پدیدارشناسی غرایز نزد هوسرل

آنچه در زیر می‌خوانید، مقدمه این کتاب است:

Nam-In Lee, Edmund Husserls Phänomenologie der Instikte. Kluwer Academic Publischers. 1993

 ‌‌‌

I

هوسرل در آثار خود که در زمان حیاتش منتشر شدند و در درسگفتارهای خود، به پژوهشی جامع دربارۀ مسئله غریزه نپرداخت. البته همان طور که هوسرل پژوهان می‌دانند، هوسرل دستنوشته‌های گسترده‌ای را بر جا گذاشته است که در آنها مسئله غریزه مورد بررسی قرار گرفته است. هوسرل در این دستنوشته ها، غریزه را نه به عنوان یک مسئله فیزیولوژیکی یا بیولوژیکی بلکه به مثابه یک مسئله استعلایی (ترانسندنتال) مورد بررسی قرار می‌دهد. از این رو هوسرل با پدیدارشناسی غریزه به مثابه یک نظریه استعلایی سروکار دارد.

به نظر می‌رسد صورتبندی این مسئله از همان ابتدا با دشواری‌های بسیاری مواجه است. به نظر کانت در مقام بنیانگذار فلسفه استعلایی، که هوسرل نیز در بسط پدیدارشناسی استعلایی خود با او ارتباط دارد، پدیدارشناسی غریزه به مثابه یک نظریه استعلایی احمقانه است. بر طبق ایده کانتی از فلسفه استعلایی این امر غیرممکن است که از دو مفهوم «استعلایی» و «غریزه»، وحدتِ معنایی قابل فهمی را بیرون کشید. زیرا به نظر کانت، غریزه به مثابه یک قوۀ میل کور با اصل استعلایی سروکار ندارد؛ غریزه اصلاً آگاهی استعلایی نیست بلکه نوعی آگاهی تجربی است که گرچه تحت شرایطی می‌تواند در آن سهمی داشته باشد، اما به مثابه یک آگاهی تجربی همواره تنها موضوع روان شناسی است و نه فلسفه استعلایی.

آیا از این تامل می‌توان نتیجه گرفت که باید از قوام پدیدارشناسی غریزه به مثابه نوعی نظریه استعلایی نزد هوسرل دست کشید؟ در برابر چنین ایرادی می‌توان نشان داد که هوسرل در دستنوشته‌های واپسین خود، پدیدارشناسی غریزه را واقعاً به مثابه نوعی نظریه استعلایی درک می‌کند. هوسرل در دستنوشته‌های فوق غالباً و صراحتاً از غریزه استعلایی به صورت منفرد یا از غرایز استعلایی به صورت جمع سخن می‌گوید. در یکی از همین دستنوشته‌های متاخر که منبع مهمی برای پدیدارشناسی غریزه است، وی غرایز استعلایی را به مثابه «مفاهیم بنیادی غایت شناسی استعلایی» در نظر می‌گیرد. اینکه پدیدارشناسی غرایز در فلسفه متاخر هوسرل به مثابه نوعی نظریه استعلایی آشکار می‌شود، بی چون و چراست. اینکه دو مفهوم «استعلایی» و «غریزه» بر طبق ایده کانتی از فلسفه استعلایی، با یکدیگر وحدت ناپذیر هستند، استدلالی برای عدم امکانِ پدیدارشناسی غریزه به مثابه نوعی نظریه استعلایی در پدیدارشناسی استعلایی هوسرل نیست، بلکه صرفاً گویای آن است که میان فلسفه استعلایی کانت و پدیدارشناسی استعلایی هوسرل، به رغم شباهت و خویشاوندی، یک تمایز وجود دارد، تمایزی که (همان طور که باید آن را شرح دهیم) به هیچ وجه نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

