ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

شکوفه آذر «ادبیات زنان در ایران در ذات خودش عصیانگر است»

<p>زهرا باقری شاد- زنان داستان&zwnj;نویس در سال&zwnj;های اخیر&nbsp; بسیاری از جوایز ادبی در ایران را از آن خود کرده&zwnj;اند.</p> <!--break--> <p>از نمونه&zwnj;های بارز چنین کامیابی&zwnj;هایی می&zwnj;توان برای مثال به دوره&zwnj;های یازدهم و دوازدهم جایزه &laquo;مهرگان ادب&raquo; اشاره کرد که همه برگزیدگان و تقدیرشوندگان آن نویسندگان زن بودند. چندی پیش هم هیأت داوران مهرگان ادب رمان &laquo;شبیه عطری در نسیم&raquo; نوشته&zwnj; رضیه انصاری (نشر آگه) را به عنوان اثر برگزیده&zwnj;اش معرفی کرد و رمان &laquo;دو پرده&zwnj; فصل&raquo; نوشته&zwnj; فرشته مولوی را به عنوان رمان تحسین&zwnj;شده برگزید. به مناسبت روز جهانی زن با شکوفه آذر، روزنامه&zwnj;نگار و نویسنده ساکن استرالیا درباره حضور زنان در ادبیات داستانی ایران گفت&zwnj;وگویی کرده&zwnj;ام که اکنون می&zwnj;خوانید:</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>به&zwnj;نظر می&zwnj;رسد که حضور زنان در ادبیات داستانی ایران، به&zwnj;ویژه در ۱۰ سال اخیر به لحاظ ظهور نویسندگان زن و محوریت موضوعات مرتبط با زنان در ادبیات داستانی قابل توجه بوده است. شما از این دو منظر حضور زنان را چگونه ارزیابی می&zwnj;کنید؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>حسن میرعابدینی، محقق ادبیات معاصر، در سال ۱۳۸۸ اعلام کرد که بررسی&zwnj;های او در یک بازه زمانی ۱۰ ساله، نشان داده که تعداد زنان نویسنده به ۳۷۰ نفر رسیده&zwnj; است و همچنین فهرست کتاب&zwnj;های پرفروش به زنان نویسنده تعلق دارد، زیرا اغلب آن&zwnj;ها از راوی اول شخص استفاده می&zwnj;کنند که روایتی صمیمانه، باورپذیر و تأثیرگذار&zwnj; است. این آمار دلگرم&zwnj;کننده است اما با نگاهی عمیق&zwnj;تر می&zwnj;شود بررسی کرد که از این میان چند درصد به بار ادبی و داستان&zwnj;نویسی ایران افزوده&zwnj;اند و ماندگار شده&zwnj;اند؟ چند درصد از آن&zwnj;ها پس از طی شدن دوره درد دل&zwnj;نویسی، همچنان نویسنده باقی مانده&zwnj;اند؟ و چند درصد آن&zwnj;ها توانسته&zwnj;اند از مرزهای جغرافیایی ایران عبور کنند و حرفی تازه در سطح جهانی داشته باشند؟</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>شما به این پرسش&zwnj;ها چگونه پاسخ می&zwnj;دهید؟&nbsp;</strong></p> <p>&nbsp;</p> <table align="left" border="0" cellpadding="1" cellspacing="1" style="width: 230px;"> <tbody> <tr> <td> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/zarsho02.jpg" style="width: 230px; height: 153px;" /></p> <p class="rtecenter"><strong>شکوفه آذر</strong>، نویسنده</p> <p class="rtecenter">&nbsp;</p> <p class="rtecenter">او بر آن است که:</p> <p class="rtecenter">&nbsp;</p> <p class="rtecenter">●تلاش زنان ایرانی برای نویسنده شدن قابل ستایش، از نظر</p> <p class="rtecenter">روان&zwnj;شناسی زن ایرانی، قابل بررسی</p> <p class="rtecenter">و از نظر جامعه&zwnj;شناسی ادبیات ایران،</p> <p class="rtecenter">قابل تأمل است.