عوامل و تبعات افزایش هزینه های دانش آموز بودن در ایران

ماه مهر دوباره سر رسید و بچه‌ها چه بخواهند، چه نخواهند، باید به مدرسه بروند. برخورداری از آموزش در سطح ابتدایی از اولین الزامات زندگی در جوامعی محسوب می‌شود که اندک اندک در حال فراموشی دوران کهن هستند. دیگر به مکتب رفتن و درس خواندن مثل گذشته‌های دور، تنها به بخش‌های خاصی از جامعه تعلق ندارد و بی‌سوادی به یک ضد ارزش اجتماعی تبدیل شده است. حتی در بسیاری از کشورهای جهان آموزش طبق قانون اجباری است و تمرد از قانون هم مستوجب مجازات. البته آموزش از جمله مواردی است که هزینه‌های قابل توجهی را به دولت‌ها و جامعه تحمیل می‌کند. سهم بودجه آموزش و پرورش در ایران از بودجه عمومی کشور در سال ۱۳۹۲ در حدود نه درصد بوده است.
البته قرار بوده که در ایران هزینه‌ای برای آموزش به خانواده‌ها تحمیل نشود و لااقل تا مقطع پیش از ورود به دانشگاه آموزش در کشور رایگان باشد و به نظر می‌رسد دولت در این زمینه چندان کوشا نبوده است، اما حتی با فرض اینکه دولت چنین تلاشی را با جدیت دنبال کند، باز هم خانواده‌ها متحمل هزینه‌هایی برای تحصیل فرزندانشان می‌شوند. هزینه دانش‌آموز بودن، هزینه‌ای است که دولت و جامعه هر دو باید بخشی از درآمد خود را صرف آن کنند. در ارتباط با بخشی از این هزینه‌ها که به جامعه مربوط است، در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد علاوه بر افزایش انفجاری قیمت‌ها که سطح درآمدی بسیاری از شهروندان ایران را از خط فقر نسبی به خط فقر مطلق کاهش داده، تغییر الگوی مصرف در جامعه نیز موجب افزایش هزینه دانش‌آموزان شده است. تنها در سال تحصیلی پیش رو بیش از هفت میلیون کودک ایرانی که در سن آموزش قرار داشته‌اند در مدارس ثبت نام نشده‌اند.
به نظر می‌رسد تغییر الگوی مصرف و افزایش فقر در جامعه‌ای که همواره میان میزان واقعی تورم و افزایش سطح عمومی درآمدهای اقشار کم درآمد در آن فاصله وجود دارد و همچنین، تلاش دولت برای شانه خالی کردن از مسئولیت‌های خود در زمینه تامین هزینه‌های آموزش در کشور، از عواملی هستند که ضمن افزایش هزینه دانش‌آموزان می‌توانند به بازماندن کودکان بیشتری از تحصیل منجر شوند. مسئله‌ای که می‌تواند ارتباط مستقیمی با رشد آمار معضلات اجتماعی در آینده داشته باشد.
در گزارشی که خواهید شنید، ضمن گفت‌وگو با دکتر احمد علوی، استاد اقتصاد اجتماعی در سوئد و آقای شاهد علوی، فعال اجتماعی و آموزگار پیشین در ایران که اکنون در آمریکا ساکن است، به بررسی مسئله افزایش هزینه‌های دانش‌آموز بودن در ایران پرداختیم.