بنابر این، در این کتاب توجه ما صرفاً به پدیدارشناسی غرایز به مثابه نوعی نظریه استعلایی است اما نه به مثابه نوعی روان شناسی غریزه یا بیولوژی غرایز. از این رو در ابتدا باید توصیفی از پدیدارشناسی غرایز نزد هوسرل به مثابه نوعی نظریه استعلایی ارائه شود تا سپس نتایج آن برای کل نظام پدیدارشناسی استعلایی وی نشان داده شود. بدین ترتیب ما تلاش می‌کنیم تا جنبه‌هایی از پدیدارشناسی استعلایی را روشن سازیم که در تاریخ پژوهش‌های قبلی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند اما برای فهم پدیدارشناسی استعلایی از اهمیتی حیاتی برخوردارند.

II

از این رو در ابتدا این مسئله را مطرح می‌کنیم که چگونه پدیدارشناسی غرایز نزد هوسرل ـ در تضاد با کانت ـ می‌تواند به مثابه نوعی نظریه استعلایی فهمیده شود. هنگامی که پدیدارشناسی غرایز تبیین شود، می‌توان به این پرسش، پاسخی درخور و مفصل داد. با وجود این، لازم و ضروری به نظر می‌رسد که در اینجا اشاره‌ای کلی و صوری به امکان پدیدارشناسی غرایز به مثابه نوعی نظریه استعلایی در کل نظام پدیدارشناسی استعلایی شود.

به منظور روشن سازی امکان پدیدارشناسی غرایز به مثابه نوعی نظریه استعلایی، «دوگانگی بنیادی پدیدارشناسی هوسرل» که بواسطه کلاوس هلد مشخص شده است، یک راه حل مهمی را به ما عرضه می‌کند. پدیدارشناسی استعلایی در چندین جهت، حاوی معنای دوگانه است. بدین ترتیب پدیدارشناسی استعلایی در تاریخ پژوهش، از سوی بسیاری از مفسران به مثابه نوعی ایده آلیسم و به همین شکل از سوی بسیاری به مثابه نوعی رئالیسم تعبیر و تفسیر می‌شود ـ و این امر بدون دلیل نیست زیرا پدیدارشناسی استعلایی مسلماً ویژگی‌های ایده آلیستی و نیز رئالیستی در معنای سنتی را نشان می‌دهد. پدیدارشناسی استعلایی از یک جنبه وسیع تر نیز دارای معنایی دوگانه است: این امر بی چون و چرا است که پدیدارشناسی استعلایی هوسرل به مثابه نوعی عقل گرایی یا به عنوان نوعی خردگرایی فهمیده می‌شود. اما این تمام حقیقت نیست؛ هوسرل علاوه بر این، در فلسفه متاخر خویش تلاش می‌کند تا پدیدارشناسی استعلایی را به مثابه نوعی اراده گرایی عام محقق کند، همان طور که د. کارینز گزارش می‌کند: «او می‌گوید که درصدد تحقق نوعی اراده گرایی عام است». هوسرل در چارچوب درسگفتار خود دربارۀ فلسفه اولی، ویژگی اراده گرایانه پدیدارشناسی را با این عبارت بیان می‌کند: «عقل معرفتی، عملکرد عقل عملی و عقل خادم اراده است» (VIII, 201). در اینجا پیشاپیش مشخص می‌شود که پدیدارشناسی استعلایی همزمان عقل گرایی و اراده گرایی می‌تواند باشد. پدیدارشناسی استعلایی از منظر سومی نیز دارای معنایی دوگانه است. در اینجا با این پرسش سروکار داریم که آیا پدیدارشناسی استعلایی یک معرفت شناسی صرف است یا بیش از آن است. پدیدرشناسی استعلایی در شکل آغازین خود البته نوعی معرفت شناسی است اما تحول بعدی آن نشان می‌دهد که پدیدارشناسی استعلایی باید از چارچوب تنگ معرفت شناسی فراتر رود. بدین ترتیب لانگربه «پدیدارشناسی را به مثابه نظریه استعلایی تاریخ» معین می‌کند و با این کار به پدیدارشناسی استعلایی، نقشی بیش از یک معرفت شناسی صرف را اعطا می‌کند.

