برگزاری مجلس احیا در گروه‌های پورن ایرانی– گزارش میدانی

اعلام شد که تیم مذاکره کننده‌ هسته‌ای ایران میز مذاکرات را ترک گفته تا در مراسم شب‌های قدر شرکت کند. این عمل تعجب افراد بسیاری را برانگیخت اما به اندازه این خبر عجیب نبود که بعضی گروه‌های پورن (=پورنوگرافیک، "وقیح‌نگار"، ناشر "صور وقیحه") ایرانی روی اینترنت، به مناسبت شب‌های قدر به صورت موقت فعالیت‌های خود را متوقف و شروع به نشر مطالب مذهبی کرده‌اند.

در دی‌ماه سال ۱۳۹۲ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران اعلام کرد که چهار میلیون ایرانی عضو فیس‌بوک هستند. علی جنتی در بهمن سال ۱۳۹۳ نیز اعلام کرد که نزدیک به ۱۰ میلیون ایرانی از طریق موبایل‌های هوشمند خود از وایبر استفاده می‌کنند.

هنوز آماری از تعداد کاربران اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مانند تلگرام که این روزها مورد توجه ایرانیان قرار گرفته و همچنین تعداد کاربران اپلیکیشن‌های رایج در ایران مانند لاین، تانگو، بی‌تالک، اینستاگرام، ایمو و ... منتشر نشده است.

بازار داغ فروش تلفن‌های همراه هوشمند در ایران نشانه‌ای از رشد کاربران شبکه‌های اینترنتی است. طبق آمار رسمی، سالانه دو میلیارد دلار تلفن همراه وارد کشور می‌شود که فقط نزدیک به ۱۸۴ میلیون دلار آن از طریق کمرگ و بقیه مبادی ورودی، به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود.

تغییر مفهوم دوست، تغییر مفهوم ارتباط اجتماعی

زمانی که فیس‌بوک در ایران با استقبال مواجه شد، تغییرات زیادی در نوع روابط اجتماعی اقشار مختلفی همچون دانشجویان، جوانان، روزنامه‌نگاران، فعالان سیاسی و ... به وجود آمد. ابتدا همه مسحور این شبکه اجتماعی بودند و این شبکه مجازی در ایام انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ تبدیل به قلب انتشار اخبار غیرحکومتی شد.

بعد از شروع اعتراض‌های مردمی به اعلام نتیجه انتخابات، مقام‌های جمهوری اسلامی با قطع شبکه‌های پیام کوتاه و کاهش شدید سرعت اینترنت و مسدود کردن فیلترشکن‌ها تلاش کردند تا ارتباط معترضان را که به شکل حیاتی وابسته به اینترنت، موبایل و فیس‌بوک بود، قطع کنند.

کمی بعد کاربران اینترنت، کاربران فیس‌بوک و فعالان سیاسی متوجه یک تغییر بنیادی در اشکال قدیمی ارتباطات اجتماعی شدند. یک شهروند ایرانی و از زندانیان سیاسی جنبش اعتراضی به نتیجه اعلام شده انتخابات سال ۱۳۸۸، این روند را این‌گونه توضیح می‌دهد:

«ما را آوردند اینجا یا شاید خودمان آمدیم و بعد آن‌ها فهمیدند جای خوبی است. اجازه دادند اینجا (در فیس‌بوک) راحت باشیم و مشغول بشویم. ما به فیس‌بوک عادت کردیم. وقتی آن‌ها اینترنت و فیس‌بوک را قطع کردند احساس خود من این بود که گم شده‌ام. کارهایی که بلد بودیم این بود که لایک بزنیم و کمپین راه بیاندازیم. در دانشگاه کسی را نمی‌شناختیم. نه اینکه نشناسیم ولی فیس‌بوکی بود. دوست واقعی نبودیم. قبلا در اردو‌ها، شورای صنفی، محوطه دانشکده و بیرون دانشگاه با هم صحبت می‌کردیم ولی به خودمان که آمدیم هر کدام پنج هزار نفر فرند لیست داشتیم که نصفش خارج ایران بود و چند ۱۰۰ نفر اسم مستعار که معلوم نبود و نیست که کی هستند و یک سری دوستان قدیمی خودمان که کسی از کسی خبر نداشت و مدت‌ها بود به هم زنگ نزده بودیم. من سعی کردم ارتباط‌های قدیمی را زنده کنم ولی فایده نداشت. دیگر به هم عادت نداشتیم. مثل قبل نبود.»

