مبارزه با بیماری فشار خون

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130409_World_Health_Day_MazyarMahdavifar.mp3[/podcast]

بر اساس یک قانون نانوشته، همه آدم‌های بالغ باید عدد سن‌شان را بلد باشند. همه آنها باید عدد پلاک خانه خود را از بر باشند و همه باید شماره تلفن خود و اطرافیان نزدیک را از حفظ بدانند.

این‌ها قوانینی هستند که آن‌ها را می‌شناسیم و کم و بیش در موردشان توافق داریم، اما امروز می‌خواهیم راجع به کمیت بسیار مهمی صحبت کنیم که به جرئت می‌توان گفت اغلب ما از آن بی‌اطلاعیم و آن عدد فشار خونمان است. از هر سه فرد بزرگسال بالای ۲۵ سال در سرتاسر دنیا تقریباً یک نفر به بیماری فشار خون بالا مبتلاست. بیماری خاموش و بدون علامتی که شاید بتوان آن را مادر بسیاری از بیماری‌ها ازجمله بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته‌های مغزی و مشکلات کلیوی دانست.

حدود ۱۳ درصد از مرگ‌هایی که سالیانه در کل دنیا رخ می‌دهد به دلیل ابتلا به عوارض فشار خون بالا است. تعداد افراد مبتلا به فشار خون کنترل‌ نشده در سرتاسر دنیا از ۶۰۰ میلیون نفر در سال ۱۹۸۰ به یک میلیارد نفر در سال ۲۰۰۸ رسیده است. این نکته زمانی بیشتر اهمیت می‌یابد که بدانیم این بیماری، هم قابلیت پیشگیری دارد و هم به سادگی قابل درمان است. همه این‌ها دلایلی هستند که باعث شدند سازمان جهانی بهداشت، امسال تمرکز و پیام ویژه خود را در روز جهانی بهداشت یعنی روز هفتم آوریل بر دلایل و پیامدهای بیماری فشار خون بالا قرار دهد.

شاید بتوان گفت فشار خون بالا مهم‌ترین عامل زمینه‌ساز بیماری‌های قلبی عروقی است که متاسفانه تمامی کشورهای دنیا از توسعه‌یافته تا عقب‌مانده به شکل گسترده‌ای به آن دچار هستند. به عنوان مثال در کشور کانادا که از این بابت با کمترین درصد شیوع روبه‌رو است (۷. ۲۹) تقریباً از هر سه نفر یک نفر دچار فشار خون بالا است. این درصد در بدترین حالت و در کشور آفریقایی نیجر به چیزی بیش از ۵۰ درصد جمعیت و در حالتی میانه در کشوری مانند ایران حدود ۴۰ درصد است. این بدان معنی است که از هر پنج نفر ایرانی بالای ۲۵ سال دو نفر به فشار خون بالا مبتلا هستند.

همانطور که اشاره کردیم خبر خوشحال کننده این است که بیماری فشار خون بالا، هم قابل پیشگیری است و هم قابلیت درمان دارد. راه مبارزه با این بیماری، همانند بسیاری دیگر از بیماری‌ها، انجام تغییراتی در شیوه زندگی است. انجام ورزش منظم در حد نیم ساعت فعالیت بدنی روزانه یکی از این روش‌ها است. قطع مصرف دخانیات و کاهش مصرف نوشیدنی‌های الکلی قدم بعدی است. اضطراب و تنش‌های روزانه عوامل خطرساز دیگری هستند که کنترل آن‌ها تاثیر زیادی بر کنترل فشار خون خواهد داشت، اما گام بعدی که شاید مهمترین باشد به کنترل رژیم غذایی بر می‌گردد.

