بازداشت‌ فعالان اجتماعی در خوزستان

در روزهای گذشته موج گسترده‌ای از بازداشت فعالان عرب در استان خوزستان آغاز شده است؛ به‌طوری که فعالان حقوق بشر، آخرین آمار بازداشت‌شدگان را بیش از ۲۰۰ نفر عنوان می‌کنند.

تاکنون خبری از وضعیت و مکان نگهداری این شهروندان منتشر نشده است. به گفته کریم دحیمی، فعال حقوق بشر عرب، نیروهای امنیتی بدون ارائه مجوز وارد منازل شده‌اند و اقدام به بازداشت شهروندان عرب کرده‌اند. افزایش فشارها بر شهروندان و فعالان مدنی در آستانه ۱۵ آوریل، سالروز اعتراض به آنچه که "تغییر بافت جمعیت استان خوزستان" نامیده شد، صورت گرفته است.

تغییر بافت جمعیت

پس از اعتراض های سال ۲۰۰۵ میلادی (۱۳۸۴ خورشیدی)، تقریباً هرسال در ماه آوریل (اردیبهشت)، اعتراض‌ها و گردهمایی‌هایی در مناطق عرب‌نشین ایران صورت می‌گیرد و به موازات آن شماری از شهروندان عرب بازداشت می‌شوند. هشت سال پیش، به دنبال انتشار نامه منسوب به دفتر ریاست جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اجرای برنامه‌هایی برای "تغییر جمعیتی استان خوزستان به زیان مردم عرب بومی در مناطق عرب‌نشین استان" گردهمایی‌هایی برگزار شد، اما دولت ایران وجود چنین برنامه‌هایی را تکذیب کرد و نامه منتشر شده را جعلی خواند.

در نامه‌ای که آن زمان منتشر شد، آمده بود: " ۱- ترتیبی اتخاذ گردد که جمعیت اعراب خوزستان نسبت به فارسی‌زبانان بومی و مهاجر در ظرف و در حداکثر ده سال به ۱/۳ برسد. ۲- جهت افزایش حضور و مهاجرت دیگر اقوام بویژه اقوام آذری به استان خوزستان علاوه بر تسهیلات مصوب بخشنامه ۴۱۶-۳- ب-۲/۹۷۱/۵-۷ مورخ ۱۴/۴/۱۳۷۱ تسهیلات بیشتری مد نظر گرفته شده که متعاقباً اعلام می‌گردد. ۳- لازم است بنحوی عمل شود که پدیده مهاجرت قشر تحصیل کرده آنان به دیگر استان‌ها به ویژه تهران، اصفهان و تبریز افزایش یابد. ۴- سعی شود ضمن محو کلیه نشان‌ها دال بر وجود این قوم از قبیل تغییر نام‌های باقیمانده محلات، روستا‌ها، خیابان‌ها، مناطق،... از واژه‌های فارسی استفاده شود. ۵- در عین تاًکید بر محرمانه بودن موضوع لازم است جهت هرچه عملیترشدن اجرای مصوبات از افراد عرب زبان مطمئن بعنوان وسیله استفاده گردد. ۶- کلیه مصوبات جدید در خصوص توزیع دانشجویان، کارمندان، معلمان، نیروهای نظامی انتظامی و کشاورزان در دیگر استان‌ها پیوست می‌گردد."

اگرچه دولت این نامه را جعلی خواند، اما اعتراض نسبت به این برنامه در استان خوزستان ادامه پیدا کرد. در این ناآرامی‌ها دست کم سه نفر کشته و چندین نفر زخمی شدند. فعالان عرب می‌گویند، تغییر بافت جمعیت در مناطق عرب‌نشین همچنان ادامه دارد. کریم دحیمی به زمانه می‌گوید، سیاست‌های تغییر دموگرافیک در منطقه همچنان ادامه دارد و موجی از مهاجران متعلق به قومیت‌های دیگر روانه "شهرهای عرب‌نشین" شده‌اند. او می‌افزاید: "در این زمینه، مردم عرب هرسال، در اعتراض به سیاست‌های رژیم برای تغییر بافت جمعیتی و با مشاهده تبعیض‌ها و محرومیت‌ها با وجود ثروت كلان و منابع طبیعی متعدد و آنچه كه عملاً در حال اجرا است، در چنین روزهایی كه مصادف با سالگرد ۱۵ آوریل، انتفاضه ۲۰۰۵ تظاهراتی را انجام می‌دهند و تعداد زیادی دستگیر می‌شوند."

بر اساس گزارش‌های موجود، با این حال جمعیت اعراب خوزستان در حال حاضر حدود دو میلیون نفر برآورد می‌شود.

تداوم بازداشت‌ها

گزارش‌های منتشر شده حاکی از ادامه بازداشت شهروندان عرب در شهرهای مختلف استان خوزستان است. مرکز اسناد حقوق بشر ایران که مرکز آن در آمریکاست، به نقل از منابع محلی خبر از بازداشت ۱۸۸ نفر در هفته‌های اخیر داده است. کریم دحیمی هم آخرین آمار بازداشت‌شدگان را ۲۰۸ نفر عنوان می‌کند.