یک مترجم که دکترای فلسفه دارد معتقد است: «زندگی ایرانیان در جهان‌های موازی سپری می‌شود. در دنیای مجازی شخصیت‌هایی هستند که در دنیای واقعی نمی‌توانند باشند یا نمی‌خواهند در دنیای واقعی آن‌طور باشند. این که می‌گویم زندگی، منظورم یک دنیای دیگر شامل انبوهی از اظهار نظر، ارتباطات، رفتارها، لذت‌جویی‌ها و کینه‌پراکنی‌ها است. این زندگی‌های مجازی و این شخصیت‌های مجازی تحت نظام‌های اعتباری و ارزشی هستند که متفاوت با نظام ارزشی و اعتباری دنیای واقعی است. این را هم فراموش نکنید که نوع حضور فرد در جامعه مجازی -منظورم حضور با اسم واقعی است، نه با اسم مستعار- خودش روی ارزش‌ها و روابط دنیای واقعی تاثیر گذاشته و تاثیر دارد.»

مفهوم دوستی و مفهوم رابطه اجتماعی در ایران به شدت در چند سال گذشته عوض شده است. دوستی در دنیای مجازی یعنی اکسپت، لایک و برون‌ریزی عقده‌های ناشی از محدودیت‌های دنیای واقعی. این محدودیت‌ها می‌تواند شامل مسائل سیاسی، عقیدتی، مذهبی، جنسی، فرهنگی و موارد دیگر باشد. اگر اشغال شدن خط تلفن خانه، هزینه اینترنت پر‌سرعت و ناآشنایی عمومی با کامپیوتر و مودم باعث شده بود تاثیرات عمیق فیس‌بوک روی جوانان، دانشجویان و طبقه متوسط و بالای جامعه محدود شود، همه‌گیر شدن تلفن‌های همراه هوشمند، طبقات پایین جامعه و افراد میانسال و مسن را نیز درگیر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و اپلیکیشن‌های پیام‌رسان کرده است.

گوشی‌های تلفن همراه در ابتدا وسیله‌ای برای فخر فروشی بوده و به عنوان یک کالایی لوکس نشان از تمول مالی صاحب آن داشتند. با ارزان شدن سیم‌کارت و ورود اپراتورهایی نظیر ایرانسل، تلفن همراه به عنوان وسیله‌ای لازم و مفید در آمد. از عشایر و روستاییان گرفته تا شهرنشینان و همچنین تجار و صنعتگران و مردم عادی، همگی برای ارتباط با یکدیگر به تلفن همراه وابسته شده‌اند.

این تکنولوژی جزیی از زندگی ما شده است. اینترنت تلفن همراه تنها با یک کد ساده و بدون نیاز به مودم و تنظیمات دیگر، وصل می‌شود. بروز‌رها و فیلترشکن‌ها از طریق بلوتوث به سرعت پخش می‌شوند. دیگر امکانی برای سانسور اخبار و اطلاعات وجود ندارد و هر خبر، فیلم، متن و عکسی با سرعت در جامعه ایران منتشر می‌شود.

روحانیون حاکم بر ایران اما از اینترنت و موبایل در هراس هستند. راهکار آنان برای زیر سوال نرفتن مبانی اسلام که تضمین کننده حکومت آن‌ها بر جامعه است، فیلتر و کاهش سرعت اینترنت است اما دولت‌ها می‌دانند این کار شدنی نیست.

هنگامی که وزیر ارتباطات دولت حسن روحانی خبر راه‌اندازی آزمایشی اینترنت ۳G و ۴G شبکه تلفن همراه را اعلام کرد، اسلامگرایان دست به دامان مراجع تقلید شدند تا دولت را در مقابل اسلام قرار دهند و وزیر ارتباطات را مجبور به عقب‌نشینی از اقدام خود کنند. مکارم شیرازی در آن زمان اعلام کرد: «با توجه به مفاسد متعددی که برای گسترش دادن خدمات اینترنت پر سرعت همراه از جمله دسترسی جوانان و حتی نوجوانان به مطالب و فیلم‌ها و عکس‌‌های آلوده و فیلم‌هایی که ضدیت با اخلاق و عقاید اسلامی دارد ... و با توجه به اینکه شبکه ملی اطلاعات که می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند فراهم نشده، به یقین اقدام بر این کار عجولانه و خلاف شرع و بر خلاف موازین اخلاقی و انسانی است.»

