تقلای چالش‌برانگیز مالکی برای ماندن در قدرت
حسن هاشمیان- اصرار مالکی بر ادامه ریاست خود بر دولت، عراقی‌ها را در برابر دو گزینه تلخ و متناقض قرار می دهد؛ تسلیم در برابر داعش یا کمک به استقلال کردستان.
حسن هاشمیان
مهلت قانونی تعیین شده برای معرفی نخست عراق روز پنجشنبه (۷ اوت/۱۶ مرداد) به پایان رسید. قانون اساسی عراق مقرر میکند که ظرف ۱۵ روز از تعیین رئیس جمهور، نخست‌وزیر نیز معرفی شود. اما در هماهنگی میان فؤاد معصوم رئیس جمهور و سلیم جبوری رئیس پارلمان، مقرر شد با حذف تعطیلات عید فطر از زمان مقرر، آخرین مهلت برای معرفی نخست وزیر جدید عراق دوشنبه ۱۱ اوت در نظر گرفته شود.
در حال حاضر، این موضوع که «ائتلاف شیعیان» یا «لیست دولت قانون» نوری مالکی فراکسیون اکثریت را در پارلمان دارد، اختلافی اساسی در اردوگاه شیعیان ایجاد کرده است.
دوام نخست‌وزیری مالکی در هشت سال گذشته، مدیون حمایت ایران و آمریکا بوده و به نظر می‌رسد مالکی هر دو حامی خود را از دست داده باشد.
نوری مالکی در سال ۲۰۱۰ اصرار زیادی کرد تا ائتلاف شیعیان را به‌عنوان مجموعه‌ای با اکثریت کرسی‌های پارلمانی در برابر لیست ایاد علاوی قرار دهد. آن زمان لیست علاوی بیشترین کرسی‌ها را در میان سایر فهرست‌های انتخاباتی دیگر داشت. اما مالکی این بار اصرار دارد که نه ائتلاف شیعیان، بلکه لیست تشکل خود دارای اکثریت کرسی‌ها باشند.
چنین بازی‌ای با مفاد قانون اساسی در چارچوب منافع تنگ حزبی، می‌تواند به کلی ائتلاف شیعیان را که شامل «دولت قانون»، صدریها، گروه عمار حکیم و حزب فضیلت است، در معرض فروپاشی قرار دهد. این تشکل گسترده با حمایت آیت‌الله سیستانی شکل گرفت اما به نظر می‌رسد این مرجع شیعه اکنون قادر نیست مالکی را متقاعد کند جای خود را به شخص دیگری از ائتلاف شیعیان بدهد.
نوری مالکی در سخنان روز چهارشنبه خود (۶ اوت/۱۵ مرداد) یک بار دیگر بر عزم خویش برای تصدی پست نخست وزیری تأکید کرد و برای اولین بار از «مداخله کشورهای خارجی» برای تغییر خود لب به انتقاد گشود. او به هیچ کشوری اشاره نکرد اما ممکن است روی سخن‌اش با ایران باشد که مناسباتش با مالکی در حال دگرگونی است و اخیرا برای یافتن جایگزینی برای او برآمده است. دوام نخست‌وزیری مالکی در هشت سال گذشته، مدیون حمایت ایران و آمریکا بوده و اکنون به نظر می‌رسد مالکی هر دو حامی خود را از دست داده است.
مالکی همچنین تلاش کرد هم پیمانان شیعه خود را به انتخاب خودش ترغیب کند و چنین انتخابی را در تطابق کامل با قانون اساسی خواند. در روزهای گذشته اظهارات مبهم گروه صدریها درباره اینکه «دولت قانون» حق دارد نخست وزیر را از میان خود انتخاب کند، موجب امیدواری بیشتر مالکی شد. اما ضیاء اسدی دبیرکل تشکل صدریها راه را بر انتخاب مجدد مالکی بست و خواستار برگزاری انتخابات در داخل ائتلاف شیعیان برای معرفی نامزد نخست وزیری شد.
تلاش کردها به نمایندگی از تمام عراقی‌ها، اقلیت‌های مسیحی و ایزدی در مصاف با داعش می‌تواند به معنای آن باشد که مالکی توان دفاع از عراق را نداشته است.
در صورت برگزاری این انتخابات ممکن است مالکی رأی نیاورد و از این رو، او تلاش می کند چیزی به نام ائتلاف شیعیان را به گذشته ربط دهد و تاکید کند که چنین چیزی در حال حاضر مصداق واقعی ندارد.