با این ابهام‌های چندگانه پدیدارشناسی استعلایی، ابهام مفاهیم بنیادی آن نیز به نحو تنگاتنگی پیوند دارد. در همین ارتباط اویگن فینگ در اوایل دهه پنجاه نشان می‌دهد که «نزد هوسرل معنای «تقویم استعلایی» در میان معنابخشی و خلق» در نوسان است. درنهایت مفسران برجسته در میان مفاهیم بنیادی گسترده پدیدارشناسی هوسرل، دوگانگی‌های معنایی را نشان داده‌اند. تاریخ پژوهش قبلی نشان داده است که غیر از مفهوم تقویم به عنوان مثال مفاهیم بنیادی زیر در پدیدارشناسی نیز حداقل واجد معنایی دوگانه هستند: قصدیت، حلول یا استعلا، حضور زنده، غایت شناسی، هیولا، من، زیست جهان، تقلیل، نوئما و غیره. با توجه به معانی دوگانۀ مفاهیم بنیادی پدیدارشناسی استعلایی ما نشان می‌دهیم که بواسطه پژوهش دقیق تر پدیدارشناسی هوسرل باز هم می‌توان نمونه‌های بیشتری از دوگانگی‌های معنایی را مشخص کرد که در تاریخ پژوهش‌های قبلی مغفول مانده‌اند. ما از جانب خود باید در چارچوب این پژوهش، مفاهیم بنیادی زیر را نیز به مثابه مفاهیم دارای معنای دوگانه تلقی کنیم: سرمنشا، توازی نوسیس ـ نوئما، انگیزش، بنیان نهادن، باستان شناسی پدیدارشناختی، فروکاست و ساخت، مطلق بودن، ایده آلیسم استعلایی ـ پدیدارشناختی و در نهایت استعلایی یا من استعلایی. امکان افزودن نمونه‌های بیشتر که دارای معنای دوگانه هستند، در نهایت وابسته به این است که در دوگانگی معنایی ما با یک دوگانگی معنایی تصادفی سروکار نداریم بلکه با نوعی دوگانگی معنایی ماهوی یعنی بنیادی سروکار داریم.

در ضمن، دوگانگی معنایی پدیدارشناسی استعلایی و مفاهیم بنیادی آن با «عدم انسجامِ» ادعا شده در نحوۀ تفکر هوسرل و نیز با «ماهیتِ دیالکتیکی» مفروض پدیدارشناسی استعلایی به هیچ وجه ارتباطی ندارد ـ امری که باید صراحتاً مشخص و مورد تاکید قرار گیرد. دوگانگی معنایی پدیدارشناسی استعلایی به مثابه یک پدیدارشناسی بنیادی، بنیان نهایی خود را در خود چیزها دارد، و تمام تحلیل‌های پدیدارشناختی در پی آشکارسازی آنها هستند. از آن جایی که خود چیزها با تعمیق تحلیل‌های پدیدارشناختی، جنبه‌های دیگری را می‌توانند نشان دهند که تا کنون مورد توجه قرار نگرفته اند، این امکان کاملاً بعید نیست که مفاهیمی که در مطالعه قبلی برای تحلیل چیزها مناسب پنداشته می‌شدند، در مطالعه بعدی ناکافی و ناقص و نیازمند تکمیل یا تحت شرایطی حتی غیر قابل استفاده تلقی شوند. این سرنوشتِ پدیدارشناسی استعلایی آغازین برای هوسرل بسیار زود یعنی در حین نگارش ایده‌های 1 آشکار گشت. هوسرل در آنجا می‌نویسد: « در ضمن باید به‌طور کاملا کلی متذکر شد که در پدیدار‌شناسی آغازین، تمام مفاهیم یا اصطلاحات باید به نحوی معین در جریان باقی بمانند تا همواره با یک جهش، بر حسب پیشرفت تحلیل آگاهی و شناخت لایه‌بندی‌های پدیده‌شناختی جدید در درون امری که در ابتدا در وحدتی نامتمایز شهود شده است تمایز یابند. تمام اصطلاحات انتخاب شده دارای گرایش‌های همبسته خود هستند، آنها به جهات و سمت‌گیری‌های رابطه اشاره می‌کنند که با پی‌گیری آن‌ها اغلب آشکار می‌شود که خاستگاه آن‌ها فقط در لایه ماهیت قرار ندارد، بدین ترتیب در عین حال روشن می‌شود که اصطلاح‌شناسی باید به نحو بهتری محدود یا در غیر این صورت اصلاح شود. بنابراین تنها در مرحله بسیار پیشرفته‌ای از تحول علم باید انتظار اصطلاحات نهایی را داشت» (III,1,190).