تنها تاثیر این فتوا در فضای مجازی و شبکه تلفن همراه، به راه افتادم موجی از لطیفه‌ها و مطالب طنز علیه مکارم شیرازی و زنجیره بی‌انتهای فتواهای حرام این مرجع تقلید شد زیرا ایرانیان ترجیح می‌دهند در شرایط بد اقتصادی، کندی و سرعت پایین اینترنت را تحمل کنند اما تن به پرداخت هزینه گزاف شرکت مخابرات و اوپراتورهای تلفن همراه ندهند.

یک خانم ۲۸ ساله و کارمند یک شرکت خصوصی در این‌باره می‌گوید: «بستگی به شرایط دارد. من هفته‌ای پنج، هفت، ۱۰ و بعضی وقت‌ها ۱۵ هزار‌ تومان بسته اینترنت خریده‌ام ولی به صرفه است. ما روزی ۴۰۰ یا ۵۰۰ پیام با دوستان، خانواده و همکارانم رد و بدل می‌کنیم. اگر قرار بود از اینترنت استفاده نکنم ماهی یک میلیون تومان برایم قبض موبایل می‌آمد.»

علی یک کارگر است و در زمینه تعمیرات خودرو فعالیت دارد. او سر سفره ناهار گوشی خود را با دستانی سیاه در دست گرفته است اما مدام با آستین خود و مانند نوازنده‌ای که ساز با ارزش خود را تمیز می‌کند، صفحه موبایلش را تمیز می‌کند. همراه علی، سه تعمیرکار و چهار صافکار هم  سر سفره حاضر هستند. آن‌ها با اشاره به مزایای استفاده از اینترنت موبایل و شبکه‌های مجازی، لیست زیر را ارائه می‌کنند:

یک: ما که کامپوتر و لپ‌تاپ نداریم. خیلی گران است.

دو: کامپیوتر را که نمی‌شود گذاشت توی جیب. این را هر وقت عشقت بکشد از توی جیبت در می‌آوری.

سه: من تا بروم خانه شده ساعت ۹ و ۱۰. وقت ندارم کاری کنم. بیشتر وقت‌ها بیرون هستیم.

۴: کامپوتر میز می‌خواهد، جا می‌خواهد ولی موبایل را دراز می‌کشی توی رختخواب یا روی زمین و بازی می‌کنی باهاش.

۵: کامپیوتر دنگ و فنگ دارد. من بلد نیستم. این راحت است. دیلینگ، دیلینگ می‌کند، روش انگشت می‌زنی، باز می‌شود.

۶: انصافا موبایل نباشد آدم دیوانه می‌شود.

۷: گروه عضو می‌شوی، خودش می‌آید برات. سیاسی، جوک، عکس، شعر، کلیپ. مجبور نیستی دنبال چیزی بگردی. خودش می‌آید.

۸: قفل دارد و اختیارش دست خودت است.

۹: تفریح دیگری جز این نداریم. ما که پولش را نداریم برویم جایی. عکس‌های قشنگ می‌آید از همه کشورها، آدم نگاه می‌کند، کیف می‌کند.

۱۰: این‌قدر بدبختی در ایران هست که اگر این موبایل نباشد مردم چهار تا جوک بخوانند و بخندند، سکته زیاد می‌شود. اثبات شده هر کسی روزی یک کمی بخندد، دیگر سکته نمی‌کند.

۱۱: چه می‌دانم. بقیه دارند، من هم دارم.

۱۲: حرص‌شان گرفته مردم مجانی پیام می‌دهند و زنگ می‌زنند. می‌خواهند پول از مردم بگیرند.

مورد ۱۲ مساله مهمی در تحلیل‌هاست. طبق اعلام رسمی، شرکت مخابرات ایران، سالانه ۵۰ میلیون دلار از ارائه خدمات تلفن بین‌المللی ضرر می‌کند. شرکت مخابرات ایران توسط دولت احمدی‌نژاد و در جریان خصوصی‌سازی به یک شرکت واسطه، متعلق به سپاه پاسدارن ایران فروخته شده است. این شرکت و خزانه دولت به مناسبت اعتیاد ملی و مذهبی، در یک روز بین ۱۰ تا ۲۸ میلیارد تومان از طریق ارسال پیامک توسط مردم سود می‌برد. این سود با امکان ارسال انبوه پیامک روی اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مورد تهدید قرار گرفته است و برخی معتقد هستند سپاه پاسدارن برای حفظ سود خود، ارتباط ویدئویی دختران و پسران، اسلام و امنیت ملی را بهانه قرار داده است.