</p> <p class="rtecenter">&nbsp;</p> <p class="rtecenter">●به&zwnj;طور کلی نمی&zwnj;توان ادبیات زنان ایران</p> <p class="rtecenter">را با ادبیات معاصر زنان در غرب</p> <p class="rtecenter">مقایسه کرد. زیرا ادبیات زنان در غرب،</p> <p class="rtecenter">از مرحله درد دل عبور کرده است.</p> <p class="rtecenter">&nbsp;</p> <p class="rtecenter">●ادبیات زنان در ایران در ذات خود</p> <p class="rtecenter">ادبیاتی شورشی و عصیانگر است.</p> <p class="rtecenter">هرچند که هنوز به آن اندازه جسور</p> <p class="rtecenter">نشده تا همه ابعاد مسائل زنانه</p> <p class="rtecenter">را مطرح کند. مسائلی مثل نقش دین اسلام در سرکوب تاریحی زن ایرانی، سکس و سقط جنین.<br /> &nbsp;</p> </td> </tr> </tbody> </table> <p>آماری درباره اینکه چند درصد از داستان&zwnj;های نویسندگان زن، به موضوع زنان اختصاص دارد، پیدا نکرده&zwnj;ام اما دست&zwnj;کم مطالعه شخصی من این را نشان می&zwnj;دهد که ۹۵ درصد زنان نویسنده، در آثارشان زندگی زنان را روایت می&zwnj;کنند. آن پنج درصد را هم برای محض احتیاط گذاشته&zwnj;ام. البته همین جا تأکید کنم که من طبعاً همه آثار منتشرشده در ۱۰ سال گذشته را نخوانده&zwnj;ام اما دست&zwnj;کم تلاش کرده&zwnj;ام درباره کتاب&zwnj;های مطرحی هم که نخوانده&zwnj;ام، خلاصه داستان یا نقدی را مطالعه کنم. از نظر من، تلاش زنان ایرانی برای نویسنده شدن قابل ستایش، از نظر روان&zwnj;شناسی زن ایرانی، قابل بررسی و از نظر جامعه&zwnj;شناسی ادبیات ایران، قابل تأمل است اما باید اعتراف کرد که ادبیات زنان در ایران در ابتدای راه است و گام&zwnj;های اول را با لغزش، جهان&zwnj;بینی مبهم و اعتماد به نفس اندک و پرحرفی برداشته است. این ادبیات همچنان مصرانه به حیات خود ادامه می&zwnj;دهد که این نشانه خوبی است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>بیشتر موضوعاتی که در این آثار متجلی می&zwnj;شوند با مسائل زنان در ارتباطند. اما مایلم بدانم شما به صورت جزئی&zwnj;تر این موضوعات را چه می&zwnj;دانید؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>موضوعات عمومی این آثار عبارت&zwnj;اند از عشق، طلاق، حق حضانت فرزند، خیانت، زنان تک&zwnj;سرپرست، زنان معتاد، زنان روسپی، زنان تو سری&zwnj;خور، زنان مهاجر، زنانی که همواره در حسرت حمایت پدر، برادر و همسر خود هستند و بالاخره، زنانی که در تلاش برای استقلال مالی و کشف هویتی مستقل خود هستند. وجه مشترک اغلب آن&zwnj;ها حس قربانی بودن و طلبکاری از مردان زندگیشان است. آن&zwnj;ها همواره و همچنان مردان را مقصر تمام کاستی&zwnj;های زندگی خودشان می&zwnj;دانند و کمتر اشاره&zwnj;ای به برخی نقاط ضعف زنان مثل تنبلی، عدم خلاقیت و جسارت و عادت به اطاعت و... دارند. از نظر این زنان، آن&zwnj;ها عقب مانده&zwnj;اند، چون عقب نگه داشته شده&zwnj;اند. در نتیجه زنان این داستان&zwnj;ها همیشه منفعل، غرغرو، طلبکار و در جایگاه قربانی هستند. مثل این است که هنوز منتظر شاهزاده با اسب سفید هستند تا بیاید و آن&zwnj;ها را از دست دیو پلید نجات دهد. اغلب آن&zwnj;ها آنقدر جسارت ندارند که بگویند مرگ در حین