مارتین شارپ و هنر «پاپ آرت»

با مرگ مارتین شارپ، هنرمند استرالیایی، یکی دیگر از نمادهای هنر دهه شصت میلادی خاموش شد. شارپ هنرمند پاپ آرت، کارتونیست، طراح، ترانه‌نویس و فیلم‌ساز بود. شهرت او از بنیان‌گذاری و مدیریت یک مجله زیرزمینی به نام Oz در سال ۱۹۶۲ آغاز شد. پوسترهای توهمی و طراحی جلد آلبوم خوانندگان و گروه‌های موسیقی نامدار نیز به شهرت او کمک فراوان کرد. ترانه‌نویسی برای گروه موسیقی کرم (Cream) نیز در کارنامه هنری او ثبت شده است. یکی از مشهورترین قطعات این گروه با نام «داستان‌های اولیس شجاع» تصنیف مارتین شارپ است. در این گروه موسیقی راک که در دهه شصت فعال بود هنرمندانی مانند اریک کلاپتون، جینجر بیکر و جک بروس می‌نواختند.

مارتین شارپ در سال ۱۹۴۲ در حومه سیدنی در استرالیا به دنیا آمد. در جوانی به «مدرسه ملی هنر» در شرق سیدنی رفت و با یک مجله دانشجویی آغاز به کار کرد. به فاصله اندکی این مدرسه را رها کرد و در رشته معماری در دانشگاه سیدنی نام‌نویسی کرد.

از سال ۱۹۶۲ به همراه دو دوست دیگرش به نام‌های ریچارد نویل و ریچارد والش، انتشار مجله زیرزمینی Oz را آغاز کرد؛ مجله‌ای جنجالی که برای او دردسرهایی هم درست کرد. اشعار هزل و ساختارشکنانه او به همراه عکس روی جلد مجله که او و دوستانش را در حال شاشیدن در چشمه‌ای دیواری نشان‌ می‌داد، کارشان را به دادگاه کشاند. چشمه اثر تام باس، هنرمند و مجسمه‌ساز استرالیایی بود. در دادگاه آن‌ها به زندان و جریمه به دلیل «شناعت و تشویق عموم به شاشیدن در چشمه» محکوم شدند.

به جز این مورد، در کل مجله Oz مجله‌ای نبود که با مذاق محافل رسمی و صاحبان قدرت سازگار باشد. صحبت‌های بی‌پرده از سکس، دست انداختن سیاستمداران و فرهنگ رسمی و بورژوایی، و همچنین تمجید زندگی سرخوشانه و استفاده از مواد مخدر همگی تابوهایی بودند که در دهه شصت میلادی شکسته می‌شد و مجله Oz نیز سهم مهمی در این امر داشت.

پس از دادگاهی شدن اعضای مجله Oz در استرالیا، آن‌ها تصمیم گرفتند برای مدتی به لندن بروند. لندن در آن‌ سال‌ها کعبه بسیاری از هنرمندان پاپ آرت، طراحان و همچنین گروه‌های موسیقی راک بود.

در لندن برخوردی اتفاقی با یک موزیسین در یک میخانه، مسیر او را برای راه یافتن به محافل هنری این شهر راحت کرد. در یک گپ و گفت شبانگاهی، او به موزیسین ناشناس از شعرها و ترانه‌هایی که می‌سرود گفت. پاسخ موزیسین این بود که اتفاقاً او نیز به دنبال چند ترانه خوب برای آهنگ‌های جدیدش می‌گردد. مارتین شارپ از سر لطف یکی دو ترانه خود را به همراه آدرسش در لندن برای آن موزیسین نوشت. دست بر قضا، آن فرد ناشناس کسی نبود جز اریک کلاپتون، نوازنده گیتار، و کسی که اکنون جزو یکی از برترین نوازندگان سبک موسیقی راک در جهان است. همکاری شارپ با کلاپتون به نوشتن این ترانه ختم نشد، بلکه او جلد آلبوم دیزرایلی گیرز Desraeli Gears و چند آلبوم دیگر را هم برای گروه کرم طراحی کرد.

با شهرت یافتن شارپ و مجله‌اش، اینک دیگر زمانی بود که مجله Oz به جز استرالیا در محیط هنری بزرگ‌تری نیز منتشر شود. از این‌رو، مجله دفتری هم در لندن باز کرد و انتشار آن در این شهر ادامه یافت. اما انتشار در لندن هم نتوانست برای آن مصونیت ایجاد کند و در سال ۱۹۷۱ بار دیگر سردبیران آن به خاطر «هرزگی و شناعت» محاکمه شدند.

در نیمه‌شبی که سردبیران مجله Oz دستگیر و روانه زندان شدند، جان لنون، خواننده افسانه‌ای بیتل‌ها، ترانه‌ای ساخت با نام «خدا نگهدار Oz باشد»؛ ترانه‌ای در حمایت از اعضای مجله و در حقیقت برای جمع‌آوری پول تا وثیقه لازم برای رهایی آن‌ها از زندان فراهم شود.

مارتین شارپ به واسطه سبک کار وهم‌آلودش نیز مشهور است. پوسترها و طرح‌های او که به طرح‌های سایکدلیک (Psychedelic) نیز مشهورند از رنگ‌ها و الگوهای هذیانی و خلسه‌آور بهره‌ می‌برند. او این سبک را حتی در پروژه بازسازی لونا پارک یا پارک بازی سیدنی نیز به کار گرفت.

یکی دیگر از وسواس‌های هنری مارتین شارپ استفاده مکرر از دستخط فردی الکلی به نام آرتور استیس در کارهایش بود. آرتور استیس عادت داشت در تمام پیاده‌روهای سیدنی کلمه «جاودانگی» را با شکل و طراحی خاصی با گچ روی زمین بنویسد. شارپ این کلمه و نحوه نگارش آن را بارها و بارها در کارهایش تکرار کرد تا این که سرانجام آرتور استیس به مدد آثار هنری مارتین شارپ جزيی جدایی‌ناپذیر از تاریخ رسمی سیدنی شدند.

با آن‌که بسیاری از کارهای او سفارشی بود و برای مقاصد تجاری طراحی می‌شدند اما این باعث نشد تا برخی از آثارش جزو کلاسیک‌های پاپ آرت در سده بیستم نباشد. طرح‌های او برای اعلانات گروه «تئاتر نیمرود» در استرالیا جزو کارهای شاخص اوست. او همچنین جلد آلبوم خوانندگانی مانند باب دیلن و جیمی هندریکس نیز را نیز طراحی کرده است.

مارتین شارپ را یک شمایل‌شکن هنری و متعلق به نسلی از هنرمندانی می‌دانند که زندگی را به سبک بوهمی (Bohemian) یا سرخوش و رها دوست داشتند. او برای مدت‌ها از ماده روان‌گردان ال.اس.دی استفاده می‌کرد و به نیکوتین نیز وابسته بود. سرانجام هم در اول دسامبر ۲۰۱۳ بر اثر انسداد مزمن ریه درگذشت.

در همین زمینه:

مارتین شارپ، هنرمند پاپ‌آرت درگذشت

گالری زمانه:

برخی از آثار مارتین شارپ