پیامدهای ویرانگر زیست‌محیطی جنگ داخلی سوریه

جنگ داخلی سوریه پیامدهای ویرانگری داشته است: نیمی از جمعیت سوریه در خاک این کشور بی‌سرپناه‌اند. بر اساس آمار سازمان ملل ۲۰۰ هزار نفر تاکنون در جنگ داخلی سوریه کشته شده‌اند. افزون بر این جنگ داخلی سوریه اثر ویرانگی هم بر محیط زیست گذاشته است. یک سازمان مستقل هلندی به نام «پکس» پیامدهای زیست‌محیطی جنگ داخلی سوریه را بررسی و نتایج این پژوهش را منتشر کرده است.

به گفته ویم سویینبورگ از کارشناسان سازمان «پکس» در هلند «بخش‌های عظیمی از محیط زیست سوریه در جنگ داخلی نابود شده، مواد سمی بازمانده از مهمات جنگی، خرابه‌های به جای مانده از جنگ و انبوهی از زباله، زمین‌های حاصلخیز را تباه کرده‌ و به آب‌های زیرزمینی راه یافته‌اند و آب آشامیدنی را آلوده کرده‌اند.»

سازمان «پکس» از اندک نهادهای مستقل و غیر دولتی است که پیامدهای جنگ بر محیط زیست را در کشورهای جنگ‌زده بررسی می‌کند.

سویینبورگ می‌گوید: «از همین الان هم می‌توان آثار مستقیم و غیر مستقیم جنگ بر محیط زیست در سوریه را مشاهده کرد.»

به گفته این کارشناس محیط زیست «حداقل ۲۵ سال طول می‌کشد تا محیط زیست سوریه بتواند خود را احیا کند. تا آن زمان زمین و آب آشامیدنی آلوده خواهد ماند و مواد سمی سلامت انسان‌ها را به خطر خواهد انداخت.»

بر اساس یافته‌‌های سازمان «پکس» تاکنون در جنگ داخلی سوریه از مهمات آلوده به اورانیوم استفاده نشده است. سویینبورگ می‌گوید: «در عوض بمب‌های بشکه‌ای به یک مشکل بزرگ زیست‌محیطی تبدیل شده‌اند.»

بمب‌های بشکه‌ای، بمب‌های دست‌سازی هستند که در جنگ سوریه کاربرد داشته‌اند. ۴۰ درصد از این بمب‌ها منفجر نمی‌شوند. سویینبورگ، کارشناس سازمان «پکس» می‌گوید: «مواد منفجره سمی و فلزات سنگین از بمب‌های بشکه‌ای منفجر نشده وارد خاک و اب‌های زیرزمینی می‌شوند و آن‌ها را آلوده می‌کنند.»

بر اساس یافته‌‌های سازمان «پکس» آلودگی هوا هم مشکل بزرگی در سوریه است. این کشور از آب و هوای گرم و خشک برخوردار است. هم‌ ازین‌روی غبارهای به جای مانده از خانه‌های منفجر شده برای مدت زیادی در هوا می‌مانند. بسیاری از خانه‌ها را با «ازبست» (پنبه نسوز/پنبه کوهی) که یک ماده سرطان‌زاست ساخته‌اند. غبار «ازبست» را مردم تنفس می‌کنند و الیاف آن باعث بیماری‌های مهلک ریوی و از جمله سرطان می‌شود.

در شرق سوریه، شورشیان بر میدان‌های نفت تسلط یافته‌اند. آن‌ها اما با بهره‌برداری نفت به شیوه علمی آشنا نیستند و در اغلب مواقع نیروهای آموزش‌ندیده و ناکارآمد محلی و گاهی کودکان را به کار می‌گیرند. مقادیر زیادی نفت زمین را آلوده می‌کند و در اثر آتش‌سوزی چاه‌های نفت، مقدار زیادی گازهای ازت به هوا وارد می‌شود. «باران‌های سیاه» خاک را آلوده می‌کنند و گازهای ازت هم سرطان‌زا هستند.

سویینبورگ، کارشناس سازمان «پکس» می‌گوید: «کشاورزی در سوریه بسیار مهم است. در اثر بهره‌برداری ناکارآمد از چاه‌های نفت، در شرق سوریه، هوا و خاک چنان آلوده شده که تا سال‌ها کشاورزان سوری نمی‌توانند در این زمین‌ها چیزی بکارند.»

یکی دیگر از مشکلات زیست‌محیطی سوریه از بین بردن زباله‌هاست. در اثر جنگ داخلی شهرداری‌ها ناکارآمد شده‌اند و به ویژه در شهرهای بزرگ مانند حمص و حلب انبوهی از زباله وجود دارد. به گفته سویینبورگ «مردم از عهده این زباله‌ها برنمی‌آیند و هر روز با مواد سمی موجود در این زباله‌ها در تماس‌اند.»

سازمان پکس می‌گوید هنوز امکان برآورد دقیق خسارات زیست‌محیطی سوریه در جنگ داخلی امکان‌پذیر نیست. برای این کار کارشناسان می‌بایست به این کشور سفر کنند و از خاک و آب نمونه‌برداری کنند. اما سفر به مناطق جنگ‌زده در سوریه در شرایط کنونی بسیار خطرناک است.