۵۰ درصد کودکان مورد مشاوره آزار ديده‌اند

در سه ماهه سوم سال جاری هزار و ۸۱۵ نفر برای مشورت با انجمن حمایت از حقوق کودکان در بخش صدای یارا تماس گرفته اند که ۹۵ درصد از آن‌ها توسط مادر خانواده انجام شده‌ است.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ايسنا)، دو درصد از تماس‌ها توسط خود کودکان صورت گرفته است. از سه در صد باقی‌مانده، یک درصد به کسانی تعلق دارد که به نحوی با کودک ارتباط داشته‌اند و دو درصد نیز توسط پدر خانواده انجام شده است.

به گفته شیرین صدرنوری، مددکار انجمن حمایت از حقوق کودکان، «از این تعداد، ۴۹ درصد از کودکانی که مشاوره در مورد آن‌ها انجام شده تنبیه شده‌اند که ۵۰ درصد این تنبیهات بدنی و ۵۰ درصد به علل عاطفی و روانی بوده است».

کودک‌آزاری جرمی است که اغلب در ابعاد پنهان جامعه  رشد می کند و به همین دلیل در ایران، آماری دقیق از میزان آن در دست نیست.

‌آزاری در سکوت

عدم آگاهی پدران و مادران در شناسایی بسیاری از مصادیق کودک‌آزاری، این آسیب اجتماعی را به طور پیوسته در ایران بازتولید می‌کند.

 این در حالی است که براساس ماده دوم قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، مصوب سال ۸۱، هر نوع آزار و اذیت کودکان و نوجوانان که موجب صدمه جسمی، روانی و اخلاقی به آن‌ها شود و سلامت جسم و روان آن‌ها را به مخاطره اندازد، ممنوع و از مصادیق کودک‌آزاری است.

درباره قانون حمایت از کودکان و نوجوانان اما دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که زمینه‌های اجرایی آن را در جامعه کند می‌کند. به عنوان نمونه، در ماده پنجم این قانون، کودک‌آزاری به عنوان یکی از جرایم عمومی مطرح شده است که احتیاج به شاکی خصوصی ندارد. در ماده هفت آن اما «اقدامات تربیتی در چارچوب ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰ و ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی مصوب سال ۱۳۱۴ از شمول این قانون مستثنی شده است». دو ماده قانونی اخیر، به «مسئولیت و تشخیص والدین و سرپرستان کودکان» در حد و میزان تنبیه کودکان اشاره دارد که زمینه‌های اجرایی ماده دوم قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، مصوب سال ۸۱ را سست می‌کند. به عنوان نمونه، در ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی آمده است: «اعمال زیر جرم محسوب نمی‌‌شود: اقدامات والدین و اولیای قانونی و سرپرستان صغار و محجورین که به منظور تأدیب یا حفاظت آن‌ها انجام شود مشروط به اینکه اقدامات مذکور در حد متعارف تأدیب و محافظت باشد.»

به این ترتیب، در برابر شاکی، مانعی برای پیگیری جرم گذاشته می شود یا در صورت پی گیری، مجرم، امکان دور زدن قوانین موجود را پیدا می کند؛ آنهم به این بهانه که قصد تربیت کودک تحت سرپرستی خود را داشته است.

تنبیه برای تربیت

علی طایفی، جامعه‌شناس، پیش از این نوشته است: «مطالعه مفاد پیمان‌نامه‌های منع خشونت علیه کودک و حقوق کودک حاکی است که خشونت عبارت از همه اشکال فیزیکی و روحی شامل سوء استفاده و غفلت کردن، تحقیر، استثمار و بهره‌کشی جنسی از کودک است.»

کمیته وابسته به حقوق کودک نیز هرگونه مجازاتی که در آن نیروی فیزیکی به کار رفته باشد و سبب درد و ناراحتی شود خشونت تلقی و آن را منع کرده است. بیشتر این موارد شامل ضربه زدن با دست یا شلاق، چوب، کمربند، کفش، قاشق‌های چوبی و غیره، لگد زدن، تکان دادن سخت یا پرتاب کردن کودکان، وارد ساختن خراش، گرفتن گاز، کشیدن مو یا گوش، زدن بوکس، وادار کردن کودکان به موقعیت‌های ناراحت‌کننده، سوزاندن تن و دست یا مجبور کردن به خوردن یا ریختن چیزی در دهان و وادار کردن آنان به فرو بردن مواد آزاردهنده نظیر ادویه‌جات تلخ یا مایعات گرم و... است.» (خشونت علیه کودکان در نظام آموزشی ایران)

این جامعه‌شناس معتقد است: «در جامعه ایران هنوز رفتارهای خشن و برخوردهای فیزیکی نسبت به کودکان از سوی تعدادی از والدین و معلمان به عنوان ابزاری سودمند برای تعلیم و تربیت به کار می‌رود و گاهی تبدیل به یک عادت و به بهانه‌های مختلف تکرار می‌شود. در چنین سیستم فکری‌ای تنبیه بدنی و خشونت داروی تلخی پنداشته می‌شود که آثار مفیدی در پی دارد. خانواده‌ها نیز عمدتاً با اعتقاد به چنین اصلی تنبیه بدنی کودکان خود را تا زمانی که منجر به جراحت و عوارض سنگین نشود، نادیده می‌گیرند و حتی در مواردی با ترساندن کودک از معلم، در خانه او را وادار به اطاعت می‌کنند.»

