مخالفان اردوغان؛ ژوکرهای «بازی خطرناک» ترکیه و روسیه

ترکیه پس از واکنش‌ تند روسیه به سرنگونی سوخو ۲۴ سعی دارد نقاب قدرت را بر چهره را حفظ کند و به عنوان عضو ناتو، رشته امور در روزهای سرنوشت‌ساز خاورمیانه از دست ندهد. مخالفان دولت نیز میدان را برای اردوغان تنگ نمی‌کنند. اپوزیسیون ترکیه که پیش از انتخابات اول نوامبر به سیاست‌های خارجی اردوغان و حمایتش از داعش می‌تاخت چه می‌گوید؟

اردوغان و پیشینه بازی با دم شیر

این اولین بار است که دولت ترکیه با اقدامی غیرمنتظره رو در روی روسیه می‌ایستد و یک جنگنده روسی را منهدم می‌کند، هر چند پیش از این گام‌هایی ابتدایی در این راستا برداشته بود.

ترکیه در اکتبر ۲۰۱۵ نیز پهپادی را در حریم این کشور ساقط کرد که گفته شد متعلق به روسیه است. در آن زمان اپوزیسیون ترکیه این اقدام را به طور ضمنی ستود؛ آن‌هم درست در بحبوحه تنش‌های داخلی ترکیه و زمانی که هر اقدام ولو کوچک اما نابخردانه‌ای از سوی اردوغان به دست‌آویزی برای مخالفت این احزاب با حزب حاکم بدل می‌شد.

مسأله برای ترکیه و تمام جناح‌های چپ و راست، حفظ تمامیت ارضی بود. مقوله‌ای که وحدت نظر تمام گروه‌ها را فراهم می‌کرد و اردوغان با علم به آن توانست سناریوی مبارزه با تهدیدهای ضد ملی و «جدایی‌طلبانه» و در نتیجه جنگ با پ‌ک‌ک را پیاده کرده، پیروزی خود را در انتخابات تضمین کند.

از ابتدای ورود روسیه به جمع مداخله‌گران خارجی در سوریه، هدف اصلی این کشور یعنی حمایت از بشار اسد مطلوب ترکیه نبود. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه بارها از حضور روسیه در سوریه ابراز نارضایتی کرده و گفته است که این حضور حتی می‌تواند برای تمامیت ارضی ترکیه خطرناک باشد.

اقدام نیروی هوایی ترکیه در سرنگونی سوخوی روسی در حالی صورت گرفت که احمد داود اوغلو، نخست وزیر ترکیه کابینه خود را معرفی می‌کرد و دولت نوپای ترکیه به استقبال سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه می‌رفت، ارتش ترکیه میزبان ژنرال پاول سلوا، رئیس دوم ستاد مشترک ارتش آمریکا می‌شد، روسیه اولین ناوگان رزمی خود را وارد آب‌های شرقی مدیترانه می‌کرد. داود اوغلو مراتب نارضایتی دولتش را از بمباران ترکمن‌های سوریه توسط روسیه را اعلام کرده و از شورای امنیت خواسته بود در این زمینه اقدامی انجام دهد.

اما اپوزیسیون ترکیه که پیش از انتخابات اول نوامبر به سیاست‌های خارجی اردوغان و حمایتش از داعش می‌تاخت چه می‌گوید؟

واکنش احزاب مخالف

در حالی که خطر جنگ بین روسیه و ترکیه جدی است و تحلیل‌گران بر سر این بحث می‌کنند که آیا روسیه اقدامی تلافی‌جویانه خواهد کرد یا خیر، اپوزیسیون ترکیه بیش از ۲۴ ساعت از ابراز هرگونه واکنشی رسمی خودداری کرد.

کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق ترکیه، در واکنش به این اقدام گفت منتظر خواهد ماند تا «آینده چه شود».

آیتوغ آتیجی، نماینده حزب جمهوری خلق از استان مرسین، در صحن علنی مجلس ترکیه بلافاصله موضع حزب خود را اعلام کرد و گفت: «سرنگون کردن هواپیمای سوخوی ۲۴ روسیه اقدام صحیحی بود.»

دیگر نمایندگان این حزب نیز با خطرناک شمردن جنگ احتمالی بین ترکیه و روسیه، روسیه را «دشمن منافع ملی ترکیه» خواندند.

فیگن یوکسکداغ، یکی از دو رهبر حزب دموکراتیک خلق‌ها، در حاشیه نشست خبری خود اشاره‌ مختصری به این حادثه کرد و از تمام احزاب خواست که «صبر و آرامش» پیشه کنند.

او در این نشست خبری به تعرض نیروهای امنیتی به تجمع زنان این حزب پرداخت، از کشته شدن زنان کرد در جنگ دولت اردوغان با پ‌ک‌ک ابراز ناخشنودی کرد، بیانیه این حزب در محکومیت اقدام به ترور  صلاح الدین دمیرتاش را خواند اما مسأله مهمی چون احتمال رویارویی روسیه و ترکیه را از قلم انداخت.