با توجه به این مسئله که آیا پدیدارشناسی غرایز باید به عنوان نظریه استعلایی درک شود، در نظر گرفتن این امر از اهمیتی تعیین کننده برخوردار است که با تعمیق تحلیل‌های پدیدارشناختی، همان طور که پیشاپیش آشکار شد و در بخش چهارم این کتاب به طور مفصل توصیف می‌شود، دگرگونی ژرفِ مفهوم سوبژکتیویته استعلایی رخ می‌دهد. این امر نیز از آن جدایی ناپذیر است که خودِ سوبژکتیویته استعلایی یعنی موضوع پدیدارشناسی استعلایی فی نفسه، خویش را دوپهلو نشان می‌دهد. این دوگانگی معنایی سوبژکتیویته استعلایی دقیقاً علتِ نهایی دوگانگی معنایی پدیدارشناسی استعلایی هوسرل را نشان می‌دهد. بدین ترتیب ـ بی آنکه به جزئیات وارد شویم ـ می‌توان نشان داد که بر طبق همان مفهوم سوبژکتیویته استعلایی که بواسطه تعمیق تحلیل‌های پدیدارشناختی نمایان می‌شود، مانعی وجود ندارد که از دو مفهوم «استعلایی» و «غریزه» یک وحدت معنایی قابل فهم حاصل آید. برعکس، این امر خود را لازم و ضروری نشان می‌دهد که به منظور روشن سازی سوبژکتیویته استعلایی در این معنا ساختار غریزه به نحو نظامند و بدون وقفه تحلیل شود. از این رو با تعمیق تحلیل‌های پدیدارشناختی، برای پدیدارشناسی استعلایی هوسرل نه تنها امکانِ آشکار کردن پدیدارشناسی غرایز به مثابه یک نظریه استعلایی حاصل می‌شود بلکه به نحو گریزناپذیر این امر ضرورت می‌یابد.

با تعمیق تحلیل‌های پدیدارشناختی که به واسطه آن، دوگانگی معنایی بنیادی پدیدارشناسی استعلایی و در نهایت ضرورت تجلی پدیدارشناسی غرایز آشکار شده است، هوسرل به تدریج و به ناگزیر این شرط را درک می‌کند که دو ایدۀ کاملاً متفاوت از پدیدارشناسی تقویمی یعنی ایده یک پدیدارشناسی ایستا و ایدۀ یک پدیدارشناسی تکوینی را به طور جدی متمایز کند تا از این رهگذر تحلیل‌های پدیدارشناختی بتوانند بدون سردرگمی و درهم آشفتگی به نحو نظامند تحقق یابند. بواسطه تمایز این دو ایده از پدیدارشناسی استعلایی اکنون در فلسفه متاخر هوسرل، همان طور که وی یکبار صورتبندی کرده است، «وجه دوگانۀ پدیدارشناسی» (XV, 617) آشکارتر شده است. هر دو وجه یعنی وجه قدیمی و شناخته شده پدیدارشناسی ایستا و وجه جدید و ناآشنای پدیدارشناسی تکوینی، کل نظام پدیدارشناسی استعلایی هوسرل را تشکیل می‌دهند. وجه دوگانه، عبارتِ تصویری برای دوگانگی معنایی بنیادی پدیدارشناسی استعلایی هوسرل است.