فرار از این زندگی سگی بهتر است. هیچ کدام آن&zwnj;ها خلاقیت آن را ندارد که نقشه&zwnj;ای برای خلاصی بکشد. شکست بخورد و از شکست مأیوس نشود و راه دیگری را امتحان کند. اگر هم نقشه&zwnj;ای بکشد، نقشه قتل مرد است! این&zwnj;ها همه موضوعاتی بسیار مهم برای شناسایی روحیات زن ایرانی تازه مدرن شده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>از نظر خلاقیت در داستان&zwnj;نویسی، ادبیات زنان به نظر شما در چه وضعی است؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>در یک نگاه کلی، وضع ادبیات زنان ایران خوب است چون هنوز و همچنان در حال تلاش و تقلاست. این طبیعی است که چون این ادبیات، نوپاست، ایرادهایی اساسی هم دارد و البته برخی از این ایراد&zwnj;ها، شامل رمان&zwnj;ها و داستان&zwnj;هایی که نویسندگان آن&zwnj;ها مرد هستند، هم می&zwnj;شود. مثل ضعف در نثری پالوده و تکنیک&zwnj;های داستان&zwnj;نویسی، عدم وجود جهان&zwnj;بینی فلسفی، دیدگاه روان&zwnj;شناسانه و جامعه&zwnj;شناسانه.</p> <p>بسیاری از آثار منتشر شده از این حدود ۳۷۰ نویسنده، هنوز به معنی واقعی کلمه &laquo;ادبیات&raquo; و &laquo;داستان&raquo; نیستند و نوشته&zwnj;هایی از نظر ادبی پر ایراد هستند. جمله&zwnj;بندی&zwnj;های نازیبا و ناشیوا و حتی از نظر دستوری غلط، پرحرفی، عقده&zwnj;گشایی روانی، ساختار ضعیف، قصه&zwnj;های پیش پا افتاده یا ضعیف، شخصیت&zwnj;پردازی&zwnj;های نارسا و از همه بد&zwnj;تر دیالوگ&zwnj;نویسی&zwnj;های بد، از جمله این ضعف&zwnj;ها هستند. خواندن آن&zwnj;ها اغلب برای من پر از رنج و ملال است. خیلی زود می&zwnj;شود انتهای داستان را پیش&zwnj;بینی کرد یا اصلاً کششی ندارد که بشود داستان را با میل به اتمام رساند. شخصیت&zwnj;ها اغلب پا در هوا هستند و نمی&zwnj;شود با آن&zwnj;ها زندگی کرد، دیالوگ&zwnj;نویسی&zwnj;ها اغلب شبیه دیالوگ&zwnj;های مجموعه&zwnj;های تلویزیونی&zwnj;ست که از صدا و سیما پخش می&zwnj;شود. در پایان رمان می&zwnj;بینید که چیز بیشتری از زن، جامعه و دنیا نفهمیده&zwnj;اید چون نویسنده خودش هم چیزی بیشتری از آن&zwnj;ها نمی&zwnj;داند. یعنی نویسنده، فاقد دیدگاه روانشناسانه، جامعه&zwnj;شناسانه و فلسفی است. حرف این زنان، درد دل است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>پس چرا این ادبیات نوپا با این همه ایراد، جزو پروفروش&zwnj;ترین&zwnj;هاست؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>به نظر من به سه دلیل: ۱. خوانندگان آن&zwnj;ها، خوانندگان حرفه&zwnj;ای ادبیات نیستند و از نظر آن&zwnj;ها رمان یعنی اسباب سرگرمی و تفریح. ۲. خوانندگان می&zwnj;خواهند درد دل&zwnj;های مشترک زنانی مثل خودشان را بشنوند زیرا تا به حال زنان اجازه یا فرصت حرف زدن نداشته&zwnj;اند. برای این نوع خوانندگان، نثر پالوده، تکنیک&zwnj;های ادبی و جهان&zwnj;بینی فلسفی و طرح و پیرنگ استخوان&zwnj;دار، اصلاً محلی از اعراب ندارد. برای آن&zwnj;ها این مهم است که راوی داستان هم مثل خود آن&zwnj;ها، می&zwnj;خواهد از دست شوهر یا پدر ظالمش خلاص شود اما نمی&zwnj;شود! ۳. تلاش قابل تقدیر ستون&zwnj;ها و صفحات ادبی برای معرفی و تبلیغ مثبت برخی