سهم زنان از مجالس خبرگان، یک کرسی در ۳۸ سال

براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی منعی برای حضور زنان در مجلس خبرگان رهبری وجود ندارد اما سهم زنان از يك دوره مجلس خبرگان قانون اساسى و ۴ دوره مجلس خبرگان رهبرى تنها یک صندلی در مجلس خبرگان قانون اساسی بوده و معدود زنانی هم که دوره های بعد مجلس خبرگان رهبرى کاندیدا شدند یا در ازمون شورای نگهبان پذیرفته نشدند یا پیش از رسیدن به مرحله انتخابات، انصراف دادند.

در آستانه پنجمین دوره انتخابات مجلس خبرگان اما ثبت نام «عصمت سوادی» به عنوان کاندیدای ورود به این مجلس خبرساز شده است؛ هرچند که این اولین بار نیست که خانم سوادی کاندیدای انتخابات خبرگان می‌شود. او که دکترای فقه و حقوق دارد و در سمت هایی چون معاونت فرهنگی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد و رئیس بسیج اساتید این واحد دانشگاهی بوده هنگام ثبت نام در وزارت کشور به خبرنگاران گفته است: «من قبلا هم ثبت نام کرده‌ام اما ردصلاحیت نشدم فقط شورای نگهبان نامه‌ای به من داد که خانم‌ها نمی‌توانند عضو مجلس خبرگان باشند.»

زهره صفاتی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه زنان دیگر زنی است که در دوره‌های پیشین برای انتخابات خبرگان رهبری ثبت نام کرده بود. او اما پیش از روز انتخابات و آغاز رای گیری‌ها انصراف داد و در مصاحبه با روزنامه کیهان اعلام کرد که به دلیل مخالفت آیت الله صافی گلپایگانی با کاندیداتوری او، انصراف داده است. خانم صفاتی گفته بود این مرجع تقلید شیعه در تماسی تلفنی با او عنوان کرده که نباید کاندیداتوری زنان در خبرگان رهبری باب شود.

مخالفت آیت‌الله صافی گلپایگانی با کاندیداتوری خانم صفاتی به عنوان یک زن در دوره سوم انتخابات خبرگان و همچنین نامه شورای نگهبان به خانم سوادی دال بر ممنوعیت حضور زنان در مجلس خبرگان در دوره پیشین، در شرایطی است که منیره علی معروف به منیره گرجی، در اولین مجلس خبرگان که به خبرگان قانون اساسی معروف است عضو بود. هرچند انتخاب و حضور  او در جمع خبرگان تنها به دلیل زن بودن او بدون حاشیه نبود؛ تا جایی که برخی از اعضای این مجلس تهدید کرده بودند: «این زن باید برود وگرنه ما مجلس را ترک می‌کنیم.» منیره گرجی هم در پاسخ گفته بود بر مسولیتی که مردم به او واگذار کرده‌اند استوار است و هرکسی نمی تواند حضور یک زن را تحمل کند، برود.

البته او براى انتخابات خبرگان رهبرى  کاندیدا نشد و  پس از پایان دوره خبرگان قانون اساسی از حضور در عرصه‌های سیاسی و مدیریتی خودداری و به نوعی خود را بازنشسته کرد.  منیره گرجی سپس راهی حوزه علیمه خدیجه کبری شد و تا هفت سال پیش در این حوزه تدریس می‌کرد، اما از هفت سال پیش به دلیل کهولت سنی و بیماری خانه نشین شده است.

آیا زنان نمی‌توانند خبره باشند؟

براساس اصول ١٠٧ و ١٠٨ قانون اساسی، هر فرد دارای شرایط (اشتهار به ديانت و وثوق و شايستگى اخلاقی، اجتهاد در حدي كه قدرت استنباط بعضی مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند ولی‌فقیه واجد شرايط رهبری را تشخيص دهد، بينش سياسي و اجتماعی و آشنايي با مسائل روز، معتقدبودن به ‌نظام جمهوري اسلامي ايران، نداشتن سوابق سوء سياسي و اجتماعی) می‌تواند کاندیدای مجلس خبرگان شود.

در قانون اساسی و در بندهای مربوط به شرایط خبرگان، هیچ اشاره‌ای به زن یا مرد بودن کاندیداها نشده اما در عمل و با مخالفت روحانیون تندرو، زنان امکان حضور در این مجلس را ندارند. آیت الله حسن ممدوحی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اعلام کرده است که اصلاً همچین چیزی امکان ندارد و به لحاظ قانونی زنان نمی‌توانند در مجلس خبرگان حضور داشته باشند. خبره باید مجتهد باشد، آیا واقعاً در بین زنان کسی را داریم که به مرحله اجتهاد رسیده باشد؟

قربانعلی دری نجف آبادی، عضو هیات رئیسه فعلی مجلس خبرگان اما گفته که اگر خواهری شرایط کاندیداتوری در انتخابات مجلس خبرگان رهبری را داشته باشد ایرادی ندارد که در انتخابات مجلس خبرگان شرکت کند.

هاشم زاده هریسی، عضو مجلس خبرگان رهبری اما به پایگاه خبری نامه نیوز گفته: «در قانون اساسی نیامده که اعضای مجلس خبرگان حتما مرد باشند. البته ما تجربه حضور بانوان در مجلس خبرگان رهبری را نداریم و نمی‌توان پیش بینی کرد که می‌تواند مفید باشد یا نه، ولی من معتقدم با حضور زنان مجتهده، باوقار، با عفت و محجبه در مجلس خبرگان اتفاق بدی نخواهد افتاد.»

همانقدر که بین روحانیون طیف‌های مختلف سیاسی درباره حضور زنان در مجلس خبرگان رهبری اختلاف نظر وجود دارد و عدم حضور زنان در مجلس خبرگان در چند دوره گذشته نشان می‌دهد که وزن و قدرت مخالفان بیشتر از موافقان این قضیه است، اما در میان زنان فعال در عرصه‌های مختلف به نظر می‌رسد اتفاق نظر وجود دارد. از مریم بهروزی، دبیر کل جامعه زینب و چهره اصولگرا گرفته که در سال ۸۵ و در مجمع عمومی تشکل متبوعش خواستار فراهم شدن امکان حضور زنان در مجلس خبرگان شد. تا فاطمه راکعی، چهره اصلاح طلب که در دانشگاه تبریز خواستار حضور زنان در مجلس خبرگان شده است. هرچند که این درخواست ها به صورت فراگیر از سوی فعالان زنان شنیده نمی‌شود.

 محمدحسین مقیمی، معاون سیاسی وزیر کشور اعلام کرده که علاوه بر عصمت سوادی که از حوزه انتخابیه تهران ثبت نام کرده، در سایر استان‌ها نیز زنانی برای انتخابات مجلس خبرگان ثبت نام کرده‌اند اما درباره این زنان و حوزه‌های انتخابیه آنها توضیحی نداده است.

ثبت‌نام از کاندیداهای مجلس خبرگان رهبری از ۲۶ آذر آغاز شده و تا روز دوم دی‌ماه ادامه خواهد داشت اما هنوز مشخص نیست در این دوره از انتخابات مجلس خبرگان که به دلیل شرایط سنی رهبر جمهوری اسلامی و هشت ساله بودن دوره مجلس خبرگان از اهمیت بالایی برخوردار است، زنان امکان حضور فعالانه در انتخابات و امکان انتخاب شدن را خواهند داشت یا مثل دوره های قبلی ناچار به انصراف خواهند شد.