برده داری‌نوین در قطر

هفته پیش امیر جوان قطر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی پس از جانشینی پدر و به دست گرفتن سکان قدرت، در اولین سفر اروپایی خود وارد کشور آلمان شد.

در طول این سفر، رسانه‌ها، فعالان حقوق بشر و احزاب آلمانی از وضعیت کارگران مهاجر در قطر انتقاد کردند و بدین صورت وضعیت کارگران دوباره در مرکز توجه قرار گرفت.

براساس اطلاعات منتشر شده، در سال گذشته هر قطری بالغ بر ۱۰۲ هزار دلار درآمد داشته است و این میانگین درآمد، شهروندان قطری را در راس پردرآمدترین مردم دنیا قرار داده است.

این در حالی است که کارگران مهاجر در این کشور و با چنین سرمایه هنگفتی، در شرایطی ناعادلانه و غیرانسانی کار می‌کنند.

چه شرایطی برای کارگران مهاجر که اغلب از کشورهای هند و شرق آسیا هستند، وجود دارد که حتی آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان تحت فشار قرار می‌گیرد تا در گفت‌وگوهای رسمی با امیر قطر به آن اشاره کند و حتی تغییر در این شرایط را پیش شرط همکاری‌های اقتصادی آلمان با این کشور قرار دهد؟

«این غیر قابل بخشش است که در ثروتمندترین منطقه دنیا کارگران خارجی به بیگاری کشیده شوند. دستمزد و پول آنها دزدیده شود و آنها را در شرایطی قرار دهند که برای زنده ماندن مبارزه کنند.»

این انتقادی است که در پایان سال گذشته میلادی سلیل شیتی، دبیرکل سازمان عفو بین الملل در زمان ارائه گزارش ۱۵۳ صفحه‌ای تحقیق خود در دوحه قطر بیان کرد.

گزارش شلیل درباره سوء استفاده و بهره‌کشی از کارگران خارجی است که در ساخت و ساز و آماده‌سازی برای برگزاری مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ در این امیرنشین منطقه خلیج فارس به کار گرفته می‌شوند.

گزارش سازمان عفو بین‌الملل نشان می‌دهد کارگران خارجی در امیرنشین قطر که بیشتر آنها از کشورهای آسیای شرقی و جنوب آسیا هستند در شرایط وخیم کاری و زندگی قرار دارند.

«کار اجباری»، «توهین» و «خشونت جسمی و جنسی» ازجمله مواردی هستند که این کارگران در خانه‌ مردم قطر و در پروژهای ساختمان‌سازی این کشور، به طور روزانه تجربه می‌کنند.

فعالان حقوق بشر مدارک زیادی را جمع‌آوری کرده‌اند که نشان می‌دهد شرایط اقامت و بهداشتی اغلب کارگران مهاجر در وضعیت فاجعه‌بار و غیر قابل تصوری قرار دارد. محل اقامت آنها برق ندارد. در گرمای طاقت‌فرسا تا ۱۲ ساعت در روز باید کار کنند و اغلب در حین کار، حتی آب آشامیدنی برای آنها در دسترس نیست. تاکنون صدها نفر از این کارگران به علت ایست قلبی جان خود را از دست داده‌اند.

جمعیت قطر حدود دومیلیون نفر است که یک میلیون و چهارصدهزار نفر آنها را کارگران مهاجر تشکیل می‌دهند و به این ترتیب قطر بالاترین درصد مهاجران کار در جهان را در خود جا می‌دهد. این مهاجران مشاغلی را انجام می‌دهند که خود شهروندان قطری مایل به انجام آن نیستند. براساس تحقیقات محلی انجام شده در خانه هر قطری دو تن برای کار نظافت و بچه‌داری و یک نفر به عنوان راننده کار می‌کنند.

زنان، قربانیان چندجانبه

سیستم «کفالت» که در قطر برای کارگران مهاجر وجود دارد ابزاری برای سوء استفاده بیشتر از آنان است.

بر اساس این سیستم، کارگر خارجی اختیار حقوق فردی و اقتصادی خودش را به دلال یا کارفرما می‌دهد تا بتواند اجازه‌ اقامت و کار در این کشور داشته باشد. بدین منظور باید گذرنامه خود را به کارفرما یا دلال تحویل دهد واجازه ندارد برای فردی دیگر کار کند و چنانچه تخلفی کند، کفیل آنها اجازه تنبیه و اخراج آنها را دارد.

