١٤ نوامبر، روز جهانی دیابت

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20131112_World_Diabetes_Day_MazyarMahdavifar.mp3[/podcast]

هرساله از طرف سازمان‌ها و نهادهای مختلف ملی و بین‌المللی در سرتاسر جهان، روز، هفته و یا ماه ویژه‌ای به بعضی از بیماری‌ها اختصاص داده می‌شود تا در آن دوره زمانی، با تاکیدی بیشتر به بیماری مورد نظر پرداخته شود.

معمولاً در این روزهای ویژه برنامه‌های مختلف آگاهی‌بخش در مورد چگونگی بروز و راه‌های پیشگیری، درمان و غربال‌گری بیماری مورد نظر به صورت عمومی به افراد جامعه آموزش داده می‌شود. نمونه‌ای از این مراسم که تقریباً در تمامی دنیا جاافتاده، ماه افزایش آگاهی در مورد بیماری سرطان پستان است که هرساله در ماه اکتبر به آن پرداخته می‌شود و امسال هم به صورت بین‌المللی و در حجم وسیعی به آن پرداخته شد.

روز جهانی ایدز یکی دیگر از این مناسبت‌ها هست که هرساله در تاریخ اول دسامبر برگزار می‌شود و این تاریخ هم حالا دیگر کاملاً در میان فعالان اجتماعی در سرتاسر دنیا جا افتاده است.

روز ١٤ نوامبر روز جهانی بیماری دیابت یا همان مرض قند است و ماه نوامبر نیز به عنوان ماه افزایش آگاهی در مورد آن انتخاب شده است.

دیابت یکی از مشکلات اصلی بهداشت و سلامت در سرتاسر دنیا و از چالش‌های اصلی توسعه سلامت در قرن ٢١ به شمار می‌رود. در حال حاضر حدود ٣٧٠ میلیون نفر در سرتاسر دنیا به این بیماری مبتلا هستند و حدود ٢٨٠ میلیون نفر نیز در خطر بالای ابتلا به این بیماری در سال‌های آینده قرار دارند. آمار هشداردهنده بعدی این است که تا سال ٢٠٣٠ آمار مبتلایان به دیابت به حدود نیم میلیارد نفر خواهد رسید، اما علی‌رغم این آمارها، آنچه جای خوشحالی دارد این است که دیابت و به ویژه عوارض ناشی از آن تا حد بسیار زیادی قابل پیشگیری یا کنترل هستند. این نکته‌ای است که اهمیت افزایش آگاهی عمومی در مورد این بیماری و مقابله با عوارض ناشی از آن را صدچندان می‌کند.

با درک چنین اهمیتی، فدراسیون بین‌المللی دیابت در کمپینی که امسال، برای روز جهانی دیابت تشکیل داده است با تأکید بر شعار نمادین "یک گام برای بیماری دیابت بردارید" تلاش می‌کند تا نشان دهد مبارزه با چنین چالش بهداشتی بزرگی که همه دنیا را تهدید می‌کند با برداشتن گام‌هایی کوچک اما فراگیر و از جانب تمامی انسان‌ها ممکن هست. این گام کوچک می‌تواند هرگونه فعالیتی باشد که باعث افزایش آگاهی در مورد بیماری دیابت، ایجاد شرایط بهتر برای زندگی افراد مبتلا و کاهش عوامل خطرساز فردی ابتلا به این بیماری باشد.

دیابت

دیابت اختلالی هست که در آن سطح قند یا همان گلوکز خون انسان از حد طبیعی فراتر می‌رود و دلیل اصلی آن هم این است که بدن نمی‌تواند به اندازه کافی انسولین تولید کند یا انسولین تولید‌شده کارآیی لازم را ندارد.

 اگر علت ایجاد دیابت، عدم تولید انسولین کافی به علت از بین رفتن سلول‌های تولیدکننده این هورمون در لوزالمعده باشد، به نام دیابت نوع اول نامیده می‌شود. بروز این بیماری عموماً در سنین کودکی و نوجوانی است و علائم اولیه آن نهایتاً تا سن ٣٠ سالگی ظاهر می‌شوند. درصورتیکه بیماری دیابت به علت مقاومت بدن به انسولین ترشح شده ایجاد شود تحت عنوان دیابت نوع دو شناخته می‌شود که در حقیقت ٩٠ درصد افراد دیابتی، به این نوع بیماری دچار هستند. اینگونه از دیابت اگرچه ممکن است در کودکان نیز رخ دهد، اما سن شایع بروز علائم اولیه آن پس از ٣٠ سالگی است و معمولاً با افزایش سن، احتمال بروز و شدت یافتن بیماری نیز بیشتر می‌شود.