در کل نظام پدیدارشناسی استعلایی، پدیدارشناسی تکوینی جایگاه نظامند تجلی پدیدارشناسی غرایز را تشکیل می‌دهد. نه شرایط بیرونی یا تصورات آنی، بلکه صرفاً منطق درونی پدیدارشناسی تکوینی است که هوسرل را در فلسفه متاخر خود بدانجا منتهی می‌کند که پدیدارشناسی غرایز را به مثابه نوعی نظریه استعلایی بسط دهد. بدین ترتیب این امر به مثابه نخستین بخش پدیدارشناسی تکوینی فهمیده می‌شود که وظیفه اش آن است که زیرین‌ترین سطوح تقویم تکوینی را آشکار سازد. این امر همزمان گویای آن است که تجلی پدیدارشناسی غرایز در فلسفه متاخر دقیقاً بیانگر تلاش هوسرل برای این است که ایدۀ یک پدیدارشناسی تکوینی را به طور کامل تحقق بخشد. در این نقطه است که وجه و چهرۀ جدید و ناآشنای پدیدارشناسی استعلایی به روشنی تجلی می‌یابد که کل پدیدارشناسی تکوینی را بازنمایی می‌کند و از وجه و چهرۀ قدیمی و آشنای پدیدارشناسی استعلایی، همان طور که در ذیل آشکار می‌شود، به شیوه‌ای گذرناپذیر متفاوت است. از این رو موضوع درباره آشکار کردن سیمای پدیدارشناسی استعلایی است که در تاریخ پژوهش به درستی در آشکار نشده است زیرا در سایۀ سیمای نخستین یعنی سیمای پدیدارشناسی ایستا قرار داشت. اینکه واقعاً این چهرۀ دوم پدیدارشناسی استعلایی چیست و از چه لحاظ از چهرۀ نخستینش متفاوت است، بواسطه توصیف پدیدارشناسی غرایز به مثابه نخستین بخش پدیدارشناسی تکوینی به روشنی در خواهد آمد.

III

بنابراین مفاهیم بنیادی در پدیدارشناسی آغازین پیشاپیش به سرنوشتِ تغییر و اصلاح مداوم دچار شده اند؛ همان طور که هوسرل می‌گوید، تنها «در مرحله بسیار پیشرفته‌ای از تحول علم باید انتظار اصطلاحات نهایی و قطعی را داشت». این ملاحظه کلی به طور خاص درباره پدیدارشناسی غرایز صادق است. این امر همبسته با مطلب فوق است که: فرد زمانی که جایگاه‌های متفاوتی را مقایسه می‌کند که در آنها مفهوم غریزه نمایان می‌شود، در نخستین نگاه صرفاً به این برداشت می‌رسد که مفهوم غریزه در پدیدارشناسی هوسرل واحد نیست، گمراه کننده است یا حتی متناقض است. با توجه به مفهوم غریزه در پدیدارشناسی هوسرل بدون تردید می‌توان ملاحظه و.ونت دربارۀ تعیّن‌های گوناگون مفهوم غریزه را در روان شناسی یا بیولوژی قرن نوزدهم معتبر دانست: «با این همه، فرضیه‌ها درباره غریزه هنوز هم نمونه‌های حقیقی از بینش‌های متناقض را تشکیل می‌دهند».

