عراق و سوریه، مناطق کور اطلاع‌رسانی

در حال حاضر ٩ روزنامه‌نگار در موصل در بازداشت به‌سر می‌برند و ٩ تن دیگر به دلیل فعالیت رسانه‌ای‌شان در شبکه «سما صلاح‌الدين» در فهرست سیاه قرار دارند.

سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارشی به شرایط رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران در عراق و سوریه به‌ویژه در مناطق تحت کنترل گروه دولت اسلامی (داعش) پرداخته است.

در این گزارش آمده است ‌که ‌در عراق و سوریه، روزنامه‌نگاران محلی و خارجی به واسطه کنترل شدید گروه دولت اسلامی (داعش) نمی‌توانند وظیفه اطلاع‌رسانی خود را انجام دهند. در این دو کشور رسانه‌ها تعطیل یا وادار به خودسانسوری شده‌اند. علاوه بر این روزنامه‌نگاران تهدید و ربوده و بازداشت یا کشته می‌شوند.

بر اساس این گزارش، خبرنگاران برای حفاظت از خود، به ناگزیر رویداد‌ها را از راه دور و به شکل غیر مستقیم پوشش می‌دهند و این باعث می‌شود پوشش خبری از جنگ در منطقه‌های مورد تهاجم جهادگران دولت اسلامی درعمل جانبدارانه و از روی حدس و گمان باشد.

در گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، به احتمال قتل مهند العکیدی، روزنامه‌نگار عراقی اشاره شده که دو ماه پیش از اعلام خبر کشته شدن او در تاریخ ١٣ اکتبر، توسط پیکارجویان گروه دولت اسلامی ربوده شده بود.

در این گزارش‌ به نقل از یکی از منابع محلی که نام وی فاش نشده، شرایط روزنامه‌نگاران در موصل چنین توصیف شده است: «در موصل دست‌کم ٦٠ تا ٧٠ درصد روزنامه‌نگاران از شهر گریخته‌اند و بقیه در خانه‌هایشان زندانی‌ هستند.»

دستور قتل و مصادره اموال روزنامه‌نگاران

در شهر موصل هیچ رسانه دیگری به‌جز رسانه‌های گروه دولت اسلامی فعالیت ندارد و این گروه دفتر بسیاری از رسانه‌ها را اشغال کرده است و از امکانات آنها در خدمت تبلیغات خود استفاده می‌کند.

در دستوری که این گروه با مهر و امضای « دولت اسلامی» در میان نیروهای مسلح این گروه پخش کرده، به آنها فرمان داده شده است روزنامه‌نگارانی را که به نفع دشمن کارمی‌کنند و چهره‌ مخدوشی از دولت اسلامی را نشان می‌دهند به قتل برسانند و اموال آنها را مصادره کنند.

گزارشگران بدون مرز به نقل از یک منبع موثق گفته است که رهبران دولت اسلامی برای ربودن روزنامه‌نگاران به ویژه خبرنگاران خارجی جایزه تعیین کرده‌اند.

لوسی موریون، مدیر برنامه و پژوهش گزارشگران بدون مرز ضمن محکوم کردن اقدامات گروه دولت اسلامی گفته است که مناطق تحت کنترل پیکارجویان داعش ناممکن شده است و این مناطق به نقطه‌های کور اطلاع‌رسانی تبدیل شده‌اند.

وی اضافه کرد ممنوع‌ کردن اطلاع‌رسانی تأثیری ویرانگر بر مردم این مناطق، کشورهای همسایه‌ و در کل بر جامعه جهانی برای درک واقعی این جنگ گذاشته است.

گزارشگران بدون مرز از خبرنگارانی که برای پوشش خبری حمله‌‌ گروه دولت اسلامی به شمال سوریه و عراق رفته‌اند گزارش‌های زیادی را دریافت کرده که براساس آن روزنامه‌نگاران نمی‌توانند به خطوط مقدم جنگ ازجمله در کوبانی بروند. بیشتر خبرهای انتشار یافته در این زمینه از منابع محلی دریافت شده است.

باران میسکو، خبرنگار آرانيوز که چندین‌بار مورد حمله قرار گرفته و مدتی است که مجبور شده پنهان شود، به گزارشگران بدون مرز گفته که پوشش خبری همه‌ آنچه در کوبانی اتفاق می‌افتد ناممکن است. وی گفته مجبور است که خبرها را از شهروندان غیر نظامی در محل دریافت کند.