خطراتی که در کمین است

نیروهای امنیتی ایران بعد از استفاده طولانی مدت از ابزارهایی نظیر فیلترینگ، پایین نگاه داشتن سرعت اینترنت، تعرفه بالای استفاده از اینترنت و راهکارهایی از این دست به خوبی دریافته‌اند به دلیل پیشرفت تکنولوژی و عدم همسویی اکثریت جامعه ایران با تفکرات اسلامی حاکمان، باید با شیوه دیگری به کنترل فضای مجازی بپردازند.

پس از اعتراض‌ها به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ بود که یک سایت نزدیک به محسن رضایی از استخدام افرادی با حقوق ساعتی پنج هزار تومان برای نشر محتوای مورد تایید حکومت و شناسایی مخالفان نظام جمهوری اسلامی خبر داد. در ماه‌های گذشته خبر محکومیت هشت جوان ایرانی به ۱۲۸سال زندان به دلیل فعالیت‌های فیس‌بوکی، کاربران دنیای مجازی را شوکه کرد. در این مدت اخبار متنوعی از بازداشت عوامل برپایی کنسرت‌های غیر مجاز، فروش محصولات ماهواره‌ای، توهین کنندگان به مقامات حکومتی و ... منتشر شده است که همگی آن‌ها از طریق رصد کاربران شبکه‌‌های مختلف دنیای مجازی شناسایی و بازداشت شده‌اند. دامنه این فعالیت‌ها اکنون به شبکه‌‌های اینترنتی تلفن همراه نیز کشیده شده است. این فعالیت‌ها هنوز مورد توجه کاربران این شبکه‌ها قرار نگرفته و این کاربران از خطراتی که متوجه آنان است، آگاه نیستند.

در شهریور سال ۱۳۹۳ و همچنین بعد از رواج یک جریان طنز علیه روح‌الله خمینی، جانشین رییس پلیس فتا گفته بود: «با اقداماتی که توسط پلیس فتا انجام شده است و با همکاری سایر نیروها و دستگاه‌های امنیتی به سرنخ‌هایی از عوامل توهین به مقدسات و مقامات در وایبر دست پیدا کرده‌ایم که با تشخیص مراجع قضایی این افراد را به مردم معرفی می‌کنیم.»

تجربه شناسایی و بازداشت چند نفر به اتهام عضویت در صفحه کمپین یادآوری امام نقی به شیعیان نشان داده است که جمهوری اسلامی به کمک صرف پول و استخدام عوامل سایبری می‌تواند افرادی را که مراقب هویت خود در فضای مجازی نیستند، به راحتی به دام بیاندازد.

وزیر ارتباطات اعلام کرده است: «سازمان تنظیم مقررات ارتباطات، نظارت کاملی بر تمام شبکه‌های اجتماعی دارد و علاوه بر این سازمان، دستگاه‌های مرتبط دیگر نیز محتویات این شبکه‌ها را از نظر امنیتی رصد می‌کنند.»

به نظر می‌رسد در چند روز گذشته و با فرارسیدن روزها و شب‌هایی که اسلام‌گرایان آن‌ها را ایام قدر معرفی می‌کنند، فعالیت نیروهای سایبری حکومت در گروه‌های مختلف تلگرام به شدت افزایش یافته است.

اغلب آی‌دی‌هایی بدون عکس و اسم واقعی که در تمامی طول ۲۴ ساعت آنلاین ولی ساکت هستند، این فعالیت‌ها را صورت می‌دهند. افرادی به صورت هماهنگ وارد گروه‌های مختلف تلگرام شده و فارغ از آنکه گروه برای فروش لباس‌های زنانه باشد یا گروه شعر، جوک، پورن، گروه علمی، سینمایی یا دانشجویی و ...، اقدام به نشر شمایل‌هایی منتسب به امام اول شیعیان می‌کنند.

شمار پیام‌های حاوی دعاها، متون عربی و آیات قرآن به شدت افزایش یافته است. فعالان سایبری حکومتی به شدت احساسات کاربران را هدف گرفته‌اند و با انتشار عکس‌های کودکان سرطانی یا بیماران صعب‌العلاج از کاربران می‌خواهند یک آیه قرآن یا متونی به زبان عربی را در گروه‌های مختلف کپی کنند تا حال این بیماران بهبود یابد.