از این آثار تا به بدن کم&zwnj;جان ادبیات داستانی ایران، جان و رمقی حتی کاذب بدمد و در این مسیر، خوانندگان این صفحات ادبی نیز به خوانندگان این آثار اضافه می&zwnj;شوند هرچند که ممکن است لذت چندانی به آن&zwnj;ها دست ندهد اما به هر حال کتاب را خریده و خوانده&zwnj;اند. از این میان، انگشت&zwnj;شمار نویسندگانی هستند که چون با مطالعه&zwnj;اند و با نمونه&zwnj;های عالی ادبیات غرب آشنایی خوبی دارند، تلاش می&zwnj;کنند، گام&zwnj;های بلندتری بردارند. آن&zwnj;ها شروع می&zwnj;کنند به پیچیده&zwnj;نویسی زبانی، نثری و داستانی. این دسته از نویسندگان انگشت&zwnj;شمار، دست به نوشتن موضوعات تازه&zwnj;تری هم می&zwnj;زنند. مثل اعتیاد، شاغل شدن در شغل&zwnj;هایی که جامعه آن&zwnj;ها را مردانه می&zwnj;داند، تغییر جنسیت، جنگ. اما به هر حال به نظر من تا رسیدن به ادبیاتی عمیق، صمیمانه و ماندگار که نسل&zwnj;های بعد هم بخواهند آن&zwnj;ها را بخوانند، راه زیادی مانده است. هرچند که هنر، عرصه غافلگیری است و شاید همین حالا که من این حرف را می&zwnj;زنم، خانم نویسنده&zwnj;ای با نبوغ ادبی بسیار بالا در حال نوشتن رمانش باشد. رمانی از جنس &laquo;سووشون&raquo; - یا حتی خیلی بهتر از آن - که خود نویسنده&zwnj;اش فقط یک&zwnj;بار توانست با این رمان به آن مقام ابدی در عرصه ادبیات ایران دست بیابد. از این&zwnj;رو به&zwnj;طور کلی نمی&zwnj;شود ادبیات زنان ایران را با ادبیات معاصر زنان در غرب&nbsp; مقایسه کرد. زیرا ادبیات زنان در غرب، از مرحله درد دل عبور کرده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>ویژگی&zwnj;های ادبیات فمینیستی را چه می&zwnj;دانید و فکر می&zwnj;کنید ادبیات داستانی زنان در ایران این ویژگی&zwnj;ها را دارد؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>اگر کلی&zwnj;ترین تعریف فمنیسم را &laquo;تلاش برای احقاق حقوق مدنی برابر زنان با مردان&raquo; بدانیم، از این منظر، می&zwnj;شود گفت که اساساً ادبیات زنانه در ایران، از همین خاستگاه شروع شده است. زنان نویسنده با آثارشان از وضعیت موجود زنان جامعه، اعلام نارضایتی کرده&zwnj;اند، اعتراض کرده&zwnj;اند و سرانجام نشان داده&zwnj;اند که در تلاش برای تغییر این وضعیت نابرابر هستند برای همین است که معتقدم ادبیات زنان ایران باید از نظر روان&zwnj;شناسی و جامعه&zwnj;شناسی مورد بررسی جدی قرار بگیرد. به عبارت دیگر، این ادبیات &ndash; علی&zwnj;رغم همه ضعف&zwnj;هایی که برشمردم- در ذات خود ادبیاتی شورشی و عصیانگر است. هرچند که هنوز به آن اندازه جسور نشده تا همه ابعاد مسائل زنانه را مطرح کند. مسائلی مثل نقش دین اسلام در سرکوب تاریحی زن ایرانی، سکس و سقط جنین. البته واقعیت این است که در جوامع اسلامی، زن نمی&zwnj;تواند از نظر حقوقی و شرعی تمامیت خود را به نمایش بگذارد یا دست&zwnj;کم تمامیت خود را مطرح کند، زیرا سرکوب می&zwnj;شود؛ به وسیله مردان، زنان سنتی و حاکمیت اسلامی که خود را نماینده خدا بر زمین می&zwnj;داند. زن نویسنده ایرانی، امروز بر این نکته&zwnj;ها واقف و آگاه است اما نمی&zwnj;تواند دم بزند زیرا سرکوب، دستگیر و زندانی می&zwnj;شود.<br /> &nbsp;</p>