کاهش نمک مصرفی روزانه

در میان راه حل‌های پیشنهادی برای جلوگیری از ابتلا به فشار خون بالا، کاهش مصرف نمک طعام شاید مهم‌ترین و موثرترین راه باشد. معمولاً به عنوان اولین قدم در کاهش مصرف نمک روزانه پیشنهاد می‌شود از استفاده از نمک‌پاش بر سر سفره غذا خودداری کنیم.

بسیاری از ما عادت داریم قبل از صرف غذا و بدون اینکه حتی لقمه‌ای بچشیم تا درجه شوری آن را امتحان کرده باشیم بر حسب عادت، نمک‌پاش را در دست بگیریم و پس از پاشیدن مقادیری نمک روی غذا شروع به خوردن آن کنیم. در صورتی که جزو این گروه از افراد هستید، حذف نمک‌پاش از سفره غذا،   گامی بسیار موثر در کاهش میزان نمک مصرفی روزانه شما است.

حال سئوال اینجاست که چقدر نمک به صورت روزانه مصرف کنیم تا نگران ابتلا به فشار خون بالا نباشیم؟ از دید سازمان بهداشت جهانی، میزان استاندارد دریافت سدیم روزانه برای جلوگیری از ابتلا به فشار خون بالا حدود دو گرم است. نمک طعام ترکیبی از کلر و سدیم است که در این میان عنصر سدیم حدود ۴۰ درصد این ترکیب را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل میزان استاندارد مصرف نمک روزانه حدود پنج گرم، یعنی چیزی معادل یک قاشق چای‌خوری خواهد بود. شاید همین الان فوراً یک حساب سرانگشتی کرده و نتیجه گرفته باشید که میزان مصرف روزانه شما چیزی در همین حدود یا حتی کمتر است. اما آمارها مخالف دیدگاه شما هستند. بر اساس مطالعاتی که نتایج آن توسط دانشگاه هاروارد منتشر شده تقریباً تمام مردم دنیا بیش از پنج گرم در روز نمک مصرف می‌کنند. این مقدار در اغلب کشورهای پیشرفته و رو به رشد حتی بیشتر از ۱۰ گرم در روز است.

نکته مهمی که اندازه‌گیری این کمیت را برای شما دشوار می‌کند این است که تنها منبع دریافت نمک روزانه، از طریق طبخ غذا یا نمک‌پاش سر سفره نیست. بلکه این تنها بخش کوچکی از ماجرا است. همگی غذاهای آماده و نیمه آماده، انواع فست‌فودها، کنسروها، انواع پنیر، غذاهای رستورانی، سس‌ها و حتی نانی که به صورت روزانه مصرف می‌کنید حاوی مقادیر زیادی نمک هستند. در حقیقت بیش از ۷۰ درصد نمک دریافتی روزانه به خصوص در جوامع امروزی شهری از این طریق وارد بدن می‌شود. به همین دلیل اگرچه حذف نمک از سر سفره غذا و کاهش مصرف آن در هنگام طبخ غذا اهمیت دارد، اما ایجاد تغییرات در این بخش تنها روی ۳۰ درصد از نمک مصرفی روزانه تأثیر خواهد داشت. انتخاب یک رژیم غذایی سالم شامل مصرف کمتر غذاهای حاضری مثل سوسیس، کالباس و حتی مواد اولیه کنسرو شده مثل انواع لوبیا و سبزیجات می‌تواند گامی بلندتر برای کاهش میزان نمک دریافتی روزانه باشد.

کنترل فشار خون در کنار مقابله با سایر فاکتورهای خطرساز، نقش اساسی در جلوگیری از بروز سکته‌های قلبی و مغزی دارد، اما فراموش نکنید نکته کلیدی در این میان این است که هر کدام از ما به صورت متناوب و حداقل هر سال یک بار، باید فشار خون خود را اندازه‌گیری کنیم. چون اولین گام درمان هر بیماری تشخیص آن است. حالا اگر موافق هستید از امروز عدد فشار خون خود را هم به لیست اعدادی که حتماً باید از بر باشیم اضافه کنیم.