«آلبوم گمشده» دنیس هاپر
نمایشگاهی از عکس‌های دنیس هاپر، بازیگر و کارگردان سرشناس آمریکایی در گالری آکادمی سطلنتی هنر لندن برپا شده. این نمایشگاه «آلبوم گمشده» نام دارد.
پرویز جاهد
«آلبوم گمشده» نام نمایشگاهی از عکس‌های دنیس هاپر، بازیگر و کارگردان سرشناس آمریکایی است که در گالری آکادمی سطلنتی هنر لندن برپا شده. در این نمایشگاه بیش از ۴۰۰ عکس از کارهای سیاه و سفید هاپر به نمایش گذاشته شده که در سال‌های ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۷ پدید آمده‌اند.
شهرت هاپر بیشتر به خاطر فیلم‌هایی است که ساخته و یا در آن‌ها بازی کرده، اما او عکاس برجسته‌ای هم بود و عکس‌های منحصر به‌فردی با موضوع‌ها و ژانرهای مختلف از خود به جا گذاشته است.
دنیس هاپر که در ۲۰۱۰ درگذشت، از چهره‌های مهم سینمای مستقل آمریکا بود و به همراه فیلمسازانی چون پیتر باگدانوویچ، جان کاساوتیس و رابرت آلتمن، نقش مهمی در پایه‌گذاری سینمای مستقل آمریکا داشت. هاپر سبک ویژه‌ای در بازیگری داشت و اغلب نقش افراد نامتعادل، الکلی و روان‌پریش را بازی می‌کرد: عکاس دیوانه در فیلم «اینک آخرالزمان» کاپولا، بیمار جنسی در فیلم «مخمل آبی» دیوید لینچ، پدر معتاد و فاسد در فیلم «اجل معلق» و تکرار همین نقش در «ماهی بی‌قرار» کاپولا.
ضدیت با جریان مسلط زمانه
دنیس هاپر علاوه بر بازیگری و کارگردانی در فیلم‌های هنری و مستقل، مجسمه‌ساز، نقاش و عکاس هم بود و علاقه زیادی به هنر مدرن و کانسپچوال آرت داشت. بیشتر فعالیت عکاسی هاپر به سال‌های ابتدای دهه ۱۹۶۰ برمی‌گردد. عکس‌های هاپر که در نشریات مختلف از جمله «ووگ» و «آرت فوروم» منتشر شد، نخستین بار در سال ۱۹۷۰ در نمایشگاهی به تماشا گذاشته شد که خود هاپر ترتیب داد. این عکس‌ها نه تنها معرف دید و سلیقه هنری یک هنرمند ضد جریان مسلط زمانه‌اش است، بلکه تصویر دقیق و مستندی از آمریکای دهه ۱۹۶۰ و فضای سیاسی و اجتماعی پرتنش آن دوران به‌دست می‌دهد.
در این سال‌ها هاپر از دوربین عکاسی نیکون‌اش که زنش بروک هیوارد (دختر لیلند هیوارد، تهیه‌کننده فیلم) برایش خرید جدا نمی‌شد و همیشه و همه جا همراهش بود. سوژه عکس‌های هاپر متنوع‌اند و از شمایل‌های دنیای هنر، مد و سینما مثل اندی وارهول، پل نیومن و جین فوندا گرفته تا مردم عادی کوچه و خیابان و فرهنگ هیپی‌ها و جنبش‌های اجتماعی و اعتراض‌های سیاسی در آمریکا و رهبران آن‌ها مثل مارتین لو‌تر کینگ را دربر‌می‌گیرند.
پترا گیلوی هرتز، برگزارکننده نمایشگاه «آلبوم گمشده» درباره ویژگی عکس‌های هاپر می‌گوید: «هاپر در عکس‌هایش تغییرات فرهنگی و سیاسی و اجتماعی زمان خود را ثبت کرده است. نکته ویژه عکس‌های هاپر این است که او تنها روی چهره‌ها و شمایل‌های هنری و فرهنگی و مد تکیه نکرده بلکه در قلب جامعه هنری بوده و دوستانش همه موسیقیدان، نقاش، شاعر و نویسنده، فیلمساز، بازیگر و مدل بودند اما این همه چیزهایی نبود که هاپر ثبت کرد. یعنی این نمایشگاه تنها مربوط به دنیس هاپر در دنیای پر زرق و برق هالیوود نیست بلکه شما مردم عادی کوچه و خیابان‌های هارلم، نیویورک، لوس‌آنجلس، مکزیک و لندن را نیز در عکس‌هایش می‌بینید.»