از دید افراد نزدیک به مالکی، سنگ‌اندازی صدریها و گروه حکیم در برابر نخست وزیری رهبر تشکل آنها به خاطر منافع سیاسی و اقتصادی است. روزنامه «الغد» عراق، روز چهارشنبه ۶ اوت، از قول «مفید بلداوی» یکی از هم حزبی‌های مالکی نوشت که دو تشکل صدریها و حکیم با معرفی مالکی بعنوان نخست وزیر در روز پنجشنبه موافقت کرده‌‌اند اما خواهان پست‌های بیشتر در دولت جدید نیز هستند. این موضوع از سوی دو تشکل شیعه رد شد و آنها این مسأله را پیش کشیدند که با ادامه نخست وزیری مالکی، نیروهای داعش وارد بغداد خواهند شد.
از سوی دیگر جنگ در موصل و فرستادن کمک هوائی برای کردها در جبهه سنجار، تلاش گسترده مالکی برای ساخت پل‌های ارتباطی خود با سیاستمداران کرد را نشان می‌دهد. تماس تلفنی مسعود بارزانی با فؤاد معصوم و ابراز این جمله که «یا نخست وزیر معرفی کن، یا کنار برو» نشان می‌دهد که موضع‌گیری کردها نسبت به مالکی هیچ تغییری نکرده است.
روزنامه «المشرق» عراق می‌نویسد که بارزانی در تماس تلفنی خود همچنین یادآور شده که مجموعه کردها در پارلمان عراق فؤاد معصوم را به مقام ریاست جمهوری رسانده‌اند پس بر او واجب است خواسته کردها را در نظر بگیرد و هر چه سریع‌تر نخست وزیری از میان ائتلاف شیعیان معرفی کند.
اتحاد کردها
تصرف شهر سنجار و ادامه پیشروی داعش در حومه شهر موصل، مقولات جدیدی وارد ارزیابی کردها از اوضاع جاری شمال عراق کرد. داعش در حمله به سنجار از سه جبهه جنوب، شرق و غرب این منطقه استفاده کرد و نیروهای خود در مناطق تحت تصرف در سوریه را به کمک گرفت. بنابراین کردها راهی جز اتحاد در سه ضلع عراق، سوریه و ترکیه برای رویاروئی با داعش نیافتند.
اصرار مالکی بر ادامه ریاست خود بر دولت، عراقی‌ها را در برابر دو گزینه تلخ و متناقض قرار می دهد؛ تسلیم در برابر داعش یا کمک به استقلال کردستان.
آنها بدون چنین اتحادی قادر نیستند در چنین جبهه وسیعی ایستادگی کنند. اکنون کردها در تلاشند به نمایندگی از تمام عراقی‌ها، اقلیت‌های مسیحی و ایزدی و دنیای برخاسته بر ضد تروریسم داعش در کشورهای غربی و عربی، به مصاف با بنیادگرایان داعش بروند.
این رویکرد می‌تواند پشتیبانی کشورهای غربی، برخی کشورهای عربی و عراقی‌ها را به همراه بیاورد و از آن سو سلامت شهرهای کردی و منافع آنها در کرکوک را تضمین کند. همچنین این سیاست می‌تواند بر نوری مالکی فشار بیشتری بیاورد. به این معنا که دولت او نتوانسته از عراق دفاع کند و به جای آن کردها این وظیفه را به عهده گرفته‌اند.
علاوه بر آن، این سیاست می‌تواند فرصت جدیدی را در اختیار کردها قرار دهد که برتری نظامی خود را نسبت به داعش تثبیت کنند. به این ترتیب، کردها می‌توانند جانشین نوری مالکی در دریافت کمک کشورهای غربی و همسایگان عراق باشند.
اگر دوشنبه آینده هم بگذرد اما عراق نخست وزیری نداشته باشد، آن وقت گزینه دولت اقلیم کردستان می‌تواند یک انتخاب عاقلانه برای رویاروئی با داعش باشد. در این صورت، نه فقط کشورهای غربی از دولت اقلیم حمایت خواهند کرد بلکه حتی عراقی‌هایی نیز که با استقلال کردستان مخالف هستند، ممکن است آن را بپذیرند.
واقعیت امر ان است که اصرار مالکی بر ادامه ریاست خود بر دولت، عراقی‌ها را در برابر دو گزینه تلخ و متناقض قرار می دهد؛ تسلیم در برابر داعش یا کمک به استقلال کردستان.
