کنار گذاشتن رادان؛ تغییر فرد یا تغییر جهت

فرمانده پلیس ایران در اقدامی نه چندان قابل انتظار تصمیم به تغییر جانشین خود گرفت و احمد رضا رادان را از سمت‌اش برکنار کرد. پست بعدی رادان، ریاست مرکز مطالعات راهبردی ناجا خواهد بود و این به معنای تنزل سازمانی موقعیت اوست.

اسماعیل احمدی مقدم «حسین اشتری» را به عنوان جانشین خود برگزیده و قرار است وی از روز چهارشنبه ۷ خرداد، فعالیت‌ خود را به طور رسمی آغاز کند.

سکوت درباره دلایل جابجایی

خبر تغییر جانشین فرماندهی نیروی انتظامی نخستین بار توسط پایگاه اینترنتی «تسنیم»٬ نزدیک به سپاه پاسداران منتشر شد. در این خبر اشاره‌ای به دلایل برکناری رادان نشده بود اما خبرگزاری «مهر» بر اساس اطلاعات منابع خود خبر داد که جابجایی‌ها تنها به تغییر جانشین فرماندهی نیروی انتظامی محدود نیست و برخی  فرماندهان «پلیس‌های تخصصی» و فرماندهان پلیس در استان‌های بزرگ در آینده نزدیک تغییر می‌کنند.

اگر این خبر صحت داشته باشد می‌توان برکناری رادان را بخشی از مجموعه تغییرات وسیع‌تر در سطح نیروی انتظامی جمهوری اسلامی تلقی کرد. معمولا مقام‌های نظامی و امنیتی ایران درباره دلایل تغییرات درون سازمانی‌شان توضیح چندانی به رسانه‌ها نمی‌دهند و احتمالا این بار نیز انگیزه‌های اصلی این جابه‌جایی‌ها توسط اسماعیل احمدی مقدم فرمانده پلیس ایران بازگو نخواهد شد.

احمدی‌مقدم مهر ماه سال گذشته زمانی که زمزمه برکناری احمدرضا رادان به رسانه‌ها راه پیدا کرده بود ضمن تکذیب این شایعه گفته بود: «ما دارای ۳۰ تا ۴۰ فرمانده و معاون هستیم که هر چند وقت یکبار باید تغییراتی در آن‌ها اعمال کنیم و تغییرات در ناجا نیز مانند تغییرات در سایر دستگاه‌ها امری طبیعی به حساب می‌آید.» حالا که برکناری رادان در فاصله‌ای کمتر از یکسال از شایعه به واقعیت تبدیل شده است، بعید نیست که احمدی مقدم این اقدام را طبیعی معرفی کند.

دفاع ۶ ساله از گشت ارشاد

اجرای طرح امنیت اخلاقی مهم‌ترین پروژه رادان در مقام جانشین فرماندهی نیروی انتظامی طی ۶ سال گذشته بود. او پس از تصدی این سمت در  سال ۱۳۸۷ حضور گشت‌های ارشاد را در شهرهای بزرگ ایران تقویت کرد تا با جوانانی که هنجارهای رسمی حکومت در نوع پوشش را رعایت نمی‌کنند برخورد شدیدتری شود.

رادان ۳ روز قبل از برکناری‌اش یعنی در روز جمعه دوم خرداد نیز با دفاع از طرح امنیت اخلاقی گفته بود: «هیچکس نمی‌تواند تا زمانی که وضعیت حجاب در کشور مطلوب شود، طرح امنیت اخلاقی را با فرمان یا دستور تعطیل کند.»

او زمان پایان این طرح را هنگامی دانست که «وضعیت حجاب در کشور مطلوب شود.» اظهارات رادان را می‌توان به این حساب نیز گذاشت که وی از برکناری‌اش آگاه بوده و خواسته به این ترتیب اعلام کند که حتی اگر در مقام جانشین فرمانده نیروی انتظامی نباشد هم تغییری در طرح امنیت اخلاقی ایجاد نمی‌شود.

