درگیری‌های جدید در مصر و محاسبات اخوان المسلمين

در روز یکشنبه ۱۴ مهرماه (ششم اکتبر)، چهلمین سالگرد جنگ اکتبر علیه اسرائیل، "ائتلاف ملی‌ دفاع از قانونیت"، تشکیلاتی که با حمایت اخوان المسلمين در تابستان امسال تشکیل شد، کوشید بار دیگر با حکومت پنجه در افکند. این سازمان توانست در دو هفته گذشته هوادارانش را چنان بسیج کند که در دوره اخیر بی‌سابقه بود. در تمام طول خیابان نیل تظاهرکنندگان ده‌ها نوشته در دست داشتند و فریادهای "شش اکتبر همه بیرون بیایید" همه جا به گوش می‌‌رسید. بر روی دیوارها در محلات مختلف شعارهای "السیسی قاتل" و "السیسی خائن" با رنگ پاشیده شده بود.

عدلی منصور، رئیس جمهور انتقالی، در برنامه تلویزیونی شنبه شب به‌مناسبت سالگرد جنگ، با تأکید گفت: "نیروهای حکومتی بر تروریست‌های منفور و خشونت کور پیروز خواهند شد." او به ۹۰ میلیون مصری قول داد که حکومت قانون به شهروندان آزادی‌شان را باز پس خواهد داد. سخنگوی او، احمد مسلیمانی، هم اعلام کرد: "هر کس، که در سالروز پیروزی، علیه ارتش تظاهرات کند، نه‌ یک فعال سیاسی، بلکه جاسوسی است که در خدمت بیگانگان عمل می‌‌کند."

ارتش، ۴۰ سال پس از جنگ با اسرائیل، اکنون در یک جبهه‌ داخلی‌ می‌‌جنگد. روز جمعه هزاران اسلامگرا در چندین شهر به تظاهرات پرداختند. نیروهای امنیتی با گاز اشک‌آور به آنان حمله کردند و شاهدان عینی می‌‌گویند که در نزدیکی‌ میدان تحریر، از اتومبیل‌های نظامی با گلوله‌های جنگی به مردم شلیک شده است.

در شهر اسيوط در مرکز مصر، طبق گزارش پزشکان چهار نفر در اثر شلیک گلوله کشته شدند. مخالفان بر علیه عبدالفتاح السیسی فرمانده ارتش، که در تابستان گذشته، پس از تظاهرات پی در پی، رئیس‌جمهور محمد مرسی را برکنار کرده بود، اعتراض می‌‌کردند. این گردهمایی، بزرگ‌ترین اجتماع مردم پس از برچیدن اردوگاه‌های اخوان المسلمین در ماه اوت بود.

روز جمعه هواداران اخوان المسلمين در جهت مسجد رابعه، که آن‌ زمان محل اجتماع آن‌ها بود، پیشروی کردند. نیروهای انتظامی، که تعدادشان در نزدیکی‌ مسجد افزایش یافته بود گفتند که به اعتصاب نشسته اجازه نمی‌دهند. هواداران و مخالفان مرسی به یکدیگر سنگ پرتاب می‌‌کردند. در نزدیکی‌ میدان تحریر نیروهای انتظامی خیابان را بستند تا از پیشروی آن‌ها جلوگیری کنند. بر روی دیواری در میدان تحریر این نوشته به چشم می‌خورد: "مصر اسلامی است". تظاهرکنندگان قصد داشتند به طرف کاخ ریاست جمهوری و وزارت دفاع بروند. اما از حرکت آنان جلوگیری شد. در دوّمین شهر مصر، اسکندریه، و در دلتای نیل کار به درگیری کشید، ولی‌ به گزارش وزارت کشور کسی‌ در آن‌جا کشته نشد.

در روز شنبه (پنجم اکتبر) نیز در تیراندازی بین سربازان و شورشیان در شهر اسماعیلیه، چهار نفر کشته شدند. به گزارش خبرگزاری رسمی‌ مصر، شورشیان یک قرارگاه نظامی را در خیابانی که قاهره را به کانال سوئز وصل می‌کند، مورد حمله قرار دادند و چهار نفرشان کشته شدند. در اتومبیل آن‌ها سلاح‌های گرم پیدا شد. روز جمعه در همین خیابان، شورشیان دو سرباز را کشته بودند. گفته می‌شود که در روزهای جمعه و شنبه در مجموع ۱۵ تن کشته شده‌اند.

یکشنبه، اوج گیری تظاهرات مخالفان

روز یکشنبه (ششم اکتبر) ابعاد درگیری‌ها گسترش یافت. به گزارش "الشرق الاوسط" بر اثر درگیری بین اخوان المسلمین با نیروهای انتظامی و هواداران حکومت، حداقل ۴۴ نفر کشته و بیش از ۲۰۰ نفر مجروح شدند، اکثر کشته شدگان در اثر شلیک گلوله جان خود را از دست دادند. برخی خبرگزاری‌های دیگر تعداد کشته‌شدگان را ۵۱ تن ذکر کرده‌اند.

 این خبر نیز پربازتاب بوده که مجری معروف تلویزیون، خانم بوتینه کامل، در قاهره مورد حمله اسلامگراها قرار گرفته و کتک خورده است. وی از بنیانگذران جنبش شوفینکم (تو را می‌بینیم) در دوران مبارک بود، که بر علیه تقلب در انتخابات مبارزه می‌‌کرد. البته او از مخالفان شناخته‌شده اخوان المسلمين هم هست. روز جمعه همچنين خالد داود، خبرنگار تلویزیون مورد حمله با چاقو قرار گرفت و مجروح شد. حمله به او نیز به اسلامی‌ها نسبت داده می‌‌شود.

در روزهای اخیر زمامداران جدید با تمام نیرو تلاش کردند که از رسیدن طرفداران مرسی به میدان نمادين تحریر جلوگیری کنند؛ چرا که می‌‌خواستند مانع از مختل شدن سان و رژه در آن‌جا شوند.

یکشنبه هزاران نفر با پرچم‌های سیاه‌، سفید‌، سرخ مصر و عکس‌های السیسی فرمانده ارتش به میدان تحریر سرازیر شدند. از هفته‌ها پیش پوستر‌های السیسی همه جا شانه‌ به شانه جمال عبد الناصر و انور سادات دیده می‌‌شود. روز یکشنبه عکس‌های بزرگ او بر ساختمان مجمع التحریر، ساختمان مرکز حکومتی مصر نصب شده بود. اگر السیسی در انتخابات آینده ریاست جمهوری، که قرار است اوایل سال آینده برگزار شود شرکت کند، اکثریت چشمگیری از او حمایت خواهند کرد.

مقاومت اسلام گرایان در مقابل ارتش

حازم الببلاوی نخست‌وزیر انتصابی ارتش، تنها با شدت عمل توانسته است اعتراضات اخوان المسلمین را تحت کنترل نگاه دارد: کنترل شدید نظامی در روز یکشنبه باعث ترافیک طولانی‌ در پایتخت شده بود، پلیس‌های مسلح با لباس‌های شخصی‌، اتومبیل‌ها را در محلات مختلف قاهره تفتیش می‌‌کردند. همچنین آن‌ها با دستگاه‌های کشف اسلحه در نقاط ورودی میدان تحریر سعی‌ می‌‌کردند امنیت را برقرار کنند.

حتی سه‌ ماه پس از برکناری اسلامگرایان، از فشار بر حکومت جدید کاسته نشده است. هنوز در شبه‌جزیره‌ سینا پلیس‌ها در حمله تروریست‌ها کشته می‌‌شوند، به نظر منابع نظامی تروریست‌ها با اخوان همدست هستند.

سخنگوی محمد ابراهیم، وزیر کشور تهدید کرده است که "با خشونت و قانون‌شکنی‌های هواداران اخوان المسلمین با شدت برخورد خواهد شد." خود محمد ابراهیم، که عامل برخورد‌های خشن با مخالفان بود، در اوایل سپتامبر از یک سوء قصد جان به‌در برده بود.

این‌که در هفته پیش ائتلاف هواداران مرسی موفّق شده بودند با تمام موانع موجود خود را به میدان تحریر برسانند، گواهی بر این بود که نیروهای انتظامی با تمام ادعاهای‌شان هنوز اوضاع را در کنترل ندارند. تلاش ناکام اسلامگرايان در یکشنبه ششم اکتبر با کشته‌های زیاد برای رسیدن به میدان تحریر و مسجد الرابعه، دو محل قرارگاه‌های‌شان که در ماه اوت با صدها کشته از طرف ارتش در هم کوبیده شده بود، در واقع کوششی بود برای جلب توجه مجدد افکار عمومی‌ جهان به اوضاع مصر. رويدادهای جمعه تا یکشنبه گذشته دوباره مصر را به تیترهای درشت روزنامه‌های جهان باز گرداند. آرامش مورد نظر نظامیان در مصر هنوز با تحقق‌ خود فاصله دارد.