یوکسکداغ در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران در مورد واقعه ۲۴ نوامبر گفت که مداخلات خارجی از جمله سیاست ترکیه در سوریه و ورود روسیه به آن کشور به فاجعه غیرقابل جبران امروزی در سوریه انجامیده است و هرچه اتفاق بیفتد به نفع مردم و جامعه مدنی ترکیه نخواهد بود.

دیگر احزاب چپ که در صحنه سیاست رسمی ترکیه بیشتر در حاشیه هستند، بیانیه‌هایی منتشر کردند. آن‌ها به شدت از اقدامات دولت اردوغان در سوریه انتقاد کردند و تنها راه رهایی را وحدت مردم ستمدیده دانستند، بدون آن که راه حلی عملی ارائه کنند.

واکنش رسانه‌های منتقد

به موازات جهت‌گیری‌های ناروشن و محافظه‌کارانه احزاب اپوزیسیون در قبال اقدام دولت اردوغان و احتمال بروز جنگ بین ترکیه و روسیه،  رسانه‌های منتقد دولت به نقدی رادیکال پرداختند.

سایت دیلی میل، زیر مجموعه خبرگزاری حریت که یکی از رسانه‌های منتقد دولت اردوغان است، تحلیل‌هایی متضاد در قبال بحران جدید ترکیه منتشر کرد.

گروهی از روزنامه‌نگاران که به گرایش اولترا ملی‌گرا در حزب جمهوری خلق تعلق دارند، شرایط پیش آمده را خطری برای قوت‌گیری کردهای سوریه و در نتیجه حزب کارگران کردستان در ترکیه برشمردند. آن‌ها موضع باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده را در آنچه روی خواهد داد تعیین کننده خواندند.

مراد یتکین، با بررسی «سال‌های تنش بین ترکیه و روسیه» کلید حل اختلاف و جلوگیری از آغاز جنگ بین دو کشور را در دست اوباما دانست و تهدید روسیه به تحریم گردشگری و یا احتمالاً قطع روابط تجاری و محدود کردن صادرات گاز به ترکیه را فاقد تأثیرگذاری جدی بر اقتصاد ترکیه خواند. او گفت که حمایت ناتو از ترکیه، این کشور را در برابر حمله احتمالی روسیه مصون خواهد داشت.

«بازی جنون‌‌آمیز»

در مقابل یوسف کانلی، روزنامه‌نگار شهیر ترکیه و از منتقدان سرسخت دولت اردوغان، ماجرای سوخو را «بازی جنون‌آمیز» خواند و سه پیامد برای آن بر شمرد: اول، تغییر روش اردوغان در قبال داعش و پیوستن تمام و کمال به متحدان ترکیه در سوریه در مبارزه با شبه‌نظامیان اسلام‌گرا. دوم، «سودجویی کردها» از این خصومت و همراه کردن روس‌ها در جبهه متخاصم علیه ترکیه. سوم، پرداخت بهای گزاف برای ترکیه و آموختن این درس که نباید مخالف قوانین بین‌المللی در مسائل همسایگان خود دخالت کند.

کانلی برخلاف یتکین، بر این باور است که تهدید روسیه در تحریم‌های اقتصادی ترکیه، تأثیرات جدی و مخربی بر معیشت مردم خواهد گذاشت.

به نظر می‌رسد، نگرش تحلیل‌گرانی مانند کانلی به واقعیت نزدیک‌تر است. اقتصاد ترکیه پس از بحرانی طولانی، طی دو هفته گذشته خود را باز می‌یافت و با ورود سرمایه‌گذاران تازه نفس و طرح گسترش مراودات اقتصادی با روسیه، ارزش لیر این کشور نسبت به دلار و یورو سیری صعودی گرفته بود. اما این روند‌، پس از تنش  ناشی از سقوط سوخو- ۲۴ به یکباره با شدتی بیش از پیش رو به افول گذاشت.

تنها پس از گذشت یک روز از سرنگونی هواپیمای سوخوی روسی، شاخص بورس ترکیه بیش از چهار درصد کاهش ارزش یافت و زنگ بحران ارزی این کشور دوباره نواخته شد.

دولت ترکیه، هم‌صدا با هم‌پیمانان خود در ناتو و ایالات متحده به روسیه این پیام را می‌رساند که قصد ورود به جنگ ندارد و حاضرست پای میز مذاکره‌ بنشیند تا بر سر سوریه به توافق جدیدی برسند: یک توافق «برد- برد». اپوزسیون ترکیه نیز هر چند که با اقدامات دولت ترکیه مخالف باشد، پشت دولتی را که می‌خواهد «از تمامیت ارضی و حقوق ملی» دفاع کند، خالی نمی‌کند.

در همین زمینه

پوتین ترکیه را به پیامدهای جدی تهدید کرد

ترکیه یک سوخوی روسیه را سرنگون کرد