اما با توجه به این واقعیت نباید به نحو شتابزده پدیدارشناسی غرایز نزد هوسرل را به مثابه امری ناامیدکننده و بدین ترتیب حتی به مثابه امری شکست خورده محکوم کرد. برعکس باید توجه کرد که رنگارنگ بودن مفهوم غریزه در نقاط متفاوت نزد هوسرل دقیقاً بازتاب دهندۀ تلاش وی برای بسط نوعی مفهومِ به لحاظ پدیدارشناختی مناسب است. اما هوسرل با تعمیق پدیدارشناسی غرایز، به تدریج در این امر موفق می‌شود. ما برآنیم که هوسرل در دورۀ آثار بعدی خود یعنی تقریباً در میانه قرن بیستم، مفهومی از غریزه را ساخته و پرداخته کرد که مختص پدیدارشناسی استعلایی بود.

در اینجا از این امر صرفنظر می‌کنیم که مفهوم غریزه را توضیح دهیم که هوسرل آن را از طریق تعمیق پدیدارشناسی غرایز به دست آورده است ـ این البته گویای وظیفه‌ای است که تنها با تجلی پدیدارشناسی غرایز می‌تواند برآورده شود. ما در گام‌های بعدی به طور مفصل به این موضوع می‌پردازیم. با وجود این، سودمند است در اینجا ویژگی عام مفهوم غریزه نزد هوسرل را پیشاپیش بیان کنیم. غریزه در پدیدارشناسی استعلایی هوسرل، که وظیفه خود می‌داند تا نقش تقویمی آگاهی را آشکار کند، در گام نخست قصدِ غریزی است یعنی قصدی که بدون تامل عقلی تحقق می‌یابد. بدین ترتیب مفهوم مورد نظر هوسرل از غریزه از مفهومی جدا می‌شود که خود را با اعمال غریزی منطبق می‌کند یعنی اعمال غریزی ای که به طور ناخودآگاه تحقق می‌یابند و یا وجود این، بدون اشتباه به هدف دست می‌یابند. در این حالت، مفهوم غریزه تنها به عنوان مثال اعمال غریزی حیوان یا نوزاد را در بر می‌گیرد که در آنها تامل عقلی اساساً وجود ندارد. برعکس، غریزه که خود را به مثابه قصدِ غریزه معین می‌کند، نه تنها قصدهای غریزی را که با اعمال غریزی در معنای مذکور همبسته هستند بلکه همچنین قصدهای غریزی را نیز که با اعمال عقلی مربوطند دربر می‌گیرد. از این رو در اینجا کاملاً علی السویه است که آیا قصد غریزی بواسطه عمل غریزی یا بواسطه نوعی عمل عقلی به پُری می‌رسند. از این رو به منظور فهم مفهوم مورد نظر هوسرل از غریزه، تمایز عمل غریزی و قصد غریزی دارای اهمیتی تعیین کننده است.

بنابراین مفهوم غریزه نزد هوسرل باید صرفاً در بافتِ درونی پدیدارشناسی وی فهمیده شود. این امر دقیقاً گویای این دلیل است که ما در این کتاب نمی‌خواهیم درگیر مقایسه مفهوم مورد نظر هوسرل از غریزه با مفهوم دیگری از غریزه شویم مگر اینکه این مقایسه در روشن سازی آنچه مراد هوسرل است نقش داشته باشد. ما چنین مقایسه‌ای را، از آن جایی که بر طبق دوره تحول پدیدارشناسی، بینش‌های بسیاری از هوسرل همچون بینش‌های دیگری وجود دارد که تقریباً ناممکن از کار درآمده اند، پیشاپیش به انجام نمی‌رسانیم زیرا هدف این کتاب بسط نوعی نظریۀ غریزه نیست خواه فلسفی ـ انسان شناختی باشد یا نوعی نظریۀ به لحاظ تجربی روان شناختی یا بیولوژیکی. به عبارت دیگر، در اینجا صرفاً بحث بر سر این است که در ابتدا پدیدارشناسی غرایز نزد هوسرل به مثابه نظریه استعلایی توصیف شود و از این رهگذر پیامد ضروری آن برای پدیدارشناسی استعلایی اخذ شود.