انسولین هورمونی است که از غده پانکراس یا همان لوزالمعده ترشح می‌شود و سطح گلوکز موجود در جریان خون را تنظیم می‌کند. مواد غذایی در داخل دستگاه گوارش به اجزای کوچکی از جمله قندها تبدیل می‌شوند. ورود قند به داخل جریان خون منجر به ترشح انسولین از لوزالمعده می‌شود. انسولین ترشح شده، قندها را به سمت داخل سلول‌ها برای ذخیره شدن یا تولید انرژی سوق می‌دهد و در نتیجه سطح قند موجود در جریان خون به حد طبیعی خود برمی‌گردد.

علائم بیماری

حال اگر به دلیل ابتلا به دیابت، این کار به درستی انجام نشود، نتیجه‌اش سطح بالای قند در داخل جریان خون و سطح پایین آن در داخل سلول‌ها خواهد بود.

مجموعه این دو نقص منجر به ایجاد علائمی می‌شود که تحت عنوان علائم بیماری دیابت نامیده می‌شوند. اولین نشانه، مرتبط با تأثیرات افزایش بیش از اندازه سطح گلوکز خون است. این موضوع سبب می‌شود قند وارد ادرار فرد شود، در نتیجه کلیه‌ها برای دفع آن مجبور به تولید ادرار بیشتری می‌شوند و فرد دچار پرادراری می‌شود.

از طرف دیگر وقتی تولید ادرار زیاد شود آب بدن کاهش می‌یابد و فرد نیاز به نوشیدن مایعات بیشتر پیدا می‌کند و پرنوشی و تشنگی بیش از اندازه حاصل می‌شود. ضمن اینکه دفع بیش از اندازه قندها یعنی مواد تولید‌کننده انرژی از طریق ادرار منجر به کاهش انرژی و در نتیجه کاهش وزن می‌شود که این موضوع به صورت ثانویه منجر به ایجاد حالت گرسنگی همیشگی در او می‌شود. نشانه‌های دیگری که ممکن است در افراد مبتلا دیده شوند شامل تاری دید، سرگیجه و حالت تهوع هستند.

بروز علائم بیماری در دیابت نوع یک، معمولاً به صورت ناگهانی اتفاق می‌افتد، اما در دیابت نوع دو ممکن است فردی، سالیان متمادی مبتلا به بیماری باشد، اما هیچ علامتی نداشته باشد. نکته حائز اهمیت این است که عوارض دیابت معمولاً در گذر سالیان طولانی و بدون سر و صدا ایجاد می‌شوند و در صورت عدم درمان وخیم و وخیم‌تر می‌شوند. به عنوان نمونه، سطح بالای قند خون و تضعیف فرآیند خون‌رسانی، می‌تواند منجر به آسیب به قلب، مغز، پاها، چشم‌ها، کلیه‌ها، اعصاب و پوست شود و بیماری‌هایی مثل نارسایی قلبی، سکته‌های مغزی، مشکلات بینایی و نارسایی کلیوی حاصل این آسیب‌ها هستند.

باید توجه داشته باشید عوارض ذکر شده، در صورت عدم تشخیص و کنترل به موقع بیماری رخ می‌دهند. ضمن اینکه با تغییر شیوه زندگی و انتخاب رژیم غذایی سالم می‌توان از بروز این بیماری تا حد زیادی پیشگیری کرد یا زمان بروز علائم و عوارض مربوط به بیماری را سال‌ها به تأخیر انداخت. فراموش نکنید که هر کدام از ما می‌توانیم با برداشتن یک گام هر چند کوچک در جهت افزایش آگاهی عمومی در مورد دیابت، به کاهش صدمات ناشی از بروز این بیماری در جامعه خود کمک کنیم.