که نهایتا در 1973 درکنفرانس تهران نظریات ایران بکرسی نشست ولی درکنفرانس 1977 دوحه نظریات سعودی حاکم شد (میگویند برنامه کنار گذاشتن شاه از قدرت هم دراین کنفرانس توسط امریکائیها کلید زده شد که بازتاب انرا در خاطرات جان اشکرافت مشاور امنیت ملی نیکسون و فورد مشاهده میکنیم) .در تمام این دورانها مخاصمه و تنش اصل بوده ولی در مقاطعی تبدیل به رقابت شده است. سعودی پولدار است و مکه را در اختیار دارد و برای خود حقوقی درجهان اسلام قائل است وایران انقلابی نیز میخواهد خود را سر مشق مسلمانا ن قرار دهد و باخشونت و تندی اقائی را ابراز میدارد . سعودی تاکنون حاضر به بازگشائی سفارت خود در عراق نشده است و در پاکستان و افغانستان سیاستهائی را دنبال میکند که در مقاطعی با غرب و امریکا نیز همخوان نیست . در سوریه عربستان همراه با ترکیه و قطر و امارات برنامه ای را پایه ریزی کرد ندکه در میان گروه متناقض بود واگر موفق میشد به رویاروئی درونی منجر میگردید زیرا وهابیزم وسلفیزم با سکولاریته عثمانی های جدید همخوان نبود و قومیتهای در ون سوریه نیز با همه اینها متفاوت بود ودر مقابل ایران باحمایت روسیه در دفاع از حاکمیت بشار اسد فعال شد و اندیشه غرب و این گروه را به حاشیه راند هنگامی که تعادل قوا بهم خورد و بشار اسد اغلام انتخابات ریاست جمهوری را منتشر کرد رویترز از قول وزیر خارجه عربستان ظریف وزیر خارجه ایران را بمسافرت بریاض خواند لحن دعوت احضار بود وتشریفات دیپلوماتیک ازان احساس نمیشدو طبیعتا تهران هم. جوابی نداد حکومت اسلامی البغدای اعلام موجودیت کرد وهمه درگیران مسابقه قدرت بازنده شدند و لزوم باز نگری در سیاستها اغاز شد. اقای عبدالهیان کارمند وزارتخارجه نیست بنابرین تا دستگاههای بکار گمار ده او سیاست عمومی را تنظیم نکرده باشند اقای ظریف به ریاض نخواهد رفت و دیدار این وزیر همه موارد مورد اختلاف را نه بررسی میکند و نه به توافق میرسد بنابرین در محدوده ای معین که بنظر میرسد تهدیات داعش برمرزهای سعودی ومرزهای ایران را شامل شود وطبیعتا عراق سوریه را در بر میگیرد البته نه بطور کامل تعدیل خواهدشد و در مباحث دیگر بایستی کمیته های کارشناسی مباحث مورد نظر را تعیین کنند که در روابط دو کشور مور د بررسی و توافق قرار گیرد واقعیت اینستکه اختلاف نظریه بسیار گسترده و وسیع است.

  • hasani

    'تحمیل وحشت' بازرسان سازمان ملل می‌گویند که نیروهای گروه "دولت اسلامی" در شمال سوریه به تحمیل وحشت و هراس دست می‌زنند و در این راه از مجازات‌هایی مثل قطع عضو، شلاق و اعدام در ملاء عام استفاده می‌کنند. گزارش سازمان ملل می‌گوید که در رقه و استان حلب مراسم اعدام به یک نمایش هفتگی در روزهای جمعه تبدیل شده است. مطابق این گزارش افراد گروه "دولت اسلامی" دست به شکنجه، قتل و آدم‌ربایی می‌زنند و برخی افراد را به زور از خانه‌هایشان آواره می‌کنند. بازرسان سازمان ملل می‌گویند که این گروه تهدیدی آشکار برای غیرنظامیان و به ویژه اقلیت‌ها است! این شرایط مشابه حکومت اسلامی ایران نمیباشد؟

  • hasani

    رفته بود تا  به  سوالات راجع به دخالت  حکومت اسلامی در سوریه و عراق و یمن و غزه و.....و پرتاب بشکه باروت توسط مالکی و اسد برسر زن و بچه بیگناه سنی جواب بدهد.......