او می‌گوید، اعتراض‌هایی در شهر حمیدیه و در کوی علوی و کوت عبدالله اهواز روی داده که در پی آن شماری از فعالان مدنی عرب بازداشت شده‌اند. به گفته این فعال حقوق بشر اسامی برخی از بازداشت‌شدگان نهم آوریل به این ترتیب است: "كاظم حزباوی، جاسم حزباوی، هادی هلیجی، رحیم راشدی، كاظم راشدی، علی هلیجی، كریم طرفی، حامد طرفی، سمیر صخراوی، ناجی حمیدی، باسم ساعدی، خلف باوی، مجید مقدم، عبدالواحد ناصری، صمد ناصری، یوسف عشیراوی، بدر سیمری و ناصر نواصری."

دستگیری شهروندان عرب در روز ۱۳ آوریل نیز ادامه داشته است. آنطور که آقای دحیمی می‌گوید، سه نفر در کوی علوی اهواز که اسم دو نفر از آنان صلاح طرفی و عادل سعدونی است، دستگیر شده‌اند. مشخصات کامل فرد دیگر که یک دختر ۱۸ ساله است، هنوز در دست نیست.
به گفته این فعال حقوق بشر در ادامه فشار‌ها، روز ۱۲ آوریل نیروهای امنیتی به یک "مجلس شب شعر" در اهواز حمله می‌کنند و تعدادی از آنان را بازداشت کرده‌اند که هنوز از سرنوشت آنان نیز خبری منتشر نشده است.

 سرکوب شهروندان عرب

در سال‌‌های اخیر اعدام شهروندان عرب، کشته شدن زندانیان زیر شکنجه، صدور احکام اعدام و حبس‌های طولانی‌مدت، کشته شدن شهروندان در اعتراض‌ها، برخی از موارد نقض حقوق بشر در مناطق عرب‌نشین عنوان شده است.

غیر از اینکه چندین تن از زندانیان سیاسی عرب در طول چندسال گذشته اعدام شدند، در حال حاضر پنج تن از زندانیان سیاسی در زندان کارون اهواز به نام‌های جابر آلبوشوکه و مختار آلبوشوکه، هادی راشدی، هاشم شعبانی‌نژاد و محمدعلی عموری‌نژاد به اتهام اقدام علیه امنیت ملی، اقدام علیه نظام، محاربه با خدا، افساد فی الارض در انتظار اعدام به سر می‌برند. این زندانیان در هفته‌های اخیر به مدت 28 روز دست به اعتصاب غذا زده بودند. احتمال اجرای احکام آنان اعتراض چندین شخصیت و نهادهای بین المللی حقوق بشر را در پی داشته است.

براساس گزارش‌ فعالان عرب، در سال ۲۰۱۲ ناصر البوشوکه، جوان ۲۰ ساله روز پنجشنبه ۲۶ ژانویه ۲۰۱۲ در بازار نادری اهواز توسط نیروهای امنیتی ایران بازداشت شد و پس از دستگیری و انتقال به بازداشتگاه وزارت اطلاعات در اهواز، روز دوشنبه ۳۰ ‏ژانویه زیر شکنجه جان سپرد. همچنین محمد کعبی یکی دیگر از شهروندان عرب که در محله احمدآباد شوش از سوی نیروهای امنیتی بازداشت شده بود، روز دوم فوریه همان سال بر اثر شکنجه جان خود را از دست داد.

همزمان در طول سال‌های اخیر، برخی در گیری‌ها بین مردم و نیروهای دولتی باعث کشته شدن شماری از شهروندان عرب شده است. شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل در نامه‌ای خطاب به ناوی پیلای، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل نوشته بود، تعدادی از ایرانیان عرب‌زبان و سنی مذهب استان خوزستان در شهر اهواز و در روز ۲۷ فروردین ۱۳۹۰ تظاهرات مسالمت‌آمیزی در اعتراض به "وضعیت نامطلوب و تبعیض‌آمیز" خود برگزار کردند که با خشونت نیروهای حکومت ایران روبه‌رو شد و در جریان رویدادهای آن "بیش از ۱۲ نفر کشته، حدود ۲۰ نفر زخمی و بیش از ده‌ها تن نیز دستگیر شده‌اند".

برخی از کارشناسان افزایش فشارها بر شهروندان عرب را کم سابقه توصیف می‌کنند. پیشتر شاهد علوی، پژوهشگر و فعال سیاسی به زمانه گفته بود: "شدت سرکوب اعراب خوزستان که با سرکوب کردستان در دهه شصت قابل مقایسه است، جدای از اینکه اهمیت استراتژیک خوزستان و لزوم کنترل همه‌جانبه آن را برای نظام سیاسی نشان می‌دهد، می‌تواند نشانه‌ قدرت یافتن و گسترش هویت‌طلبی در میان اعراب خوزستان باشد."

در همین زمینه:

هفت ماه شکنجه در سلول‌های مخفی اداره اطلاعات

افزایش فشار بر فعالان مدنی عرب

اعراب ایران چه می‌خواهند