زهرا باقری شاد- زنان داستان‌نویس در سال‌های اخیر  بسیاری از جوایز ادبی در ایران را از آن خود کرده‌اند.

از نمونه‌های بارز چنین کامیابی‌هایی می‌توان برای مثال به دوره‌های یازدهم و دوازدهم جایزه «مهرگان ادب» اشاره کرد که همه برگزیدگان و تقدیرشوندگان آن نویسندگان زن بودند. چندی پیش هم هیأت داوران مهرگان ادب رمان «شبیه عطری در نسیم» نوشته‌ رضیه انصاری (نشر آگه) را به عنوان اثر برگزیده‌اش معرفی کرد و رمان «دو پرده‌ فصل» نوشته‌ فرشته مولوی را به عنوان رمان تحسین‌شده برگزید. به مناسبت روز جهانی زن با شکوفه آذر، روزنامه‌نگار و نویسنده ساکن استرالیا درباره حضور زنان در ادبیات داستانی ایران گفت‌وگویی کرده‌ام که اکنون می‌خوانید:

به‌نظر می‌رسد که حضور زنان در ادبیات داستانی ایران، به‌ویژه در ۱۰ سال اخیر به لحاظ ظهور نویسندگان زن و محوریت موضوعات مرتبط با زنان در ادبیات داستانی قابل توجه بوده است. شما از این دو منظر حضور زنان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حسن میرعابدینی، محقق ادبیات معاصر، در سال ۱۳۸۸ اعلام کرد که بررسی‌های او در یک بازه زمانی ۱۰ ساله، نشان داده که تعداد زنان نویسنده به ۳۷۰ نفر رسیده‌ است و همچنین فهرست کتاب‌های پرفروش به زنان نویسنده تعلق دارد، زیرا اغلب آن‌ها از راوی اول شخص استفاده می‌کنند که روایتی صمیمانه، باورپذیر و تأثیرگذار‌ است. این آمار دلگرم‌کننده است اما با نگاهی عمیق‌تر می‌شود بررسی کرد که از این میان چند درصد به بار ادبی و داستان‌نویسی ایران افزوده‌اند و ماندگار شده‌اند؟ چند درصد از آن‌ها پس از طی شدن دوره درد دل‌نویسی، همچنان نویسنده باقی مانده‌اند؟ و چند درصد آن‌ها توانسته‌اند از مرزهای جغرافیایی ایران عبور کنند و حرفی تازه در سطح جهانی داشته باشند؟

شما به این پرسش‌ها چگونه پاسخ می‌دهید؟ 

آماری درباره اینکه چند درصد از داستان‌های نویسندگان زن، به موضوع زنان اختصاص دارد، پیدا نکرده‌ام اما دست‌کم مطالعه شخصی من این را نشان می‌دهد که ۹۵ درصد زنان نویسنده، در آثارشان زندگی زنان را روایت می‌کنند. آن پنج درصد را هم برای محض احتیاط گذاشته‌ام. البته همین جا تأکید کنم که من طبعاً همه آثار منتشرشده در ۱۰ سال گذشته را نخوانده‌ام اما دست‌کم تلاش کرده‌ام درباره کتاب‌های مطرحی هم که نخوانده‌ام، خلاصه داستان یا نقدی را مطالعه کنم. از نظر من، تلاش زنان ایرانی برای نویسنده شدن قابل ستایش، از نظر روان‌شناسی زن ایرانی، قابل بررسی و از نظر جامعه‌شناسی ادبیات ایران، قابل تأمل است اما باید اعتراف کرد که ادبیات زنان در ایران در ابتدای راه است و گام‌های اول را با لغزش، جهان‌بینی مبهم و اعتماد به نفس اندک و پرحرفی برداشته است. این ادبیات همچنان مصرانه به حیات خود ادامه می‌دهد که این نشانه خوبی است.