رادان علاوه بر شناخته شدن به عنوان یکی از اصلی‌ترین پشتیبان‌های طرح امنیت اخلاقی، با اتهام‌های فراوان مبنی بر مشارکت در سرکوب معترضان به نتیجه انتخابات سال ۱۳۸۸ نیز روبروست. اتهام‌هایی که به ویژه مربوط به دست داشتن وی در شکنجه قربانیان بازداشتگاه کهریزک است؛ هرچند که هیچ‌گاه این اتهام‌ها در دستگاه قضایی مورد رسیدگی قرار نگرفته‌اند و از طرف پلیس نیز انکار شده‌اند.

اسماعیل احمدی مقدم در بهمن ماه ۱۳۸۸ با انکار هرگونه دخالت خود و جانشین‌اش در ماجراهای بازداشتگاه کهریزک گفته بود: «بنده به عنوان مسئول ارشد پلیس و یا جانشین من (سردار رادان) در این پرونده متهم نیستیم و دلیلی هم ندارد، ابعاد مسئله معلوم است، گزارش مجلس هم داده شد، یک تخلفی بوده درسطح یک واحد صورت گرفته است.»

رادان البته به واسطه همین اتهام‌ها بود که به عنوان یکی از ناقضان حقوق بشر در ۷ مهر ماه سال ۱۳۸۹ در لیست تحریم‌های ایالات متحده قرار گرفت با این حال او بعد از قرار گرفتن در این فهرست، موضوع را بی‌اهمیت خواند و با بی‌تفاوتی گفت که «تحریم من توسط آمریکا موضوع جک و لطیفه است.»

تغییر جهت یا تغییر نام

قرار است که احمدرضا رادان به رغم برکناری‌اش از سمت جانشینی فرماندهی پلیس به فعالیت‌اش در نیروی انتظامی ادامه دهد. خبرگزاری تسنیم در شامگاه دوشنبه پنجم خرداد،  از قول معاون اجتماعی ناجا نوشت که رادان فعالیت خود در نیروی انتظامی را به عنوان رئیس مرکز مطالعات راهبردی ادامه خواهد داد.

جانشینی فرمانده پلیس بالا‌ترین پست سازمانی در نیروی انتظامی پس از فرماندهی کل است و پست جدید رادان نسبت به موقعیت قبلی او تنزل رتبه است. حضور او در جایگاهی پایین‌تر به معنای آن است که تغییر او یک تغییر طبیعی نبوده و اصولا با هدف تنزل درجه انجام شده است. ولی اینها فرضیه‌هایی هستند که تا مشخص شدن جزییات موضوع  نمی‌توان درباره‌ آن به قطعیت رسید.

پیش از رادان، سردار «مرتضی طلایی» جانشینی فرمانده نیروی انتظامی را به عهده داشت که در پی برکناری٬ تصمیم به کاندیداتوری برای شورای شهر تهران گرفت و موفق به حضور در این شورا شد. او به واسطه برخوردهای معتدل‌ترش در حوزه آزادی‌های اجتماعی با اقبال برخی از گروه‌های اصلاح طلب نیز روبرو بود اما رادان به دلیل حمایت‌اش از سرکوب معترضان انتخابات سال ۱۳۸۸ و پشتیبانی‌اش از طرح امنیت اخلاقی معمولا از سوی محافظه کاران تندرو مورد تشویق قرار گرفته است.

حالا حسین اشتری که پیش از این فرمانده پلیس اطلاعات و امنیت ایران بوده است باید در جای رادان قرار گیرد. درباره پیشینه او اطلاعات زیادی ارائه نشده و اظهارنظرهای رسانه‌ای وی نیز بسیار اندک است. او احتمالا در مراسم معارفه‌ای که روز چهارشنبه (۷ خرداد) برایش برگزار می‌شود اولویت‌های کاری‌اش را معرفی خواهد کرد.

موضع‌ حسین اشتری درباره طرح امنیت اخلاقی محک مناسبی برای این خواهد بود که آیا تغییر جانشین نیروی انتظامی، به تغییر جهت نیز منجر شده است یا نه. اگر او خود را حامی استمرار این طرح به شیوه کنونی معرفی کند می‌توان نتیجه گرفت که تغییر جانشین ناجا، تنها تغییر نام‌ها و آدم‌ها بوده است.