داعش برج‌های سه‌گانه پالمیرا را منفجر کرد

داعش سه اثر باستانی دیگر در پالمیرا را منفجر کرد. مامون عبدالکریم، مدیر میراث باستانی سوریه به خبرگزاری فرانسه اطلاع داده است که داعش، جمعه ۴ سپتامبر / ۱۳ شهریور سه برج در گورستان باستانی پالمیرا را منفجر کرده است. به گفته این مقام مسئول این سه برج، زیباترین برج‌های گورستان پالمیرا بودند.

پیش از این داعش مجسمه معروف شیر و معابد «بعل شمین» و «بل» با قدمت بیش از ۲۰۰۰ سال را منهدم کرده بود. در این میان سازمان ملل با انتشار تصاویر ماهواره‌ای، انهدام معبد بل در شهر باستانی «پالمیرا» در شمال سوریه را تأیید کرده است. از معبد بل، به عنوان مهم‌ترین اثر باستانی به جای مانده از امپراطوری روم یاد می‌شد.

شهر باستانی «پالمیرا» (به عربی «تدمر») در کویر سر راه کاروان‌هایی که از دمشق به سوی ایران و چین حرکت می‌کردند به وجود آمده بود. قدمت این شهر به دو قرن پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. اما نخستین نشانه‌های تمدن در پالمیرا به هفت هزار سال پیش می‌رسد.

برج‌های سه‌گانه پالمیرا

سه برج منهدم شده توسط داعش در قسمت غربی گورستان این شهر باستانی، در «دره گور‌ها» قرار داشتند. سه برج «ایلابل»، «ویملیکو» و «وکیتوت» از مهم‌ترین آثار باستانی در خاورمیانه به شمار می‌آمدند. بر اساس سنگ‌نبشته‌هایی که در این برج‌ها یافت شده بود، باستان‌شناسان دریافته بودند که این بنا‌ها در فاصله بین ۹ سال پیش از میلاد مسیح تا ۱۲۸ سال بعد از میلاد ساخته شده بودند.

از میان این سه برج، برج «ایلابل» بزرگ‌تر و باشکوه‌تر بود. این برج پنج اشکوب داشت که با راه‌پله‌های پیچان به هم می‌پیوستند. در هر اشکوب، مردگانی دفن شده بودند. این برج به خانواده مرفه ایلابل تعلق داشت و دیگران که از پول کافی برخوردار نبودند می‌توانستند در این آرامگاه گورهایی اجاره کنند.

ظاهر برج‌های سه گانه پالمیرا ساده بود، اما معماری داخلی آن‌ها پیچیده بود و تندیس‌هایی برای تزئین راهروها و راه‌پله‌ها کار گذاشته شده بود. باستان‌شناسان در برج ایلابل بقایای پارچه‌های گران‌قیمتی را یافته بودند و از این پارچه‌ها سرنخ‌هایی درباره شیوه تجارت در تمدن پالمیرا به دست آورده بودند.

کیفیت تازه ویرانگری فرهنگی داعش

داعش در اوت سال جاری خالد الاسعد، سرپرست ۸۲ ساله کاوش‌های باستان‌شناسی پالمیرا را پس از مدتی اسارت گردن زد و جسدش را به ستون یکی از بناهای باستانی آویخت.

برخی از کارشناسان میراث فرهنگی اعتقاد دارند که قتل پروفسور خالد الاسعد نمایانگر کیفیت تازه‌ای در غارتگری فرهنگی داعش در خاورمیانه است. مارکوس هیلگرد، خاورشناس آلمانی در این‌باره گفته است: « داعش کارشناسان میراث فرهنگی را فقط به این دلیل نمی‌کشد که آن‌ها تلاش می‌کنند مانع از غارتگری میراث فرهنگی میان رودان و سوریه شوند. داعش آن‌ها را با تکیه بر شرع اسلام می کشد. می‌گویند شما بت پرست اید و در همایش‌های کافران شرکت می کنید. این یک کیفیت تازه است در این کشتارها و غارتگری ها. به این دلیل یک کیفیت تازه است که بحث فقط بر سر آثار فرهنگی نیست که ارزش مادی دارند. بلکه انسان هایی که زمانی می توانند این آثار تاریخی را احیا کنند به قتل می رسند.»

پالمیرا از کهن‌ترین شهرهای خاورمیانه است و در میراث فرهنگی یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. پس از پیروزی اویناتوس، پادشاه پالمیرا بر شاپور اول، امپراطور ایران، پالمیرا گسترش پیدا کرد و رونق گرفت و به یک شهر چندفرهنگی تبدیل شد. خاندان اسد به زنوبیا (به عربی زباء) ملکه افسانه‌ای پالمیرا که بر ضد روم شورید و آسیای کوچک و مصر را به قلمرویش افزود، افتخار می‌کنند. میشائیل زومر، استاد دانشگاه اولدنبورگ می‌گوید: «داعش با انهدام پالمیرا می‌خواهد یکی از نمادهای فرهنگی مورد تأیید علوی‌ها را از بین ببرد و پیروزی‌اش بر آن‌ها را نمادین کند. به این جهت این ویرانگری فرهنگی از یک سویه‌ی تبلیغی بر ضد خاندان اسد هم برخوردار است.»

انهدام پالمیرا: یک جنایت جنگی

داعش در مه سال جاری پالمیرا را به تصرف خود درآورد. ستیزه‌جویان داعش این محوطه باستانی را ابتدا مین‌گذاری کردند و سپس برخی تندیس‌ها را از بین بردند. از اوت به این سو، انفجار مهم‌ترین بناهای پالمیرا خبرساز شده است.

ایرینا بوکووا، دبیرکل یونسکو ویرانگری فرهنگی داعش در محوطه باستانی پالمیرا را محکوم کرده و از آن به عنوان یک جنایت جنگی یاد کرده است.

دبیرکل یونسکو می‌‌گوید: «انهدام روشمند نمادهای متنوع فرهنگی سوریه نمایانگر اهداف مهاجمان است. آن‌ها می‌خواهند به مردم سوریه تفهیم کنند که از هویت ملی و میراث فرهنگی‌شان می‌بایست چشم بپوشند.»

یکی از وابستگان به داعش، دوشنبه یکم سپتامبر در گفت‌‌وگو با سایت خبری «مسار برس» که در سوریه منتشر می‌شود اعلام کرده است که داعش باقی‌مانده آثار باستانی پالمیرا را هم به زودی منهدم خواهد کرد.

برخی کارشناسان میراث فرهنگی از آن بیم دارند که این بار، ویرانگری فرهنگی با کشتار مردم نیز همراه باشد. پس از آنکه داعش در ماه مه سال جاری پالمیرا را تصرف کرد، بسیاری از اهالی حمص برای حفظ این اثر باستانی تلاش می‌کردند. اکنون احتمال می‌رود که داعش از آن‌ها نیز انتقام بگیرد.‌

در همین زمینه:

انهدام «بعل شمین» و اراده داعش برای از بین بردن جوامع چندفرهنگی

انهدام پالمیرا و علت کینه داعش به این شهر باستانی