بیشتر موضوعاتی که در این آثار متجلی می‌شوند با مسائل زنان در ارتباطند. اما مایلم بدانم شما به صورت جزئی‌تر این موضوعات را چه می‌دانید؟

موضوعات عمومی این آثار عبارت‌اند از عشق، طلاق، حق حضانت فرزند، خیانت، زنان تک‌سرپرست، زنان معتاد، زنان روسپی، زنان تو سری‌خور، زنان مهاجر، زنانی که همواره در حسرت حمایت پدر، برادر و همسر خود هستند و بالاخره، زنانی که در تلاش برای استقلال مالی و کشف هویتی مستقل خود هستند. وجه مشترک اغلب آن‌ها حس قربانی بودن و طلبکاری از مردان زندگیشان است. آن‌ها همواره و همچنان مردان را مقصر تمام کاستی‌های زندگی خودشان می‌دانند و کمتر اشاره‌ای به برخی نقاط ضعف زنان مثل تنبلی، عدم خلاقیت و جسارت و عادت به اطاعت و... دارند. از نظر این زنان، آن‌ها عقب مانده‌اند، چون عقب نگه داشته شده‌اند. در نتیجه زنان این داستان‌ها همیشه منفعل، غرغرو، طلبکار و در جایگاه قربانی هستند. مثل این است که هنوز منتظر شاهزاده با اسب سفید هستند تا بیاید و آن‌ها را از دست دیو پلید نجات دهد. اغلب آن‌ها آنقدر جسارت ندارند که بگویند مرگ در حین فرار از این زندگی سگی بهتر است. هیچ کدام آن‌ها خلاقیت آن را ندارد که نقشه‌ای برای خلاصی بکشد. شکست بخورد و از شکست مأیوس نشود و راه دیگری را امتحان کند. اگر هم نقشه‌ای بکشد، نقشه قتل مرد است! این‌ها همه موضوعاتی بسیار مهم برای شناسایی روحیات زن ایرانی تازه مدرن شده است.

از نظر خلاقیت در داستان‌نویسی، ادبیات زنان به نظر شما در چه وضعی است؟

در یک نگاه کلی، وضع ادبیات زنان ایران خوب است چون هنوز و همچنان در حال تلاش و تقلاست. این طبیعی است که چون این ادبیات، نوپاست، ایرادهایی اساسی هم دارد و البته برخی از این ایراد‌ها، شامل رمان‌ها و داستان‌هایی که نویسندگان آن‌ها مرد هستند، هم می‌شود. مثل ضعف در نثری پالوده و تکنیک‌های داستان‌نویسی، عدم وجود جهان‌بینی فلسفی، دیدگاه روان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه.

بسیاری از آثار منتشر شده از این حدود ۳۷۰ نویسنده، هنوز به معنی واقعی کلمه «ادبیات» و «داستان» نیستند و نوشته‌هایی از نظر ادبی پر ایراد هستند. جمله‌بندی‌های نازیبا و ناشیوا و حتی از نظر دستوری غلط، پرحرفی، عقده‌گشایی روانی، ساختار ضعیف، قصه‌های پیش پا افتاده یا ضعیف، شخصیت‌پردازی‌های نارسا و از همه بد‌تر دیالوگ‌نویسی‌های بد، از جمله این ضعف‌ها هستند. خواندن آن‌ها اغلب برای من پر از رنج و ملال است. خیلی زود می‌شود انتهای داستان را پیش‌بینی کرد یا اصلاً کششی ندارد که بشود داستان را با میل به اتمام رساند. شخصیت‌ها اغلب پا در هوا هستند و نمی‌شود با آن‌ها زندگی کرد، دیالوگ‌نویسی‌ها اغلب شبیه دیالوگ‌های مجموعه‌های تلویزیونی‌ست که از صدا و سیما پخش می‌شود. در پایان رمان می‌بینید که چیز بیشتری از زن، جامعه و دنیا نفهمیده‌اید چون نویسنده خودش هم چیزی بیشتری از آن‌ها نمی‌داند. یعنی نویسنده، فاقد دیدگاه روانشناسانه، جامعه‌شناسانه و فلسفی است. حرف این زنان، درد دل است.

