همجنسگراستیزی در اوگانادا؛ «به من بگو کاچو»

«به من بگو کاچو» مستندی است ساخته کاترین فیرفاکس‌رایت و ملیکا زوهالی وورال که نخستین بار در سال ۲۰۱۲ در جشنواره‌ها به نمایش درآمد و سپس سال گذشته اکران شد. این مستند در سایه قوانین تبعیض‌آمیز بر ضد همجنسگرایان در اوگاندا مجدداً مطرح شده است.

یووری موسوینی، رئیس جمهور اوگاندا، هفته پیش، ۵ اسفند (۲۴ فوریه) قانونی را تأیید کرد که بر اساس آن برای همجنسگرایان در اوگانادا مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته شده است. قانون ضد همجنسگرایی در اوگاندا که پیش از تصویب با عنوان «لایحه همجنسگرایان را بکشید»، در رسانه ها مطرح شد، اعدام همجنسگرایان را پیشنهاد می‌داد. در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳، پارلمان این کشور، لایحه یادشده را با کاهش مجازات اعدام به حبس ابد و حبس‌های طولانی مدت، به تصویب رساند. طبق قانون جدید، کسانی که  با همجنس‌شان  برای نخستین بارهمبستر شوند، می توانند به ۱۴ سال حبس محکوم ‌شوند. مطابق این قانون چنانچه همجنسگرایی چندین بار تکرار شود، فرد همجنسگرا به حبس ابد محکوم می‌شود. بر اساس قانون جدید حتی «ترویج و یا به رسمیت شناختن همجنسگرایی از طریق و یا به کمک یک نهاد دولتی در داخل اوگاندا و نهادهای غیر دولتی در داخل و خارج این کشور» جرم محسوب می‌شود.

همجنسگرایی مردان در اوگاندا از دیرباز برتابیده نمی‌شد.  قانونی که میراث دوران استعمار اوگاندا توسط انگلستان بود، لواط را مجازات می‌کرد. در قانون جدید اما برای نخستین بار، زنان همجنسگرا هم مورد اشاره قرار گرفته‌اند.

فقط یک روز پس از تصویب این قانون، روزنامه «رد پپر» (فلفل قرمز) در صفحه اولش نام ۲۰۰ تن از شهروندان اوگاندایی را منتشر کرد و ادعا کرد که آنها همجنسگرا هستند.

در مستند «به من بگو کاچو» موقعیت همجنسگرایان و تبعیض‌های اجتماعی و خشونتی که آنها هر روز با آن درگیر هستند نشان داده می‌شود و موقعیت آنها را برای مخاطب جهانی آشکار و قابل درک می‌کند.

به من بگو کاچو!

«به من بگو کاچو» روایتگر زندگی انسان‌های همجنسگرا در کشوری است که وزارتخانه‌ای با نام «اخلاق و کرامت» تأسیس کرده و به همجنسگراهراسی شهرت دارد. در این مستند نشان داده می‌شود که چگونه همجنسگرایان تلاش می‌کنند در اوگانادا تفاهم و درک مردم نسبت به همجنسگرایی را ارتقاء دهند.

در اوگانادا به مرد «کوئیر» و همجنسگرا «کاچو» می‌گویند که کلمه‌ای است تحقیرآمیز.

در آغاز فیلم با دیوید کاتو آشنا می‌شویم. او نخستین مردی است که در اوگانادا رسماً اعلام کرد همجنسگرا است. در پایان فیلم دیوید در خانه‌اش به طرز وحشیانه‌ای به قتل می‌رسد.

حتی تشییع و تدفین دیوید کاتو هم به خشونت کشیده می‌شود. صدها تن از مخالفان همجنسگرایی به گور او هجوم می‌آورند و به آزار و اذیت مردمی که برای تشییع جنازه او به گورستان آمده‌اند می‌پردازند.

مردم دوست دارند عکس همجنسگراها را در روزنامه‌ها ببینند

در سال ۲۰۰۹ روزنامه‌ای زرد به نام «رولینگ استون» در اوگانادا نام دیوید کاتو و عده دیگری از همجنسگرایان اوگاندایی را همراه با نشانی محل سکونتشان منتشر کرد و از خوانندگانش خواست که او را به دار بیاویزند.

گزارشی هم که مستند «به من بگو کاچو» به دست می‌دهد، بر اساس وقایعی است که پس از انتشار نام دیوید کاتو به عنوان یک «کاچو» در این روزنامه اوگاندایی اتفاق افتاد.