عکس‌های زیادی هم از افرادی که دچار آتش‌سوزی شده‌اند منتشر شده و زیر آن‌ها نوشته شده که این افراد به دلیل توهین به پیامبر و امامان شیعه به صورت خود به خودی آتش گرفته‌اند و مورد خشم خداوند قرار گرفته‌اند.

از بین ۲۴ گروه مختلفی که به مدت بیش از سه ماه مورد بررسی قرار گرفته‌اند، جالب‌ترین مورد یک گروه پخش عکس و فیلم پرنو است که به مناسبت ایام قدر فضای آن شبیه به فضای حسینیه شده است. یکی از کسانی که به گفته برخی کاربران، ادمین سه گروه انتشار عکس‌ها و فیلم‌های پورن است اکنون به مانند یک مبلغ مذهبی در حال فعالیت مذهبی به مناسبت شب‌های قدر است.

این اقدام مورد تعجب یکی از اعضای گروه قرار گرفته و در یک صحبت خصوصی می‌گوید: «من هم شک کردم. این‌ها انگار بسیجی هستند. اگر این‌طوری باشد اسم و عکس همه ما را دارند و این چند وقت هر چه نوشته‌ایم را می‌دهند دست پلیس.»

متاسفانه بیشتر کاربران این ۲۴ گروه مختلف، جوانانی هستند در سنین ۱۴ تا ۲۴ سال که کمتر شناختی از مسائل قضایی و امنیتی ایران درباره فضای مجازی دارند. نوشته‌هایی که از نظر آنان خصوصی و بی‌اهمیت است، ممکن است مانند ستار بهشتی به از دست دادن جان‌شان منتهی شود چراکه همگی آنان گمنام هستند و برخورد پلیس و نیروهای امنیتی با کسانی که مورد حمایت رسانه‌های خبری نیستند به شدت خشن و وحشیانه است.

یک خانم که ادمین یک گروه ادبی است از سوی سه آی‌دی مختلف مورد تهدید قرار گرفته است زیرا آن‌ها معتقد هستند که فعالیت این گروه، موجب فساد اخلاقی اعضای گروه شده است. یکی از این افراد عکس تام کروز را روی آی‌دی خود گذاشته و دیگری عکس جوانی که کنار یک پورشه پانامرا عکس گرفته است. آی‌دی سوم، یک جوان ۳۰ ساله است که صورت خود را اصلاح کرده و شلوار جین به پا دارد.

خانمی به اسم ساناز با عکس یک مدل خارجی در گروه "جملات بزرگان" اشتراک عکس‌ها و جملات منسوب به ارسطو، هگل، نیچه و شوپنهاور را کار آمریکا می‌داند و ادمین و اعضای این گروه را "وطن‌فروش" معرفی می‌کند.

یک شهروند ۲۷ ساله که عضو ۱۰ گروه سینمایی و نقد فیلم است هم از تجربه خودش در این زمینه می‌گوید: «همه جا هستند. تا وقتی صحبتی از سیاست نباشد چیزی نمی‌گویند. وقتی درباره یک فیلم سیاسی بحث می‌شود یا فیلمی که صحنه‌های عاشقانه دارد، وارد عمل می‌شوند و دعوای فارس و ترک یا دعوای تهرانی و شهرستانی راه می‌اندازند و باعث می‌شوند همه از گروه خارج شوند و گروه تعطیل شود.»

ادمین یک گروه با عنوان "فقط عکس و جملات عاشقانه" که گروه خود را تبدیل به یک گروه مذهبی کرده است، دلیل انتشار عکس‌های مذهبی و آیات قرآنی به جای جملات عاشقانه را این‌گونه توضیح می‌دهد: «هفت، هشت نفر توی پی‌وی گفتند اگر شب‌های قدر گروه را متوقف نکنم به پلیس فتا شکایت می‌کنند. من اسم و عکس اصلی خودم را نمی‌گذارم ولی ترسیدم. راستش یکی از آن‌ها قبلا به اسم دختر با من چت کرده بود و شماره موبایل من را دارد.»

او می‌گوید: «فعلا تعطیل کردیم تا بعد از ۲۱ رمضان که این‌ها بی‌خیال شوند. نمی‌خواهم پرونده سیاسی برایم درست شود.»