پس چرا این ادبیات نوپا با این همه ایراد، جزو پروفروش‌ترین‌هاست؟

به نظر من به سه دلیل: ۱. خوانندگان آن‌ها، خوانندگان حرفه‌ای ادبیات نیستند و از نظر آن‌ها رمان یعنی اسباب سرگرمی و تفریح. ۲. خوانندگان می‌خواهند درد دل‌های مشترک زنانی مثل خودشان را بشنوند زیرا تا به حال زنان اجازه یا فرصت حرف زدن نداشته‌اند. برای این نوع خوانندگان، نثر پالوده، تکنیک‌های ادبی و جهان‌بینی فلسفی و طرح و پیرنگ استخوان‌دار، اصلاً محلی از اعراب ندارد. برای آن‌ها این مهم است که راوی داستان هم مثل خود آن‌ها، می‌خواهد از دست شوهر یا پدر ظالمش خلاص شود اما نمی‌شود! ۳. تلاش قابل تقدیر ستون‌ها و صفحات ادبی برای معرفی و تبلیغ مثبت برخی از این آثار تا به بدن کم‌جان ادبیات داستانی ایران، جان و رمقی حتی کاذب بدمد و در این مسیر، خوانندگان این صفحات ادبی نیز به خوانندگان این آثار اضافه می‌شوند هرچند که ممکن است لذت چندانی به آن‌ها دست ندهد اما به هر حال کتاب را خریده و خوانده‌اند. از این میان، انگشت‌شمار نویسندگانی هستند که چون با مطالعه‌اند و با نمونه‌های عالی ادبیات غرب آشنایی خوبی دارند، تلاش می‌کنند، گام‌های بلندتری بردارند. آن‌ها شروع می‌کنند به پیچیده‌نویسی زبانی، نثری و داستانی. این دسته از نویسندگان انگشت‌شمار، دست به نوشتن موضوعات تازه‌تری هم می‌زنند. مثل اعتیاد، شاغل شدن در شغل‌هایی که جامعه آن‌ها را مردانه می‌داند، تغییر جنسیت، جنگ. اما به هر حال به نظر من تا رسیدن به ادبیاتی عمیق، صمیمانه و ماندگار که نسل‌های بعد هم بخواهند آن‌ها را بخوانند، راه زیادی مانده است. هرچند که هنر، عرصه غافلگیری است و شاید همین حالا که من این حرف را می‌زنم، خانم نویسنده‌ای با نبوغ ادبی بسیار بالا در حال نوشتن رمانش باشد. رمانی از جنس «سووشون» - یا حتی خیلی بهتر از آن - که خود نویسنده‌اش فقط یک‌بار توانست با این رمان به آن مقام ابدی در عرصه ادبیات ایران دست بیابد. از این‌رو به‌طور کلی نمی‌شود ادبیات زنان ایران را با ادبیات معاصر زنان در غرب  مقایسه کرد. زیرا ادبیات زنان در غرب، از مرحله درد دل عبور کرده است.

ویژگی‌های ادبیات فمینیستی را چه می‌دانید و فکر می‌کنید ادبیات داستانی زنان در ایران این ویژگی‌ها را دارد؟

اگر کلی‌ترین تعریف فمنیسم را «تلاش برای احقاق حقوق مدنی برابر زنان با مردان» بدانیم، از این منظر، می‌شود گفت که اساساً ادبیات زنانه در ایران، از همین خاستگاه شروع شده است. زنان نویسنده با آثارشان از وضعیت موجود زنان جامعه، اعلام نارضایتی کرده‌اند، اعتراض کرده‌اند و سرانجام نشان داده‌اند که در تلاش برای تغییر این وضعیت نابرابر هستند برای همین است که معتقدم ادبیات زنان ایران باید از نظر روان‌شناسی و جامعه‌شناسی مورد بررسی جدی قرار بگیرد. به عبارت دیگر، این ادبیات – علی‌رغم همه ضعف‌هایی که برشمردم- در ذات خود ادبیاتی شورشی و عصیانگر است. هرچند که هنوز به آن اندازه جسور نشده تا همه ابعاد مسائل زنانه را مطرح کند. مسائلی مثل نقش دین اسلام در سرکوب تاریحی زن ایرانی، سکس و سقط جنین. البته واقعیت این است که در جوامع اسلامی، زن نمی‌تواند از نظر حقوقی و شرعی تمامیت خود را به نمایش بگذارد یا دست‌کم تمامیت خود را مطرح کند، زیرا سرکوب می‌شود؛ به وسیله مردان، زنان سنتی و حاکمیت اسلامی که خود را نماینده خدا بر زمین می‌داند. زن نویسنده ایرانی، امروز بر این نکته‌ها واقف و آگاه است اما نمی‌تواند دم بزند زیرا سرکوب، دستگیر و زندانی می‌شود.
 

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

نظری وجود ندارد.