نوروز در گذر زمان

نوروز بزرگ‌ترین جشن فلات ایران، جشنی است که از مسلخ جنگ‌ها و شکست‌ها و پیروزی‌ها جان به در برده، پوست انداخته و کماکان بر جای مانده است. این جشن ایرانی، با وجود ستم و سرکوب فاتحان، در دوره‌های مختلف تاریخی بر شمشیر و خون غلبه کرده و هر سال برگزار شده است.

دکتر شکوفه تقی که در رشته‌های حقوق قضایی، روان‌شناسی شناخت و ایران‌شناسی در دانشگاه­‌های تهران، گلاسگو و اوپسالا تحصیل کرده است و فوق دکترای مذهب‌شناسی از دانشگاه ییل دارد، درباره نوروز در ایران می گوید: «این جشن بزرگ هزاره‌هاست توسط زنان و مردان سرزمین ایران پاسداری و به ما سپرده شده است».

ایرانی‌ها هر کجای جهان که باشند هر ساله می‌کوشند سفره هفت سین بچینند و این مراسم کهن را جشن بگیرند.

آفتاب برای مردم فلات ایران اهمیت بسیاری داشته و زمانی مهم‌ترین ایزد‌شان بوده است. ایرانیان به آتش که منبع گرما و زندگی است ارج می‌نهند.

هر سال، لحظه‌ای که آفتاب به برج فروردین وارد می‌شود، نوروز است. به گفته شکوفه تقی، درباره خاستگاه نوروز بحث‌های بسیاری وجود دارد. به عنوان مثال برخی باور دارند که نوروز از بابل آمده است اما نوروز چنان با طبیعت، جغرافیا و آب و هوای فلات ایران همخوانی دارد که بعید است خاستگاهی خارج از فلات ایران داشته باشد.

شکوفه تقی می‌گوید: «نوروز به تدریج با باورها و رسوم دینی زردشت آمیخته شد و رنگ و بوی زردشتی گرفت. گرچه بر ما روشن نیست که نوروز در آن ایام چگونه جشن گرفته می‌شد، اما برخی پژوهشگران عقیده دارند که تخت جمشید به منظور برگزاری جشن‌های نوروزی بنیان گذاشته شده است.»

او در ادامه می‌گوید که در نوروزنامه حکیم عمر خیام نیشابوری، آمده است که در ایام باستان، موبد موبدان هنگام نوروز به پادشاه تحفه نوروزی تقدیم می‌کرده که شامل جام زرین لبالب از می، حلقه زرین، شمشیر، تیردان، نیزه و کمان، اسب، باز سپید و نوجوان زیبا‌روی بوده است. علاوه بر این تحفه‌ها، موبد موبدان، جو تازه به سنبله نشسته را نیز به پادشاه تقدیم می‌کرده.

در جشن‌های نوروز همواره خوان نوروزی چیده می‌شده که امروز به آن سفره هفت‌سین می‌گوییم.

مدرکی وجود ندارد که نشان بدهد در خوان نوروزی صرفاً از هفت سین استفاده می‌شده اما در این خوان، سمنو، آیینه، شمع و جو تازه روییده شده به نشانه زندگی دوباره، حضور داشته است. نارنج نیز همیشه در خوان نوروزی حاضر بوده. میوه‌ای که در سفره‌های هفت سین امروزی حضور ندارد.

شکوفه تقی می‌گوید: «آنچه درباره تاریخ برگزاری جشن‌های نوروز می‌توان یافت، بخشی در سنگ‌ها، بخشی در کتاب‌ها، بخشی در سینه مردم و بخشی در سنت‌ها و در ادبیات ما موجود است».

پس از اسلام، خلفا کوشش بسیاری کردند که این جشن را از رسوم ایرانی حذف کنند اما مردم ایران با دادن باج و مالیات به آنان، سال به سال نوروز را برگزار کردند و این جشن را زنده نگاه داشتند.

دکتر شکوفه تقی درباره نوروز و جشن های نوروزی صحبت‌های بیشتری کرده است.

صحبت‌های شکوفه تقی را از اینجا بشنوید: