گسست و پیوست در احکام شریعت

نظرها

• K9

  ۵ آبان ۱۳۹۲

  قابل توجه کاربرانی که به سایت اقای ب.بی. نیاز( داریوش) سر می زنند. اقای ب.بی نیاز ( داریوش) در یکی از پیامهایشان ادرس سایت " اسلام شناسی" شان را درج کرده اند که اگر بهش مراجعه کنید تصور خواهید کرد که این فرد خودشان مسلمان هستند و دارند در باره دین اسلام تحقیق می کنند و می نویسند. اما من این جناب را سالها است که از طریق نوشته های مغرضانه و ضد اسلامی شان در سایت اخبار روز می شناسم و خودشان هم انکار نمی کنند که یهودی هستند و نه مسلمان. در اینجا باید تذکر دهم که من نه با یهودی ها و نه با دین یهودی اصلا و ابدا مشکلی ندارم و بحث مسلمانان با غیر مسلمان ها را خیلی مثبت می دانم برای اینکه چه بسا غیر مسلمان ها می توانند از پرسپکتیو دیگری به اسلام نگاه کنند که خود مسلمانان از این پرسپکتو بی بهره باشند. اعتراض من به اقای ب.بی نیاز( داریوش) بخاطر شیوه موذیانه ایشان می باشد.

• K9

  ۵ آبان ۱۳۹۲

  اقای اشکوری: اولا اسن رسم شما از اینکه به سئوالات کاربران پاسخ می دهید و در بحث ها شرکت می کنید قابل تقدیر است و از این بابت از جنابعالی متشکرم. امیدوارم که بقیه روشنفکران و نحبه گان فرهنگی جامعه هم از شما یاد به گیرند برای انکه فقط در این این گونه فضاهای اعتماد متقابل وگفتگ و گو است که اعتماد بین آحاد مردم بر قرار می شود. فرق اصلی بین انسان و حیوان هم در این است که حیوانات د انسته ها و مهارت های خود را با همدیگر به شراکت نمی گذارند. یکی از تئوری های پیدایش زبان و گسترش فرهنگ و تمدن و علم و فلسفه هم در این شراکت و همکاری بین انسانهاست. می توانید به اثار متفکر بر جسته المان Michael Tomasello رجوع کنید. ثانیا:بنده وقتی در ایران بودم و مانند اکثریت مطلق ایرانی ها با اسلام از زبان آخوند های شیاد و دو و رو شارلاتان و دروغگو و مریض روانی اشنا شده بودم به شدت هر چه دین و اسلام بود نفرت می کردم و یک آئتیست کامل بودم. وقتی به خارج آمدم با دسترسی به انواغ و اقسام کتابها و موضوعاتی که توسط افراد با صداقت و با شرف نوشته شده بودند عیر مستقیم به آن هسته مرکزی سلام پی بردم و تازه فهمیدم که این اخوند هایساخت انگلستان بوده اند که آگاهانه و یا از روی بی خردی و بی دانشی اینهمه خرافات را به اسلام چسبانیده اند و دور آن هسته اصلی و مروارید اسلام رابا خروار ها اشغال و چرندیات و خرافات و تناقضات احاطه کرده اند و مردم را به این روزی انداخته اند که امروز شاهدش هستیم. من با اینکه سعی می کنم مقالات امثال شما و دکتر مجتهدی و ابوزید را بخوانم اما متاسفانه وقت کافی برای همه اینها را ندارم و بخاطر اینهم نمی توانم در باره اندیشه و ائده و نوشته های شما داوری کنم و احتیاجی به داوری هم ندارم فقط از اینکه امثال شما به آن غار ترسناک و مخوفی که این آخوند ها از اسلام درست کرده اند نوری می تابانید و در های بحث و برداشت های مختلف را برای مردم باز می کنید کافی است. انسانها حتما نباید با صد در صد نظریه و اندیشه دیگران موافق باشند. همچو پدیده ای اگر هم وجود داشته باشد خود نشانه عدم استقلال فکری و داشتن رابطه مرید و مرادی بین انسان هاست. که امری است نکوهیده که در شان و مقام انسانیت نیست. با احترام

• منوچهر

  ۳۰ مهر ۱۳۹۲

  آقای اشکوری آیا "عرب های جاهلی" نامیدن مردمی که درعربستان آن روزگار می زیستند نامیدنی شایسته در نوشته ای ست که ادّعای علمی بودن دارد؟ یعنی مردمی که اکنون درآن سرزمین می زیتد دیگر "جاهل" نیستند و آگاه اند ؟ اجهل یعنی چه؟ اجاهل کیست؟ مسلمانان دانای اند؟ به گمانم برای این که نوشته تان به ادعای "علمی" بودن اش نزدیک تر شود بهتر است از تعریف های سنتی اسلامی از اسلام و پیش از اسلام بپرهیزید. پاینده باشید منوچهر ----- پاسخ: جناب منوچهر عزیز. گویا شما قسمت نخست مقاله را ندیده و نخوانده‌اید. لطفاً مراجعه کنید. در آنجا در حد لزوم به واژه شناسی «جاهلیت» و معانی مختلف لغوی و اصطلاحی آن پرداخته شده است. در اینجا می‌افزایم که در هرحال چنین اصطلاحی، خوب یا بد و به هر معنا که باشد، برساخته من و مانند من نیست، که بخواهیم دلبخواه و سلیقه ای تغییرش بدهبم و یا اساسا نادیده‌اش بگیریم؛ جاهلیت به هر تقدیر یک اصطلاح است که در عالم واقع به مرحله ای از تاریخ اعراب مسلمان اشاره دارد و هیچ محقق و تاریخ نگاری گریزی و گزیری ندارد که از آن استفاده کند. دیری است که این اصطلاح در ادب تاریخ نگاران و ادبیات مسلمان و بیشتر خود عربان عمدتاً به عنوان یک اصطلاح مطرح است و واجد هیچ بار مثبت و یا منفی خاصی نیست. با سپاس. اشکوری

• امیرحلیلی

  ۲۸ مهر ۱۳۹۲

  آقای اشکوری: " اما گفتنی است که طبق منابع اسلامی در جریان جنگ‌های خسرو دوم با بیزانس، بزرگان قریش حامی ایران بوده و پیروزی شاه ایران را آرزو می‌کردند و مسلمانان از بیزانس جانب داری کرده و خواهان پیروزی رومیان مسیحی بودند. در چند آیه نخست سوره روم در قرآن به این موضوع اشاره شده است." طبق این سنگ نبشته در عمان که معتبر تر از منابع اسلامی است قریشی ها برای مسیحی ها می جنگیدند و نه برای زرتشتی های ساسانی. اما نقل شده است که خسرو پرویز دوم در زمان اقامت خود ( تبعید- 590 ) در بیزانس در قبال تئوفیلاکت سیموکاتاس ( Theophylaktos Simokattes ) ،تاریخ نویس و منشی هراکلیوس، این پیشگویی را کرده : ” قوم بابل 21 سال بر بیزانس حکمفرمایی خواهد کرد. اما در سال 35 بیزانس بر ایران مسلط می شود. ” : The Babylonian race will hold the Roman state in its power for a threefold cycle hebdomad of Years (twenty-one years). Thereafter you Romans will enslave Persians for a fifth hebdomad of years (* سوره ” الروم ” در قران نیز اشاره ا ی است به پیروزی نخست ساسانیان بر بیزانس و بعد شکست ارتش خسرو دوم در ارمنستان و نینوا : ” 2 – بیزانسی ها شکست خوردند، 3 – در منظقه ا ی نزدیک، اما آنها بعد ار اینکه شکست خوردند پیروز خواهند شد، 4 – در سال های بعد . تصمیم با خدا است. از قدیم و در آینده. در این روز مومنان خشنود می شوند.” J. Reinik, Alexander the Great in 7th-century syriac ‘ Apocaliptic ‘ texs, in: Syric Christianity, IV, P. 158-* )160

• بی نیاز

  ۲۸ مهر ۱۳۹۲

  آقای اشکوری گرامی، با سپاس فراوان از پاسخ‌تان. لازم است در این جا توجه شما را به چند نکته جلب کنم. 1- همان گونه که نوشتم از نظر من شما یک متکلم (مدافع دین) هستید. ولی بر خلاف استنباط شما، برای من این مفهوم هیچ گونه بار منفی ندارد. زیرا به اعتقاد من، ادیان یک بخش بزرگ از تاریخ تکامل مغز ما انسان‌ها یا به عبارتی شیوه‌ی نگاه ما انسان‌ها به جهان در دوران معینی است. بنابراین، کسی یا کسانی که «تحقیرآمیز» به تاریخ تکامل فکر انسانی می‌نگرند، در مرتبه‌ی نخست دست به «خودتحقیری» ندانسته‌ای زده‌اند. از این رو، اگر جمله‌بندی من به گونه‌ای بوده که این احساس را در شما بوجود آورد، از شما پوزش می‌خواهم. 2- شما نوشته‌اید: «این مدعا که چون تاریخ اسلام برآمده از اقوال شفاهی دو قرن نخست است و ما از قرن اول تقریباً اسناد مکتوبی در دست نداریم، پس، این مجموعه‌ی عظیم به کلی به اعتبار است و باید به کناری نهاد، به کلی بی‌اعتبار است چرا که نه معقول است و نه مقبول.» اگر شما یک بار دیگر به کامنت توجه کنید، من نگفتم که «این مجموعه عظیم» به کلی بی اعتبار است، نوشتم که باید تاریخ شفاهی از طریق یک فرآیند انتقادی - تاریخی مورد بازخوانی قرار گیرد تا واقعیت را از داستان و اسطوره تمیز داد. هرودوت را هم پدر تاریخ خوانده‌اند و هم پدر دروغ. امروزه می‌دانیم - در گذشته چنین نبوده- که بسیاری از گزارشات هرودوت نادرست و افسانه است. رسیدن به این نتیجه چند سده طول کشید. شاید برای شما «چند سنگ و گل‌نبشته» باستان‌شناختی بی‌اهمیت باشد، ولی برای من یک نقطه‌ی شروع واقعی است. برای نمونه: وقتی از جنگ قادسیه یا جنگ یرموک [علیه بیزانس] گزارش می‌شود و گفته می‌شود که در این جنگ‌ها بیش از 200 هزار سرباز کشته شدند و جنگ‌های سختی در گرفت، از خودم می‌پرسم چرا تا کنون باستان‌شناسی هیچ مدرک موثقی از این جنگ‌ها نیافته است. در صورتی که در تاریخ، ما از بسیاری از جنگ‌ها یافته‌های باستان‌شناختی در دست داریم، جنگ‌هایی که قدمت آنها بسیار طولانی‌تر از جنگ‌های مسلمانان علیه ایرانیان و بیزانس بوده. 3- شما به خوبی می‌دانید که تاریخ را «پیروزمندان» [کسانی که قدرت را در دست دارند یا گرفته‌اند] می‌نویسند. هنوز هم همین‌گونه است. شیوه‌ی من نسبت به تاریخ رسمی، انتقادی است، با شک است، از خود می‌پرسم و به اصطلاح چراغ رهنمای من «شک رهایی‌بخش» [سارتر] است. ولی باز هم این بدان معنا نیست که هر چه در گذشته بوده یا ما انسان‌ها بدان دست یافتم، نادرست بوده است. «شک» و «پرسشگری» - برای من- به معنای زیر سوآل بردن همه چیز نیست، بلکه وارسی و ارزیابی مجدد آن چیزی است که ما اکنون در اختیار داریم. از این رو، اختلاف من و شما در یک نقطه - تعیین‌کننده- است: شما اساس و بنیاد الگوی غالب (پارادایم) تاریخ شکل‌گیری اسلام را که از احادیث و تاریخ‌نگاری اسلامی به ما رسیده می‌پذیرید ولی من (یا امثال من) آنها را نیازمند یک وارسی دوباره [با شیوه و متدولوژی انتقادی و تطبیقی] می‌دانم. و در این جا نه عمل شما (به عنوان متکلم) منفی است و نه عمل‌ِ من به عنوان «شکاک» گناه‌آلود. شاد و تندرست باشید بی‌نیاز

• مهرای

  ۲۸ مهر ۱۳۹۲

  جناب اشکوری، پاسخگو بودن شما تقدیر مینمایم. اینجا در خصوص مهاجرت شما میگویید روایت مشهور، ولی عملا روی کی از ضعیفترین روایاتها انگشت میگذارید در حالیکه روایات ایرانی و فرنگی و دیگران مشهورترند از جمله روایت آناتولی و آسیای مرکزی. اما روایت مهاجرت از داخل فلات ایارن- که میتواند نقطه شروع شرق یا جنوب بوده باشد- کسانی چون جهانشاه درخشانی طرح کرده اند با کتاب و اسناد و رفرنسهای متعدد و تحقیات فراوان. بدیهی است نظریه علمی وحی منزل نیست میتواند بخشهایی از آن قوی یا ضعیف یا نادرست باشد. بنگرید ویکی پدیا: «آقای درخشانی در مصاحبهٔ خود دربارهٔ اعتبار این کتاب در محافل علمی چنین گفته‌اند: با توجه به آن که در این کتاب به مدارک دست اول استناد شده و هیچ سلیقه‌ای در آن به کار نرفته، بسیار سریع در محافل معتبر دنیا تأیید شد. دانشگاه وین که مرکز بزرگ ایران‌شناسی و زبان‌شناسی دارد و سپس هاروارد، هایدلبرگ، ایروان و چندین مؤسسهٔ پژوهشی دیگر این کتاب را کتباً از طریق نامه و یا مقاله در مجلات علمی تأیید کردند، که بسیار دلگرم‌کننده بود. در کنار آن کنفرانس‌های متعددی برگزار شد و از من دعوت کردند که این ایده را مطرح کنم که بحث‌های بسیاری صورت گرفت و تا به حال هیچ مخالفت علمی‌ای از طرف هیچ سازمان یا شخصی با این کتاب انجام نشده‌است. یا تأیید کامل شده و یا سکوت که به معنی آن است که حرفی برای رد این ایده نبوده‌است. همچنین در کتاب‌های دیگر اروپایی هم به پژوهش من اشاره شده حتی در دایرةالمعارف مصر که در آلمان چاپ شد به این کتاب اشاره شده‌است. در بعضی پژوهش‌های مصر و بین‌النهرین به عنوان یک مدرک معتبر اشاره شده و می‌توان گفت این کتاب در مدت کوتاهی جای خود را در محافل علمی باز کرده‌است. دکتر پرویز رجبی ایران‌شناس برجستهٔ ایرانی در ترجمهٔ بخش‌هایی از نوشتار آلمانی به فارسی مشارکت کرده و کوشش‌های درخشانی را سودمند شمرده‌است.[۱] او در جایی دیگر نوشته: در کتاب گران‌مایهٔ درخشانی به نشانه‌های فراوانی دربارهٔ تبار ایرانیان امروز برمی‌خوریم. اگر هم برخی از این نشانه‌ها هنوز شناورند، قابل تأمل و جالب توجه هستند. در هر حال درخشانی راه‌های نزدیک شدن به هزاره‌های گمشده را به‌خوبی و با موفق‌ترین وجه ممکن نشان داده‌است. من به نام کسی که منتسب به ایران‌شناسی است به این اثر گران‌مایه ارجی بسیار می‌نهم و اگر هم اغراق تلقی شود آن را از نخستین کارهای جدی ایرانیان در زمینهٔ ایران‌شناسی می‌دانم.[۲] همچنین پرویز رجبی بر این باور است که درخشانی موفق به اثبات حضور آریاییان تا نیمه‌های هزارهٔ سوم قبل از میلاد در ایران شده‌است.[۳] افزون بر این کتاب فارسی درخشانی توسط پروفسور سیف‌الدین نجم‌آبادی استاد زبان‌های ایران باستان در دانشگاه هایدلبرگ ویرایش شده‌است. فریدون جنیدی آن را بازخوانی، تصحیح و حاشیه‌نویسی کرده‌است. رضا مرادی غیاث‌آبادی پژوهشگر ایرانی نیز کتاب او را اثر پرارزش و ماندگار و یکی از عالی‌ترین پژوهش‌ها در حوزهٔ مطالعات ایرانی و یک مرجع مهم و صرف‌نظرنشدنی دانسته‌است.[۴] از دیگر استادان و پژوهشگرانی که پژوهش‌های جهانشاه درخشانی را سودمند دانسته و در نامه‌هایی به نگارندهٔ اثر آن را ستوده‌اند می‌توان به این اشخاص اشاره کرد: پروفسور مانفرد مایرهُفِر (Manfred Mayrhofer) رئیس کرسی ایران‌شناسی دانشگاه وین و نویسندهٔ آثار پرشمار علمی در زمینهٔ زبان‌های ایرانی و آریایی پروفسور روبرت شْمیت‌برانت (Robert Schmitt-Brandt) استاد زبان‌های هندواروپایی دانشگاه هایدلبرگ آلمان و نویسندهٔ کتاب‌های تخصصی در رشتهٔ زبان‌های هندواروپایی پروفسور پیوتر شْتاین‌کلر (Piotr Steinkeller) رئیس کرسی آشورشناسی دانشگاه هاروارد پروفسور اِما خانزادیان رئیس کرسی باستان‌شناسی دانشگاه دولتی ایروان پروفسور گُرگین مِلیکیان رئیس دانشکدهٔ خاورشناسی دانشگاه دولتی ایروان پروفسور گارنیک آساتوریان (Garnik Asatrian) رئیس کرسی ایران‌شناسی دانشگاه دولتی ایروان و رئیس «مرکز ایران‌شناسی قفقاز» ویرجیل سْترومایر (Virgil Strohmeyer) استاد خاورشناسی دانشگاه آمریکایی ایروان» در مورد عرب دانستن امدیها شما اشتباه فرموردید امیدوارم بدون اصرار این اشتباه اصلاح کنید. این اشکالی ندارد هر چند اصل و اهم مطالب شما درست باشد ولی بهر حال در جزئیاتی اشتباه باشد. ببینم اگر اص وجود تبار آریای را هم بپذیریم باز هم نمیتواند گفت آریایی ها پارسی زبان بودند! چون پارسیها به اقول یک طبقه یا قوم آریایا بودند و نه همه و در ضمن انچه به نام پارسی در تاریخ آمده مربوط به چند نام در ادبیان سومری است مربوط پرشی و به عنوان طبقه حاکمه یا قوم از واسط هزار اول قبل از میلاد است هر چند نام خلیج فارس بصورتهای دیگر از پارس به حدود سه هزار قبل برمیگردد ولی اینها دلیل نمیشود بگوییم آریاییها پارسی زبان بودند بلکه پارسی زبانها آریای زبان یا آریایی تبار بودند. اکدی زبان خودشان داشته و چون در قرن نوزده دانشمند میان زبان عبری و عربی و زبانهای مرده اکدی و بالی تشابه دیدند انها زبان سامی نامیدند و بعبارت دیگر عربی در طبقه بندی از قزن نوزدهم همخانواده اکدی است و نه اینکه اکدی همان عربی است! ------- پاسخ: شاید حدود ده سال قبل بود که آقای درخشانی در یک گفتگوی طولانی با یکی از روزنامه های ایران از تحقیق و کتاب خود سخن گفته بود و وعده داده بود که به زودی تحقیق او به فارسی ترجمه و منتشر خواهد شد. در آن زمان گفتگوی ایشان را با علاقه خواندم و از آنجا که «لکلّ جدید لذّه» بسیار جذاب به نظر آمد و همواره منتظر بودم تا کتاب را بخوانم. اما تا کنون متوجه نشده‌ام که کتاب منتشر شده و از گفتارتان چنین بر می‌آید انتشار یافته از این رو حتماً تهیه کرده و خواهم خواهند و از خبرتان نیز سپاسگزارم. اما نمی‌دانم از کجا نتیجه گرفته‌اید که نظریه کوچ آریایی‌ها به فلات ایران «یکی از ضعیف‌ترین روایت‌ها» ست. آنچه تا کنون در تمام منابع ایران شناسان غربی و ایرانی دیده می‌شود (حداقل من دیده‌ام) همان نظریه کهن و رایج کوچ متوالی قومی به عنوان آریایی (البته با تلفظ‌ها و کتابت‌های متفاوت) به نجد ایران است. در تمام دایره المعارفها و فرهنگ نامه های حداقل فارسی چنین است (از جمله مدخل «آریاییان» در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی). نظریه جناب درخشانی هنوز یک نظریه است و هرگز جانشین نظریه اجماعی شایع نشده و در بهترین حالت نظریه ای است تازه و قابل توجه و مهم. از مطالبی که خود ایشان از نظریات دیگران نقل کرده چیزی بیش از این استنباط نمی‌شود. از باب مثال اگر زنده یاد دکتر رجبی نظریه درخشانی را جانشین نظریه رایج می‌دانست، که نمی‌دانست، باید بخش‌هایی از آثار پیشین خود را منتفی و مردود اعلام می‌کرد. در هر حال آنچه من گفته‌ام، نظریه مشهور و در واقع اشهر است نه یکی از ضعیف‌ترین روایات. با این همه من نه تنها بر نظریه رایج اصراری ندارم بلکه شخصاً (به دلایلی) مشتاقم که نظریه جدید به اثبات برسد. اما در باره اکدّ احتمالا اطلاعات شما از من بیشتر است و اصراری بر هیچ نظری ندارم. اما مطالبی که درباره تبار آریایی و یا زبان پارسی فرموده‌اید که در حرف‌های من نبود و در هرحال درست می‌نماید و مخالفتی ندارم. اشکوری.

• یک کاربر ساده

  ۲۷ مهر ۱۳۹۲

  با این اوصاف شریعت دین اسلام، مخلوطی از نوعی آداب و رسوم عربی، عاریه گرفتن از نیایش زرتشتی، روزه‌های یهودی_مسیحی‌ و توریسم سالانه حجاج در مکّه حتا قبل از پیدایش اسلام است. در سال ۱۹۲۱ هم، کاسبان روحانی مصر، نوشته‌های جمع آوری شده از عثمان را بصورت کتابی وحی شده از جانب الله به مومنین و پرهیزکاران تجویز کردند. فرق ما نامسلمانان با مسلمین در اینست که این موارد را دلیلی‌ بر جعلی بودن دین اسلام و سیاستی برمبنای انسجام و جهانگشایی قوم عرب زبان با کمک فکری مافیای کهن یهود و کابالیست‌ها و بدنبال آن فراماسونی بمثابه حزبی جهان وطن با مدیریت سلطه گران انگلیسی‌_آمریکایی_اسراییلی میدانیم ولی دینداران اسلام، همه موارد بالا را فرموده پیغمبر خدا و قوانین غیر قابل شک و تردید میدانند و در پراکتیک سیاسی_اجتماعی_اخلاقی‌ به مفلوک ترین، غیر قابل انعطاف‌ترین و بی‌ اراده ترین مردم روی زمین تبدیل شده اند.

• بی نیاز

  ۲۷ مهر ۱۳۹۲

  آقای اشکوری گرامی با درود فراوان! آن گونه که از عنوان نوشتار شما برمی‌آید می‌بایست شما به «محیط پیدایش اسلام» یعنی خاستگاه جغرافیایی آن می‌پرداختید. شوم‌بختانه در همین دو بخش هیچ اثری از این موضوع اعلام شده توسط شما به چشم نمی‌خورد. البته این بی‌انصافی است اگر کسی از شما به عنوان متکلم (Theologe) انتظار داشته باشد که تاریخ اسلام را از منظر انتقادی - تاریخی (به منابع تاکنونی) بررسی کنید. آن چه در این جا قاعدتاً - طبق عنوان نوشتار شما- می‌بایست مورد پژوهش قرار گیرد، «محیط پیدایش اسلام» است، یعنی نخست باید دید که از لحاظ تاریخی به چه منطقه‌ی جغرافیایی «عربستان» گفته می‌شد. آیا منظور همین شبه جزیره‌ی عربستان است که ما امروز می‌شناسیم یا خیر؟ تازه پس از تعیین خاستگاه اسلام آن گاه باید روشن شود که آیا در این محیط شرایط پیدایش یک «دین» جدید وجود داشت یا خیر؟ سوم: شما تاریخ شفاهی را که حدود دویست سال پس از حاکمیت عرب‌ها به نگارش در آمده، به عنوان «اسناد خدشه‌ناپذیر» می‌نگرید. این که چه بخش‌هایی از این تاریخ شفاهی - که گل سر سبد آن طبری است- با واقعیت تاریخی سازگار است، نیازمند یک پژوهش مقایسه‌ای است. شما از واژه «دین» سخن می‌گویید بدون آن که به خواننده بگوئید که این واژه نه یک واژه‌ی عربی بلکه از واژه‌ی فارسی «دئن یا دئنا» گرفته شده است. زیرا اگر چنین باشد- که زبان شناسان بر آن توافق دارند- پس چگونه این واژه برای «دین» نوین اسلام به کار گرفته شده است و طی چه فرایندی؟ احادیث اسلامی تمام تاریخ اسلام را در یک حفره سیاه زمانی - بین 622 تا 662 - بنا کرده‌اند. ما از این حفره‌ی سیاه‌‌ زمانی تقریباً هیچ مدرک یا شاهد واقعی نداریم. و این زمانی است که نیروهای نظامی خسرو دوم در سال 622 میلادی به دلیل جنگ با هراکلیوس (بیزانس) از مصر، اورشلیم، فلسطین و شام عقب نشینی کردند و آن مناطق در دست عرب‌های غسانی (که مسیحیان منوفیزیت یا یعقوبی بودند) افتاد. از این مرحله‌ی آشوبی که چهل سال طول کشید شما - اگر از احادیث و تاریخ شفاهی بگذریم- چه مدارک واقعی می‌توانید ارایه دهید؟ پرسش‌های فراوانی وجود دارند: چرا معاویه (نام آرامی او ماآویا است) نخستین کسی است که ما از او مدرک واقعی در دست داریم؟ پیش از آن چرا هیچ مدرک واقعی به جا نمانده است؟ از خلفای به اصطلاح راشدین چه مدرک واقعی به جا مانده است؟ سنک‌نبشته؟ کتیبه؟ سکه؟ وقایع‌نگاری همزمان از کسان دیگر؟ به هر رو، انتقاد من به شما این است که شما در واقع می‌بایستی به توضیح عنوان مقاله تان یعنی «محیط پیدایش اسلام» می‌پرداختید، که شوم‌بختانه من را به عنوان خواننده مأیوس کردید. www.eslamshenasi.net ------- پاسخ: دوست عزیز جناب بی نیاز. با سلام و سپاس از شما. در مورد عنوان مورد اشاره شما. اول بگویم که عنوان «محیط پیدایش اسلام» در نوشته من نبود و ویراستار زمانه به تشخیص خودشان چنین عنوانی انتخاب کرده‌اند؛ و گرنه حق با شماست و می‌بایست در این زمینه در حد ضرورت سخنی می‌گفتم. اما در مورد بقیه فرمایش شما. باید عرض کنم که در ارتباط با طرح همین دعوی در پای مقاله نخست شرح کوتاهی نوشته‌ام. نمی‌دانم آن را ملاحظه کرده‌اید یا نه. اگر دیده‌اید باز حدیث مکرر می‌کنید، بسی جای تأمل و پرسش است، و اگر ندیده‌اید، که بعید است چنین باشد، همان نوشته کوتاه را که، دقیقاً ناظر به همین دعاوی شماست، عینا در اینجا می‌آورم: «اولاً-من در مقام اثبات واقعیت و یا عدم واقعیت تاریخی شخص محمد و یا وقوع اسلام و یا وثاقت باستان شناسی قران و یا تعیین میزان اعتبار منابعی چون طبری نبوده‌ام تا محتاج سند و مدرکی از آن زمان باشم، موضوع گفتار من تحلیلی از» اسلام واقعاً موجود کنونی است که قدمت چهارده قرنه دارد و حداقل عموم مسلمانان و پژوهشگران (اعم از مسلمان و غیر مسلمان، شرقی و غربی) چنین می‌پندارند و چنین می‌کنند. اگر هم مدعای شما وجهی داشته باشد، مربوط می‌شود به سطح دیگری از بحث. ثانیاً-این مدعا که چون تاریخ اسلام برآمده از اقوال شفاهی دو قرن نخست است و ما از قرن اول تقریباً اسناد مکتوبی در دست نداریم، پس، این مجموعه عظیم به کلی بی اعتبار است و باید به کناری نهاد، به کلی بی اعتبار است چرا که نه معقول است و نه مقبول. گرچه در مجال کنونی نمی‌توان پاسخ‌هایی حلی ارائه داد (بماند برای وقتی دیگر) اما به عنوان پاسخ نقضی عرض می‌کنم اگر چنین باشد، پس باید تمام تاریخ بشر (به ویژه تاریخ عمومی) را به کناری نهاد و به دریا ریخت چرا که تاریخ به ویژه تاریخ باستان و حتی تا حدود پانصد سال قبل تاریخ تمام اقوام و ملل غالباً برآمده از اقوال شفاهی مردمان است که بعدها (چه بسا قرن‌ها بعد) به وسیله نویسندگان و کاتبان (غالباً حکومتی و درباری که منطقاً چندان معتبر و موثق نیستند) نوشته و تدوین شده و تازه پس از آن نیز دچار انواع تحریف و دگرگونی‌های عمدی و سهوی شده‌اند. از باب مثال اگر چنین باشد، تمام تاریخ مکتوب ایران از عصر باستان (پیشاتاریخ تا پایان ساسانی) و پس از آن نیز مطلقاً بی اعتبار است و چند سنگ و گل نبشته و حتی باستان شناسی‌های قابل توجه نیز در حدی نیستند که تصویری معقول از تاریخ ایران باستان ارائه دهند. تاریخ پس از اسلام نیز (حداقل دو قرن اخیر) کم و بیش همین گونه‌اند. ثالثا-در هرحال به رغم همه اما و اگرها و شبهات ستبری که در باب وثاقت منابع موجود از تاریخ عمومی جهان و ایران و از جمله اسلام، برای درک گذشته های دور و نزدیک و جدا کردن سره و ناسره البته به طور نسبی، راهی جز اعتماد به همین منابع بازمانده از روزگاران کهن و البته با رویکرد انتقادی نداریم. اگر شما راهی دیگر می‌شناسید بفرمایید. بیفزایم نظریات تازه و جدیدی که برخی محققان نورسیده آلمانی حول دعوی برساختگی شخصیت محمد و ظهور اسلام و چگونگی تدوین منابع اسلامی در قرون نخست اسلامی عرضه کرده‌اند، با پرسش‌ها و چالش‌های عظیمی مواجه اند و در واقع تا این لحظه چندان سست اند که قابل اعتنا نیستند و بعید می‌دانم حتی به مقبولیت نسبی هم برسند و افکار پژوهشگران جدی را به خود جلب کنند. درباره جمله شما «یک سینه سخن» هست اما در این مجال نمی‌توان حتی بدان‌ها اشارت هم داشت اما فقط محض اطلاع شما عرض می‌کنم که: اولاً-من در این سلسله مقالات از قضا از منظر کلامی و اعتقادی سخنی نگفته‌ام، هرچه گفته‌ام مستند به منابع است (درست یا غلط) و در مقدمه بخش نخست به این نکته تصریح کرده‌ام. این روش علمی و ممدوحی نیست هر سخنی که با آقای اولیک و چند محقق مورد نظر شما سازگار نبود با عنوان منفی تئولوگ و متکلم پیشاپیش محکوم شود. در این صورت تمام اسلام شناسان غیر مسلمان بزرگ غربی و از جمله آلمانی متکلم اند و لابد بی اعتبار. ثانیا-از کجای سخنانم استنباط کرده‌اید که من منابع عصر اسلامی را «اسناد خدشه ناپذیر» دانسته‌ام؟ اگر چنین بود این سلسله مقالات نوشته و منتشر نمی‌شد. ثالثا-شبه جزیره عربستان در آستانه ظهور اسلام کم و بیش تعریف روشن و محدوده ای تا حدودی مشخص دارد که در منابع موجود است (از جمله در کتاب مهم جوادعلی «المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام»). رابعاً-دین از ریشه دئنای ایرانی، یکی از دعاوی است و دعاوی دیگری هم هست؛ ولی هرچه باشد، قطعاً مثبت مدعای باطل برآمدن دین اسلام از ایران و مرو نیست. اشکوری

• امیرحلیلی

  ۲۷ مهر ۱۳۹۲

  آقای اشکوری : " آورده‌اند که عبدالمطلب، نیای متشخص پیامبر اسلام و بزرگ قریش در زمان خودش، نخستین کسی بوده است که تمام ماه رمضان را در غار حرا معتکف شد " قریشی ها از هراکلیوس در جنگ بیزانس علیه ایران پشتیبانی کردند. از این پشتیبانی سنگ نبشته ای خبر می دهد که اخیرا باستان شناسان دانشگاه هایدلبرگ ( آلمان ) در حفاری های خود در یمن به دست آوردند: Oddly enough, the scrawled rock inscription could be interpreted to mean that the tribe of the Kuraish, to which the Prophet belonged, sometimes fought for the Christians (*) این سنگ نبشته از قبیله قریش نام برده است که ” برای مسیحیان می جنگیدند.” به طور قطع منظور از ” مسیحیان “ بیزانس است. قریشی ها خود پیرو دین مسیحی بودند و در حیره حکومت می کردند. دولت حیره را خسرو دوم پرویز در سال 602 متلاشی کرد و از بین برد. به قریشی ها لقب ” foederati ” (متحد ) داده شده بود، متحد بیزانس. Spiegel Online International, Fortress in the Sky, 12.21.2012 (*) http://www.spiegel.de/international/world/buried-christian-empire-in-yemen-casts-new-light-on-early-islam-a-874048.html#ref=rss ------- پاسخ: با سپاس از انتشار این خبر علمی. اما در مورد متن مورد اشاره طبعاً نمی‌توانم نظری داشته باشم چرا که ندیده و از آن اطلاعی ندارم. اما چند نکته: اولاً روشن نیست این دعوی، با فرض صحت، چه ربطی به خبر مربوط به عبدالمطلب دارد؟ این دو مانعه الجمع نیستند. ثانیاً-از کجا معلوم مراد از مسیحیان بیزانس بوده است؟ ثالثاً-سند این دعوی کجاست که قریشی‌ها مسیحی بوده‌اند؟ آیا این در متن سند مورد استناد است؟ رابعاً-قریشی‌ها در حیره حکومت می‌کرده‌اند؟ این نیز در متن همان سند است؟ یعنی «آل منذر» قریشی بوده‌اند؟ داستانی است شنیدنی و جذّاب!! باید ضرب‌المثل خودمان را به یاد آورد که: «به حق چیزهای نشنیده»! آنچه تا کنون تمام محققان گفته‌اند قبایل متعدد قریش در مکه می‌زیستند و اصنام (بتان) را می‌پرستیدند و هیچ ارتباط خاصی با رومیان نداشتند (هرچند که از جهات مختلف تحت تأثیر رومیان و ایرانیان نیز بوده‌اند). البته طبق قول مشهور عرب غسّانی در شمال عربستان و در همسایگی بیزانس می‌زیستند و متحد و در واقع تحت‌الحمایه امپراتوری بودند همان گونه که عرب آل منذر در حیره عراق بوده و دست نشانده ایران و حافظ منافع ساسانی بودند. با فرض این که این مطالب جملگی در همان سند آمده باشد، که بسیار بعید است، با کدام منطق علمی و عقلی می‌توان به استناد چند خط سنگ نبشته (که روشن نیست درست خوانده شده باشد)، چنین قاطع اظهار نظر کرد و عملاً هزاران گزارش نقلی و اسناد مکتوب و احیانا کتیبه و سنگ نبشته را به دریا ریخت؟ گفتن ندارد هر سندی، پس از اثبات وثاقت آن، باید با اسناد فراوان و مربوط دیگر مقایسه شود و مورد راست آزمایی قرار گیرد و باید از آزمون‌های مختلف بگذرد. آنچه من آورده‌ام ابداع من نیست بلکه نقل از منابع معین است و صد البته می‌تواند درست باشد یا غلط اما رد آن نیز محتاج دلیل و سند است. اما گفتنی است که طبق منابع اسلامی در جریان جنگ‌های خسرو دوم با بیزانس، بزرگان قریش حامی ایران بوده و پیروزی شاه ایران را آرزو می‌کردند و مسلمانان از بیزانس جانب داری کرده و خواهان پیروزی رومیان مسیحی بودند. در چند آیه نخست سوره روم در قرآن به این موضوع اشاره شده است. اشکوری

• مهرای

  ۲۷ مهر ۱۳۹۲

  اصرار آقای اشکوری به وارد کردن برخی فرضیاتی که کاملا در آنها شک است بعنوان نظریه علمی چیست؟ اگر منظور از اریاییان اجداد امروزی هندوایرانیان امورزی است که اختلاف زیادست. نظر یا فرض جدیدتر اینست اینان هماره در ایران بوده اند و مهاجرات از داخل فلات ایران به جاهای دیگر بوده از جمله به غرب اسیا و میانرودان مثل هیتتی، میتانی، کاسی، پارسی و پارثی و مادی و غیره. اکدی بر طبق نظریان زبان شناسی قرن نوزدهم با ابداع کلمه سامی جزو این گروه شمرده است ولی عربی نبودند. عربها بعدها اسمشان در تاریخ امده است ---- پاسخ: با درود؛ مورد نخست: اولا- در باب آریاییان و تاریخ آن در فلان ایران، من هیچ نظریه ای خاص را به عنوان «نظریه علمی» مطرح نکرده ام؛ آنچه گفتم نظر رایج و مشهور و تا اینجا اجماعی عموم تاریخ نگران غربی و شرقی و ایرانی است، و ثانیا- هیچ اصراری هم در این باب ندارم و در مقاله من نیز چنین اصراری وجود ندارد. با این همه می‌دانم برخی اخیرا (حتی از طریق ژنتیک) مدعی شده‌اند نظریه شایع درباره کوچ (در واقع کوچ‌های متوالی) اقوام موسوم به آریایی از استپ های جنوب روسیه به فلات ایران نادرست است و به زعم اینان که آریایی گفته می‌شوند مردمان بومی این فلات گسترده بوده‌اند. اما می‌دانیم این نظریه تازه هنوز چندان مدلل و مستند و استوار نشده که بتواند با نظریه شایع و مقبول رقابت کنند. باید منتظر ماند تا سیر تحقیقات علمی در این مورد به کجا می‌رسید. اما روشن است اگر این فرضیه ثابت شود باید تاریخ ایران و غرب آسیا را بازنویسی کرد و به عبارتی تاریخ به کلی دیگری پدید خواهد آمد. مورد دوم: در منابع موجود مطالب متفاوت و متناقضی درباره اکدّ دیده می‌شود و هیچ چیز دقیقا دانسته نیست (مانند دیگر اقوام کهن) اما اگر این روایت را قبول کنیم که «سام» از سام بن نوح است (روایتی که احتمالا اسطوره است)، زبان سامی زبان عربی (و عبری نیز) هست، در این صورت اکدّ ی ها عرب بوده‌اند، چرا که گفته‌اند آنان سامی نژاد و سامی زبان بوده اند. در هرحال تخصصی در این باب ندارم و اصراری هم بر هیچ نظری نیست. اشکوری