IV

 گرچه پدیدارشناسی غرایز به مثابه سنگ بنای پدیدارشناسی تکوینی برای تحقق ایدۀ یک پدیدارشناسی تکوینی ضروری و از این رو برای سرنوشت پدیدارشناسی استعلایی تعیین کننده است، در تاریخ پژوهش‌های قبلی توجه نسبتاً اندکی را برانگیخته است؛ و تنها به طور حاشیه‌ای و فرعی بدان پرداخته شده است. تاسف برانگیز است که پدیدارشناسی غرایز هنگامی که گهگاه توجه برخی از پژوهشگران را به خود جلب می‌کند، غالباً و کاملاً بر طبق نیازها، اهداف و پیش داوری‌های هر یک از مفسران ساخته و پرداخته می‌شود که همین امر معمولاً منجر به تعبیر و تفسیر نادرست از گفته‌های هوسرل با پیامدهای عظیم می‌شود. به ندرت می‌توان از این اندیشه رهایی یافت که پدیدارشناسی غرایز در این میان گهگاه دچار نوعی خشونت می‌شود. به نظر ما دلیل این تعابیر نادرست این است که وجه «جدید» پدیدارشناسی استعلایی به نظر می‌رسد که با وجه «کاملاً شناخته شدۀ» آن ـ پدیدارشناسی تکوینی یا پدیدارشناسی ایستا ـ ناسازگار است.

آیا می‌توان این امر را برخواسته از نوعی اجبار و زورگویی ندانست که ا. دیمر به عنوان مثال پدیدارشناسی غرایز را در ذیل پدیدارشناسی ایستا قرار می‌دهد؟ بدین ترتیب اهمیت واقعی تجلی پدیدارشناسی غرایز برای کل نظام پدیدارشناسی هوسرل کاملاً از بین می‌رود. چهره و سیمای جدید پدیدارشناسی استعلایی بدین ترتیب نزد وی کاملاً این امکان را از دست می‌دهد تا در دامنه کامل خود به درستی آشکار شود. نزد کسانی که برای آنها جایگاه نظامند پدیدارشناسی غرایز به نحو تطبیقی روشن است، مسئله غریزه تنها به صورت فرعی یا با بی توجهی مورد بررسی قرار گرفته است حتی وقتی که بافت مسئله واقعاً نیازمند بررسی مفصل بود. بدین گونه برای مثال، ا. هولنشتاین در پدیدارشناسی تداعی یعنی در کتابی که قلمرو تقویم نخستین تبدیل به موضوع واقعی پژوهش می‌شود، مسئله قصد غریزی را تنها به نحو کاملاً ضمنی مورد بررسی قرار می‌دهد، چه رسد به اینکه بافتِ جدایی ناپذیر پدیده‌های غریزی و پدیده‌های تداعی را در ذیل یک تحلیل عمیق قرار دهد. در همان راستا است که او درباره پدیدارشناسی غرایز به مثابه نوعی نظریه استعلایی در فلسفه متاخر هوسرل و پیش از همه در نوشته‌های متاخر وی در دهه سی، این ملاحظۀ تحقیرآمیز را مطرح می‌کند: «ما بار دیگر متذکر شدیم که هوسرل در دهه سی غالباً دربارۀ ساختار غریزی آگاهی سخن می‌گوید. اما توضیحات هوسرل در این باره مختصر باقی می‌ماند و به سطح و انسجام تحلیل‌های وی در آغاز دهه بیست نمی‌رسد. آنچه هوسرل به انجام می‌رساند، گنجاندن اساسی روان شناسی غریزه در ذیل یک تفسیر استعلایی است». برخلاف ادعای هولنشتاین، هوسرل تلاش کرد در دستنوشته‌های متاخر خود در دهه سی، پدیدارهای غریزی را با درک نظامندتر و عمیق تر، با آگاهی جدی از هدفش بار دیگر به نحو تعیین کننده تری از آنچه در دستنوشته‌های دهه بیست بود، تحلیل کند. زیرا با تعمیق پدیدارشناسی تکوینی برای وی به طور روزافزون روشن تر شد که شکل نهایی پدیدارشناسی تکوینی از طریق پدیدارشناسی غرایز به مثابه سنگ بنای اش معین می‌شود. ارزیابی تحقیرآمیز تجلی پدیدارشناسی غرایز در فلسفه متاخر هوسرل بواسطه هولنشتاین در نهایت می‌تواند ناشی از این باشد که در این ارزیابی، منطق درونی پدیدارشناسی تکوینی کاملاً حضور و نمود نیافته است، منطقی که باید او را وامی داشت تا در بافتِ پدیدارشناسی تداعی به مسئله غریزه به طور عمیق بپردازد. این امر هولنشتاین را به نحو ضروری به حکمِ غیرقابل دفاع دربارۀ پدیدارشناسی تداعی نزد هوسرل یعنی دربارۀ موضوع پژوهش خودش منتهی می‌کند که در نظریۀ تداعی هوسرل «به صورت بسیار مصنوعی، معنای حیاتی و عاطفی اش نادیده گرفته می‌شود».