نظرها
منوچهر
براستی اقای هاشمیان یکی از مطلعترین تحلیل گران مساله عراقند ولی جهت گیری های ایشان در تفسیر خبر خواننده را سر در گم میکند . میدانیم درانتخابات مجلس عراق مالکی با فاصله بسیار از رقبای شیعه و سنی خویش پیش است که البته اکثریت مطلق را ندارد و نیازمند ائتلاف با گروههای دیگراست . میدانیم مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان بر سر بودجه و ادعاهای سرزمینی و نقش پیشمرگه های کرد با مالکی در تضاد است. میدانیم عمار حکیم و صدریها با مالکی برسر تقسیم قدرت اختلاف دارند . میدانیم ایت اله سیستانی در سیاست دخالت نکرده و توصیه برای حفظ مقابر متبرکه کرده است. میدانیم امریکا و ایران وحتی ترکیه منافع همسو و گاه متضادی در عراق دارند واز طرفی دیگر عربستان و قطر سعی بر بسط سلفی گری و وهابیگری مینمایند که در مقاطعی این سیاست نیز مقابل یکدیگر قرار میگیر د چنانکه انصار و نصرت و داعش باهم همخوانی ندارند. مشکل سنیها که در قالب بعث خواهان قدرتند و نمود کامل ان در شرائط کنونی همداستانی با داعش عراق صحنه های زشتی در این کشور ایجاد کرده که وجدان انسانی همه ازادگان جهان را ازرده است . عراق رئیس جمهور کردش را انتخاب کرده که نماینده تمام قد بارزانی نیست و از طرف دیگر رئیس پارلمان سنی هم مشغول کار شده است ولی نخست وزیر که وزیر دفاع هم هست یعنی قوه اجرائیه را نمایندگی میکند هنوز مورد توافق قرار نگرفته است. هرچه شنیده ایم از طرف مخالفان مالکی بوده است که گفته اند اور نمیخواهیم چون خبر دست رسانه های مخالف بوده است یک روزنامه عراقی نوشته است که رهبر ایران طرفدار مالکی نیست و رسانه های حکومتی نیز با استناد به سخنان ایت اله سیستانی که بصراحت از مالکی طرفداری نکرده است اورا مخالف مالکی قلمداد میکنند و بارزانی هم که مستقیما رئیس جمهور را تهدید کرده است. خوبست تحلیلی از عملکر د بارزانی داشته باشیم. در سابقه تاریخی از ملا مصطفی بارزانی بعنوان یک دلیر یاد میشود وانهم گذشتن از رود ارس با هزار سوار بعد از جنگ جهانی دوم است ولی همین دلیر رشید در مقابله با بعثی ها(البکر و صدام)نه تنها از کمکهای سه کشور ایران و امریکا و اسرائیل سود میبرد بلکه در استانه شکست قرار میگیرد که بناچار نیروهای تکاور ایرانی مجبور به حضور در جنگ میشوند(کتاب نگاهی به شاه اقای عباس میلانی).اقای مسعود بارزانی ی درپی سقوط موصل با افزودن 30 در صد بخاک خود اعلام کرد که با رفراندم استقلال کردستان را اعلام خواهد کرد و همینکه داعش پیشمرگه ها را از سه شهر بیرون کرد و به اربیل نزدیک شد بیاد تعیین نخست وزیر افتاد انهم از موضع طلبکاری گو اینکه هواپیماهائی که ایران داده بود مواضع داعش را بمباران کرد و کردها توانستند سنجر را باز پس بگیرند. طارق هاشمی معاون قبلی رئیس جمهور نیز قبلا هجوم داعش را ائتلاف 14 گانه سنی ها علیه بغداد بشمار اورد ولی کناره گیری عزت الدوری کلام را در دهان این داعی قدرت خشکاند . ایا مالکی طرفداری ندارد اگر قرارباشد که از گروه پارلمانی شیعیان نظر خواهی شود مسلمان مالکی انتخاب میشود زیرا تعداد نمایندگان قانون از مجموعه حکیم و صدر و حزب فضیلت بیشتر است بنابرین او بعنوان نخست وزیر انتخاب میشود ولی اگرارا صاحبان نفوذ هم اضافه شود وضع دیگری خواهیم داشت و افرادی مثل احمد چلبی وشهرستانی و ابراهیم جعفری و عادل مهدی هم وارد گود میشوند وانتخاب شونده بایستی راه حلی برای تمام مشکلات عراق تدوین واجرا کند.