تلاش اسلامگرایان و ناسیونالیست‌های ترکیه برای تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد

موزه ایاصوفیه ابتدا کلیسای مسیحیت شرق بود، بعد به یک مسجد تبدیل شد و اکنون موزه است. حزب حرکت ملی ترکیه (ام اچ پی) قصد دارد قانونی از مجلس بگذراند که به موجب آن مسلمانان بتوانند در این موزه عبادت کنند.

موزه ایاصوفیه از سال ۱۹۳۸ نه مسجد است و نه کلیسا، بلکه موزه است و با پرداخت ۱۵ لیره ورود به آن برای همگان، از هر مذهب و عقیده‌ای آزاد است. برگزاری مراسم عشای ربانی یا خواندن نماز یا اقامه نماز جماعت طبعاً در موزه ایاصوفیه ممنوع اعلام شده است. بسیاری از مسلمانان ترکیه با این قانون مخالف‌اند و این روز‌ها ناسیونالیست‌های ترک قصد دارند با گذراندن قانونی از مجلس این موزه را مجدداً به مسجد و محل عبادت مسلمانان تبدیل کنند.

یوسف هلاکو گلو، نماینده حزب ناسیونالیست «حرکت ملی» در این‌باره گفته است: «موزه ایاصوفیه نمادی از فتح استامبول به دست ترک‌هاست. برای همین هم می‌بایست محلی باشد برای عبادت مسلمانان. لایحه‌ای در این خصوص را به مجلس تقدیم کرده‌ایم.»

حزب «حرکت ملی» در اپوزیسیون قرار دارد، اما انتظار می‌رود در تصویب این لایحه از حمایت حزب اسلام‌گرای «عدالت و توسعه» برخوردار شود.

بولونت آرنیچ، معاون نخست وزیر ترکیه چندی پیش به طور غیر منتظره‌ای از موزه ایاصوفیه دیدن کرد و در سخنانی گفت: «ما اینجا در برابر عمارت ایاصوفیه ایستاده‌ایم. این عمارت با ما سخن می‌گوید. تا امروز در کشور ما به این عمارت موزه می‌گفتند. اما اکنون ما در ترکیه نوینی به‌سر می‌بریم. من به این عمارت غمگین می‌نگرم و خوشبین هستم که به زودی نام آن به مسجد و محل عبادت مسلمانان تغییر کند. آنگاه این عمارت شادی‌اش را بازمی‌یابد.»

«ایاصوفیه» یا «حاجیاسوفیا» کلیسای مسیحیت شرق بود که در دوره امپراتوری بیزانس به سال ۵۳۲ میلادی بنا به دستور امپراتور کنستانتین اول ساخته شد. در قرن ششم میلادی این عمارت توسط جاستنیانوس مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. این کلیسا نخست کلیسای بزرگ نام گرفت، اما پس از فتح استانبول، سلطان محمد دوم دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. سلیمان اول دستور داد نقاشی‌ها و نگارگری‌های داخل ایاصوفیه را بپوشانند تا نماز جمعه در آنجا خوانده شود و در زمان مراد سوم هم، مناره و منبر و محراب به ساختمان ایاصوفیه افزوده شد.

پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن آتاترک، ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و تا امروز به همین شکل باقی ‌مانده ‌است.

سال ۲۰۱۴ در ترکیه انتخابات محلی و انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود. احتمال می‌رود که ناسیونالیست‌ها و حزب «عدالت و توسعه» با پیش کشیدن موضوع موزه «ایاصوفیه» و تبدیل کردن آن به مسجد در صدد به دست آوردن آرای مسلمانان باشند.

باید توجه داشت که عمارت «ایاصوفیه» نشانه‌ای است از غرور ملی ترک‌ها و پیروزی آنان بر مسیحیان در دوره‌ای از تاریخ این کشور.

سازمان جوانان حزب ناسیونالیست «ام اچ پی» کمپینی به راه انداخته و موفق شده پانزده میلیون امضاء برای تغییر موزه ایاصوفیه به مسجد گرد آورد. در این میان سکولارهایی که اعتقاد دارند عمارت ایاصوفیه نمایانگر معماری و فرهنگ مسیحی است در اقلیت قرار دارند.