V

 از آن جایی که پدیدارشناسی غرایز سنگ بنای پدیدارشناسی تکوینی را تشکیل می‌دهد، به منظور پیشبرد صحیح آن مطلقاً ضروری است که در ابتدا دو ایده از پدیدارشناسی تقویمی دقیقاً از یکدیگر جدا شوند. در نخستین بخش از این کتاب، این امر به انجام می‌رسد. در اینجا ما باید دوگانگی معنایی مفاهیم بنیادی پدیدارشناسی استعلایی را تا آنجا روشن سازی کنیم که این روشن سازی برای تجلی پدیدارشناسی غرایز گریزناپذیر باشد. بدین ترتیب پیش از همه مفاهیم بنیادی پدیدارشناسی استعلایی و مفاهیم دیگری که با آنها همبسته هستند مورد پرسش قرار می‌گیرند: تقویم، قصدیت و تقلیل پدیدارشناختی. از طریق این تحلیل باید از یک سو ضرورتِ تجلی پدیدارشناسی غرایز در کل نظام پدیدارشناسی استعلایی هوسرل مشخص شود. اما از سوی دیگر باید همزمان مبانی عام برای تجلی پدیدارشناسی غرایز برقرار شوند.

در پیوند با توصیف بخش 1، تلاش می‌کنیم تا در بخش 2 و 3 با توجه به تقویم تکوینی جهان، پدیدارشناسی غرایز را آشکار سازیم. هدف اصلی در این دو بخش، در ابتدا و پیش از همه تحلیل نقش تقویمی قصدهای غریزی متفاوت در بسیاری از سطوح تقویم تکوینی است. علاوه بر این، بر مبنای این تحلیل‌ها تلاش می‌کنیم در این دو بخش مفهوم زیست جهان را که بواسطه تجلی پدیدارشناسی غرایز شکل می‌گیرد، به طور مناسب معین کنیم. در زمینه، این هدف را دنبال می‌کنیم که با کمک آشکارسازی پدیدارشناسی غرایز، اجازه دهیم تا پدیدارشناسی استعلایی در پرتو نور جدیدی قرار گیرد و تاثیر عمیق تری در کل نظام به وجود آید.

در بخش چهارم و پایانی تلاش می‌کنیم تا تصویر کلی از کل نظام پدیدارشناسی استعلایی هوسرل به دست آوریم از این طریق که پیامد ضروری پدیدارشناسی غرایز را برای این نظام اخذ کنیم. حوزۀ وظایفی که در عنوان «پدیدارشناسی غرایز و پدیدارشناسی استعلایی به مثابه یک ایده آلیسم استعلایی ـ پدیدارشناختی» صورتبندی شده است از یک سو تعیین مفاهیم «تعالی بودن» و «من استعلایی» و از سوی دیگر روشن سازی آنچه را که ایده آلیسم استعلایی ـ پدیدارشناختی است، در برمی گیرد.