در این شرایط خطر اخراج و بازگشت به کشور زادگاه بدون پرداخت حقوق و پول برای کارگران به‌خصوص کارگران زن زیاد است. چراکه با استفاده از اتهاماتی چون «ارتباط جنسی غیر شرعی یا خارج از چهارچوب ازدواج» و «تلاش برای فرار» می‌توان آنها را پس از مدتی کار، مجازات و برای همیشه از آن کشور اخراج کرد.

بر اساس گزارش عفو بین‌الملل برخی از زنان که در خانه قطری‌ها کار می‌کنند اغلب تا ۱۰۰ ساعت در هفته بدون حتی یک روز استراحت کار می‌کنند. آنها اجازه ندارند خانه را ترک کنند و ماه‌ها حقوق آنها پرداخت نمی‌شود.

برخی از این زنان به گزارشگرعفو بین‌الملل گفته‌اند که در خانه‌ برخی از قطری‌ها کتک می‌خورند، موهای‌شان کشیده می‌شود، از پله به پایین پرتاب می‌شوند و گاهی به آنها تجاوز می‌شود. بدین ترتیب قوانین دینی پوششی است برای ناشناخته ماندن مشکلی که زنان کارگر در این کشور دارند.

مرگ ماهیانه ۲۰ کارگر

در فوریه سال جاری میلادی شاران بورو، نایب رئیس اتحادیه جهانی سندیکاها (ایتوک) از استادیوم در دست ساخت «الوکره» در نزدیکی دوحه، پایتخت قطر دیدن کرد.

بورو در زمان این بازرسی، اتاق‌های کوچکی را در زیر سکوی تماشاچیان پیدا کرد که در هرکدام حداقل ده کارگر مرد از کشورهای هند، نپال و تایلند با امکانات محدود و در شرایط غیر بهداشتی زندگی می‌کردند.

کارگران یادشده به بورو گفتند که گذرنامه‌های آنها توسط کارفرمایان گرفته شده و ماهیانه ۲۲۰ دلار حقوق دریافتی آنهاست. پس از این بازرسی بود که شاران بورو به جامعه جهانی نسبت به وضعیت کارگران مهاجر در قطر هشدار داد.

هر ماه، به طور متوسط ، ۲۰ کارگردر قطر کشته می‌شوند. اتحادیه جهانی سندیکاهای کارگری تخمین می‌زند که چنانچه وضعیت به این همین شکل پیش برود تا شروع بازی‌های جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، حدود ۴۰۰۰ هزار کارگر کشته خواهند شد.

مسئولان قطری در این مورد اظهار نظر رسمی نکرده‌اند، اما پس از انعکاس جهانی این گزارش‌ها سعی کردند که برخی از کمبودها را برطرف کنند و اجازه دادند تا بدون هماهنگی قبلی از محل ساخت و سازها و کارگران بازرسی انجام شود.

پس از گزارش‌ها و اتنقاداتی که از طرف سازمان‌ها و گروه‌های بین‌المللی صورت گرفت، کمیته اجرایی فیفا اعلام کرد که از مسئولان قطری خواسته است که وضعیت رفاهی آن دسته از کارگران را که در زمینه آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای مسابقات فعالیت می‌کنند، ساماندهی کند؛ به نوعی که دستمزد آنها به طور مستقیم به حساب‌شان واریز شود.

کمیته اجرایی فیفا سعی می‌کند پرداخت درست و به‌موقع دستمزدها را کنترل کند. کارگران باید از حداقل استاندارد برای زندگی برخوردار باشند. داشتن یک تختخواب و امکانات مناسب بهداشتی ازجمله این ضرورت‌هاست. سازمان‌های جهانی کارگری اجازه دارند وضعیت زندگی و کاری کارگران قطر را مورد بررسی قرار دهند.

آنچه اما هنوز بی‌پاسخ مانده است دستمزد پرداخت نشده و حق و حقوق کارگرانی است که در چند سال گذشته کشته شدند و جنازه آنها با مقدار کمی پول به خانواده‌های آنها در روستا و محل زندگی‌شان تحویل داده شد.