تازه‌ترین نمای هابل از یک خوشه پیر و مرموز

تلسکوپ فضایی هابل اخیراً دقیق‌ترین تصویر از خوشه کروی M15 را منتشر کرده؛ اجتماعی کروی‌شکل از ستارگان سالخورده که مجموعاً به گرد مرکز کهکشان ما در حال چرخش‌اند. این خوشه درخشان، از افزون بر یکصدهزار ستاره و احتمالاً یک سیاهچاله نادر و پنهان در نواحی مرکزی‌اش میزبانی می‌کند.

 خوشه M15 که در حدود ۱۵هزار سال نوری از ما فاصله دارد و در صورت فلکی فرس اعظم (اسب بالدار) واقع شده، با عمری در حدود ۱۲ میلیارد سال، از جمله کهن‌ترین خوشه‌های شناخته‌شده در کهکشان ماست. در این تصویر تازه، ستارگان داغ و آبی‌فام و نیز هم‌نوعان نسبتاً سرد و طلایی‌رنگ‌شان را می‌توان دید که در حوالی مرکز خوشه – که پرجرم‌ترین قسمت آن نیز محسوب می‌شود – تجمع کرده‌اند.

البته این جواهر پرزرق و برق کیهانی، ابعاد پنهانی هم دارد. اخترشناسانی که در سال ۲۰۰۲ مشغول بررسی‌اش بودند، پی به وجود جرم تاریک و اسرارآمیزی در نواحی مرکزی‌اش بردند؛ جرمی که می‌تواند هم مجموعه‌ای از ستارگان تاریک نوترونی باشد، و هم اجتماعی از سیاهچاله‌های میان‌وزن. از بین این دو گزینه، احتمال اینکه جرم مربوطه یک سیاهچاله باشد البته بیشتر است؛ کمااینکه خوشه پرجرم «مایال-2» نیز اینچنین است، و رویهمرفته چندان احتمال بعیدی نیست.

تصور می‌رود که سیاهچاله‌های میان‌وزن، یا از ادغام چندین سیاهچاله‌ سبک‌وزن و بازمانده از مرگ ستارگان معمولی حاصل آمده باشند و یا اینکه محصول نهایی برخورد ستارگان سنگین‌وزن واقع در هسته خوشه‌های متراکم باشند. احتمال سومی هم البته مطرح است، مبنی بر اینکه پیشینه این سیاهچاله‌ها به زمانی فوق‌العاده قبل‌تر، و حول و حوش وقوع مهبانگ برمی‌گردد. از لحاظ جرم، این سیاهچاله‌ها در جایی مابین نمونه‌های سبک‌وزن و ابرسیاهچاله‌های نهفته در مرکز کهکشان‌ها واقع‌اند و حرف‌های زیادی راجع به نحوه رشد یک سیاهچاله به‌طور اعم، و همچنین نحوه تطوّر آن در خوشه‌هایی نظیر M15 برای گفتن دارند.

خوشه M15، گذشته از این جرم مرموز، همچنین به میزبانی از یک سحابی سیاره‌نما موسوم به «پیس-1» هم مشهور است. سحابی‌های سیاره‌نما، سحابی‌های متقارن و بعضاً چشم‌نوازی‌ هستند که از مرگ تدریجی ستارگانی به وزن تقریبی خورشید حاصل آمده‌اند. این سحابی را در عکس بالا می‌توان به هیأت جرمی آبی‌رنگ و درخشان در سمت چپ نواحی مرکزی خوشه مشاهده کرد.

منبع: SpaceTelescp