عکس‌های هاپر از ستاره‌های سینما، موسیقی و مد مثل جیمز براون، جین فوندا، روژه وادیم، اندی وارهول، و پل نیومن با عکس‌های پرتره عکاسان دیگر تفاوت اساسی دارد، چرا که هاپر اغلب آن‌ها را در وضعیت‌هایی خاص و غیرعادی تصویر کرده است. در یکی از عکس‌ها، اندی وارهول و اعضای استودیوی «کارخانه» او را می‌بینیم که در یک فضای تنگ و نیمه‌تاریک هر کدام گوشه‌ای ولو شده و به دوربین هلپر زل زده‌اند. این عکس به خوبی، بیانگر روحیه آزاد و هدونیستی وارهول و حلقه هنری اوست.
در عکس دیگری نیز وارهول و دوستان هنرمندش از جمله دیوید هاکنی، جف گودمن و هنری گلدزهر را می‌بینیم که در برابر دوربین هاپر ژست گرفته‌اند. پرتره لری بل با سیگار روی لبش همانند یک شمایل فیلم‌های گانگستری است. عکسی از پل نیومن که برهنه و نیمرخ نشسته و سایه توری سیمی روی او افتاده، حالت یک زندانی گرفتار را به او داده است و یا عکس اد روشا، هنرمند سرشناس پاپ آرت در کنار مغازه‌ای با تابلویی نئون، از جنس کارهای هنری خود روشاست. همینطور عکس دونفره پگی مافیت و اروینگ بلوم درون اتومبیل که در آن پگی با حالتی اغواگرانه در آغوش ایروینگ از حال رفته و ایروینگ در حال بوسیدن گردن اوست، بیشتر به نمایی از یک فیلم ومپایر مدرن شبیه است.
عکاسی آبستره و فرم‌های انتزاعی
هاپر نه تنها به عکاسی پرتره و مستندنگاری علاقه داشت بلکه دلبسته عکاسی آبستره و فرم‌های انتزاعی بود. در مصاحبه‌ای گفته است: «من ذاتاً یک نقاش آبستره و اکسپرسیونیست هستم.»
او با کاهش عمق میدان در عکس‌های انتزاعی‌اش، کیفیتی مثل نقاشی‌های آبستره ایجاد کرده است. سیاه و سفید بودن عکس‌ها نیز کیفیتی بی‌زمان به آن‌ها بخشیده است (هاپر با فیلم سیاه و سفید کداکِ تری ایکس عکاسی می‌کرد.)
دلبستگی دنیس هاپر به دیوار‌ها، هنر گرافیتی، کالاهای مصرفی مثل شیر و کوکاکولا، و پوسترهای تبلیغاتی، نشان‌دهنده تأثیرپذیری او از هنر پاپ آرت زمانش و کارهای هنرمندان برجسته‌ای چون اندی وارهول و اد روشا است؛ هنرمندانی که او با دوربین‌اش بار‌ها آن‌ها را در وضعیت‌های مختلف تصویر کرده بود.
نمایشگاه «آلبوم گمشده»، بعد دیگری از شخصیت دنیس هاپر را به ما معرفی می‌کند: عکاسی که روح زمانه‌اش را در عکس‌های سیاه و سفیدش منعکس کرده است. او همانند واکر ایونس، تصویرگر عصر رکود اقتصادی آمریکا در سال‌های دهه ۱۹۳۰ و یا رابرت فرانک، تصویرگر سال‌های دهه ۱۹۵۰ آمریکا، تصویرگر فضای کان‌تر کالچر دهه ۱۹۶۰ بود.
عکس‌های «آلبوم گمشده» در وهله اول به خاطر سندیت تاریخی آن‌ها و تصویر یک دوره مهم در تاریخ معاصر آمریکا اهمیت دارند اما در عین حال بیانگر یک نگاه و دید شاعرانه و هنری به دنیای اطراف هستند. قطعاً تجربه‌های هاپر در عکاسی، تأثیرش را بر فیلمسازی او نیز گذاشته است. با دیدن چشم‌اندازهای فراخ دشت‌ها و جاده‌های آمریکا و سرخوردگی‌های یک نسل عصیانگر در این عکس‌ها، فوراً به یاد «ایزی رایدر» می‌افتیم.
با اینکه بیش از ۵۰ سال از تاریخ عکس‌های مجموعه «آلبوم گمشده» می‌گذرد اما این عکس‌ها انگار همچنان تازه‌اند و با ما حرف می‌زنند. مثل این است که ما نیز همراه هاپر آنجا حضور داریم و با او آن لحظه‌ها، چشم‌انداز‌ها و آدم‌ها را تجربه می‌کنیم.
نظرها
نظری وجود ندارد.