يلماز بلجين خبرنگار کرد شبکه رگا‌تی‌وی، بر این باور است که دست کم صد خبرنگار کرد و خارجی در درون شهر یا در پشت خطوط جبهه سوریه و ترکیه از رویداد‌های کوبانی خبر تهیه می‌کنند.

سوریه منطقه‌ای سیاه برای روزنامه‌نگاران است. از ماه مارس ٢٠١١ صدها روزنامه‌نگار و بلاگر توسط گروه‌های درگیر در این کشور بازداشت، ربوده و کشته  شده‌اند و هم‌اکنون دست کم چهل روزنامه‌نگار و شهروند خبرنگار زندانی هستند.

هجر انورخبرنگار شبکه ک‌ان‌ان، که در مناطق مخمور و جوير در عراق و کوبانی در سوریه گزارش تهیه می‌کند به گزارشگران بدون مرز گفته است تعداد خبرنگاران در منطقه کردستان زیاد نیست، به همین دلیل نمی‌توان تصویر درستی از شرایط ارائه داد.

وی معتقد است امنیت روزنامه‌نگاران در این جنگ تأمین نمی‌شود. برخی دیگر از خبرنگارانی که با گزار‌شگران بدون مرز در ارتباط هستند از کمبود ابزار کار و امکانات حفاظتی برای انجام وظیفه خود در منطقه‌های جنگی شکایت دارند.

حذف رسانه‌های ناهمسو

دولت اسلامی کنترل کامل خبررسانی از خود را در دست دارد و علاوه بر نبرد در میدان‌‌های جنگ، با راه‌اندازی رسانه‌های تبلیغاتی و حذف رسانه‌های غیر همسو، جنگ رسانه‌ای گسترده‌ای را برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی جهانی آغاز کرده است.

بنا براطلاعات گروه رسانه‌ای سيريا ديپلی، چندی پیش گروه دولت اسلامی فرمانی یازده ماده‌ای برای روزنامه‌نگارانی که خواهان فعالیت در استان دير‌الزور و تمامی سرزمین‌هایی تحت کنترل‌ او هستند، صادر کرده است.

نخستین شرط فعالیت این روزنامه‌نگاران بیعت با خلیفه ابوبکر البغدادی است و انتشار هر مطلب باید با موافقت دفتر رسانه‌ای دولت اسلامی باشد و عکس یا فیلمبرداری از مناطق حساس و امنیتی ممنوع است.

بر اساس اطلاعات مرکز استراتژیک ارتباطات ضد تروریستی وزارت امور خارجه آمریکا، گروه دولت اسلامی در موصل پنج و در شهر رقعه دو شبکه تلویزیونی دارد. تابستان گذشته، رسانه‌های محلی و بین‌المللی اعلام کردند که این گروه رادیویی به نام «البیان» در موصل راه‌اندازی کرده است.

دولت اسلامی همچنین نشریه‌ای آنلاین به نام «دابق» منتشر می‌کند و یک شبکه ماهواره‌ای به همین نام دارد که برنامه‌های آن از موصل پخش می‌شود.

گفته می‌شود که گروه دولت اسلامی در نظر دارد نشریه آنلاین دیگری به نام «خلیفه دو» منتشر کند. هدف اصلی این رسانه‌ دفاع از دیدگاه‌های این گروه درباره اسلام و جهاد است.

دولت اسلامی در عراق وضعیتی را به وجود آورده است که باعث شده دولت عراق هم کنترل بر رسانه‌ها را بیشتر کند. به همین دلیل رسانه‌هایی که در پوشش خبری بی‌طرف نیستند یا آنها که دولت را به فرقه‌گرایی متهم می‌کنند، توسط  دولت نوری المالکی بسته شده‌اند که در این خصوص می‌توان از شبکه‌های تلویزیونی البابليه، الشرقيه و الرافدين نام برد.

دولت جدید حيدرالعبادی نیز برخی از شبکه‌های تلویزیونی را به بهانه‌های حقوقی و فنی مانند نداشتن مجوز فرکانس تعطیل کرده است.