در این فیلم، کاترین فیرفاکس‌رایت و ملیکا زوهالی وورال تلاش می‌کنند در طی یک سال و نیم با حلقه سربسته‌ای از همجنسگرایان اوگاندایی در شهر کامپالا ارتباط بگیرند و زندگی روزانه آنها، آرزوها، واهمه‌ها و گذشته‌شان را نشان بدهند. این مستند که بارها در جشنواره‌ها، از جمله در جشنواره فیلم برلین تحسین شده، بر اساس مستندهای فرانسوی در سال‌های دهه ۱۹۶۰، به شیوه «سینما – واریته» زندگی خصوصی فعالان حقوق همجنسگرایان را پشت درهای بسته خانه‌هایشان نشان می‌دهد.

در یک روایت موازی، ماجرای شکایت فعالان حقوق همجنسگرایان از روزنامه اوگاندایی «رولینگ استون» هم پیگیری می‌شود. در گزارش پلیس آمده است که دیوید کاتو توسط چند سارق به قتل رسیده است.

در مستند «به من بگو کاچو»، جایلز موهاما سردبیر روزنامه اوگاندایی «رولینگ استون» به کنایه می‌گوید: فکر می‌کنم اوگاندایی‌ها دوست دارند عکس‌های همجنسگرایان را در روزنامه‌هاشان ببینند.»

و می‌خندد.

او همچنین می‌گوید: «وقتی از مردم خواستیم همجنسگراها را به دار بیاویزند، قصد نداشتیم که مردم آنها را به قتل برسانند. می‌خواستیم بگوییم اول باید آنها را محاکمه کرد و بعد به دار آویخت.»

اکنون چند سال پس از قتل دیوید کاتو، با انتشار نام ۲۰۰ همجنسگرا در روزنامه «رد پپر» دوباره بیم آن می‌رود که این ماجراها تکرار ‌شود.

ارزش‌های سنتی خانواده در برابر تهاجم فرهنگ غربی

در سال ۲۰۰۹ برای نخستین بار لایحه ستیز با همجنسگرایان از سوی دیوید باهاتی، عضو پارلمان اوگاندا پیشنهاد شد. او و حامیانش مجازات همجنس‌گرایان را تلاشی برای حفظ ارزش‌های سنتی خانواده در برابر تهاجم فرهنگ غربی عنوان کرده بودند. یکی از ویژگی‌های مستندهایی که به شیوه سینما – واریته تهیه می‌شوند این است که ما را با پیشینه رویدادها و شخصیت‌ها آشنا می‌کنند. در «به من بگو باچو» نه تنها با پیشینه و تاریخ زندگی شخصیت‌ها آشنا می‌شویم، بلکه سازندگان این مستند به تاریخ همجنسگراستیزی در اوگاندا هم راه می‌برند.

در مستند «به من بگو باچو» طرفداران دیوید باهاتی ادعا می‌کنند که همجنسگرایی میراث استعمار انگلستان و نمایانگر انحطاط غرب است.

یوری موسونی، رئیس جمهور اوگاندا، پیش از امضای قانون تبعیض‌آمیز بر ضد همجنسگرایان، از ایالت متحده آمریکا کمک خواسته بود تا به دانشمندان اوگاندایی «در کشف حقیقت» کمک کند. او ادعا می‌کند که دانشمندان اوگاندایی در نامه‌ای به رئیس جمهوری اعلام کرده بودند از نظر آن‌ها همجنسگرایی یک رفتار اکتسابی است. پس با مجازات فرد همجنسگرا می‌توان این رفتار را اصلاح کرد.

۵ اسفند (۲۴ فوریه)، پس از آنکه رئیس جمهوری اوگانادا قانون تبعیض‌آمیز بر ضد همجنسگرایان را امضاء کرد، جان کری، وزیر خارجه آمریکا گفت: «امروز یک تراژدی برای اوگاندا و تمام کسانی که دغدغه حقوق بشر دارند رقم خورد.»

اوگاندا سالانه حدود ۴۰۰ میلیون دلار کمک مالی از آمریکا دریافت می‌کند.

کشورهای دانمارک، نروژ، هلند و سوئد هم این قانون را محکوم کرده‌اند و احتمال دارد که آنها هم کمک‌های مالی‌شان به اوگانادا را به حالت تعلیق درآورند.

واکنش‌های جهانی به این قانون تبعیض‌آمیز امیدبخش است. مستند «به من بگو کاچو» هم به طرز امیدبخشی پایان می‌یابد: فعالان حقوق بشر و همجنسگرایان موفق می‌شوند از بروز خشونت‌های بیشتر بر ضد همجنسگرایان اوگاندایی جلوگیری کنند. این تلاش‌ها اما در سال ۲۰۱۴، دو سال پس از موفقیت جهانی این فیلم با تصویب یک قانون تبعیض‌آمیز خنثی شد و همجنسگرایان اوگاندایی اکنون دوباره به سال ۲۰۰۹ بازگشته‌اند.