مشکلات خانوادگی و تحصیلی

فقر، بیکاری، بی‌سوادی و اعتیاد در خانواده و همچنین تبعیض جنسیتی ازجمله زمینه‌های بروز کودک آزاری در یک جامعه به شمار می‌روند.

به گفته شیرین صدر نوری، اغلب کسانی که با صدای یارا در انجمن حمایت از حقوق کودکان تماس گرفته‌اند از دو منطقه پنج و چهار تهران بوده‌اند که به طور کلی متوسط یا مرفه‌نشین هستند: ساکنان منطقه پنج با فراوانی ۱۵ درصد و منطقه چهار با فراوانی ۹ درصد بیشترین تماس‌ها را با صدای یارا داشته‌اند. شمار کسانی که از سایر مناطق تهران تماس گرفته‌اند فراوانی یکسان داشته‌اند. ۲۳ درصد کل تماس‌ها از شهرستان‌ها بوده است.

به گفته کار‌شناسان امور اجتماعی، شناسایی موارد کودک ‌آزاری نخستین گام در زمینه کاهش این آسیب اجتماعی به شمار می‌رود. در این میان میزان تحصیلات پدران و مادران نقشی پراهمیت - و نه لزوماً تعیین‌کننده - دارد.

بر این اساس، بیشتر کسانی که برای مشورت و کسب راهنمایی با صدای یارا تماس گرفته‌اند با فراوانی ۴۷ درصد دارای مدرک دیپلم بوده‌اند و پس از آن ۲۴ درصد دارای مدرک لیسانس، ۵.۱۲ درصد دارای مدرک فوق دیپلم،  دو درصد دارای مدرک کار‌شناسی ارشد، هشت درصد تا مقطع دبیرستان، ۵.۴ درصد تا مقطع راهنمایی و دو درصد تا مقطع ابتدایی درس خوانده اند یا بی‌سواد بوده‌اند.

مشکلات عاطفی

۶۵ درصد کودکانی که انجمن حمایت از حقوق کودکان با آنان مشورت کرده است، پسر و ۳۵ درصد آنان دختر بوده‌اند.

شیرین صدرنوری گفته است: «مشکلات خانوادگی با فراوانی ۳۴ درصد بیشترین موضوع مورد مشاوره و پس از آن اختلالات رفتاری، مشکلات مربوط به تحصیل و مدرسه و نیز مشکلات عادتی به ترتیب با فراوانی ۱۹، ۱۸ و ۹ درصد در رده‌های بعدی قرار دارند.»

مشکلات کودکان با دوستان و همبازی‌هایشان و همچنین مشکلات ارتباطی، اجتماعی، جنسی و مربوط به بلوغ، به ترتیب با فراوانی‌های هفت، پنج، چهار، یک و دو درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. مشکلات ذهنی و جنسی نیز هر کدام با فراوانی نیم درصد در پایین‌ترین رده مربوط به مشکلات کودکان مورد مشاوره قرار دارند.

به گفته مددکار انجمن حمایت از حقوق کودکان در مورد گروه سنی کودکانی که مشاوره در مورد آن‌ها انجام شده است، بیشترین شمار مشاوره‌ در مورد کودکان چهار تا هفت ساله با فراوانی ۴۱ درصد بوده و پس از آن گروه‌های سنی صفر تا سه سال با فراوانی ۲۴ درصد، هشت تا ۱۱ سال با فراوانی ۲۱ درصد، ۱۲ تا ۱۵ سال با فراوانی ۹. ۵ درصد، ۱۶ تا ۱۸ سال با فراوانی چهار درصد و گروه سنی ۱۸ سال نیز با فراوانی نیم درصد بوده است.

شیرین صدرنوری همچنین در مورد تحصیلات کودکانی که مشاوره در مورد آن‌ها انجام شده، خاطر نشان کرد: «در حالی‌که اغلب مشاوره‌ها در مورد کودکان زیر سن دبستان بوده اما با این حال کودکان زیر سن مدرسه با فراوانی ۳۹ درصد، پیش دبستانی‌ها با فراوانی ۱۳ درصد، دبستان با فراوانی ۳۴. ۵ درصد، راهنمایی با فراوانی شش درصد، دبیرستان با فراوانی شش درصد و دانشجویان با فراوانی ۵.۱ درصد تحصیلات کودکان مورد مشاوره را شامل می‌شود.»

صدای یارا اولین خط تلفنی کمک فکری به کودکان و نوجوانان است که از دی ماه سال ۱۳۷۹به همت انجمن حمایت از حقوق کودکان شروع به کار کرده است.