تلاش‌های تازه برای جلوگیری از «خوانندگی زنان» در ایران

گروهی از نمایندگان مجلس ایران در نامه‌ای به حسن روحانی، رئیس جمهور این کشور، نسبت به «تک‌نوازی و خوانندگی زنان» در ایران اعتراض کرده‌اند.

حسین نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با انتقاد از تک‌نوازی و خوانندگی زنان در برخی اجراها گفته است: «نامه‌ای با امضای تعدادی از نمایندگان مجلس به حسن روحانی نوشته شد و مواردی را در این زمینه بیان و مراتب اعتراض خود را اعلام کردیم.»

این نماینده مجلس در ادامه گفت که «تک نوازی و خوانندگی زنان یکی از حرمت‌هایی است که در کشور شکسته شده و این موضوع ضد باورها و ارزش‌های دینی مردم ایران است.»

آقای نقوی، «وزیر ارشاد و رئیس جمهور ایران» را نسبت به «رواج این موضوع» مسئول دانسته و خواستار پاسخگویی آنان شده است.

او گفت: «اگر مسئولان به دغدغه‌ها و خواسته‌های نمایندگان در این زمینه توجه لازم نکنند، مجلس از اختیارات و حدود قانونی خود برای حل و بررسی این مشکل استفاده خواهد کرد.»

محدودسازی اجراهای موسیقی زنان در یک‌سال گذشته

اجرای موسیقی زنان در ایران، همواره با مشکلات و محدودیت‌هایی روبرو بوده و در طول یک‌سال گذشته نیز به موازات افزایش حضور زنان در عرصه‌ی موسیقی و تک‌نوازی، انتقاد محافظه‌کاران و تلاش آن‌ها برای جلوگیری از اجرای زنان نیز افزایش یافته است.

به طور نمونه،‌ چندی پیش کنسرت گروه موسیقی «عرفان» که قرار بود در اصفهان اجرا داشته باشد، به‌ دلیل حضور نوازندگان زن لغو شد.

به گزارش خبرگزاری ایسنا، ‌این گروه قرار بود در جریان افتتاح «جشنواره بین‌المللی میراث معنوی» و پس از آن در «هنرسرای خورشید» اصفهان برنامه اجرا کند، اما اجازه حضور نوازندگان زن روی صحنه داده نشد و کنسرت لغو شد.

پیش از آن نیز در مرداد ماه امسال در اصفهان از اجرای گروه «هم‌آوایان» به سرپرستی حسین علیزاده، به دلیل حضور نوازندگان زن جلوگیری شده بود.

جشنواره موسیقی زنان نیز که قرار بود از ۲۴ خرداد در تالار رودکی (وحدت) برگزار شود، یک ساعت قبل از شروع اولین اجرا لغو شد. اگرچه «گرمای تابستان و کم فروخته شدن بلیت‌ها» از جمله دلایل لغو این برنامه اعلام شد، اما خبرگزاری دولتی ایرنا در گزارشي، لغو این کنسرت را به دلیل حضور زنان نوازنده روی صحنه خواند و آن را «نگاه نابرابر به زنان» توصیف کرد.

همچنین چندی‌پیش اجرای کنسرت محسن یگانه که قرار بود در ارومیه برگزار شود، به‌دلیل «عدم رعایت طرح تفکیک جنسیتی» لغو شد.

نزاع بین موافقان و مخالفان اجرای زنان در ایران

طی سال‌های گذشته در ایران، برگزاری برنامه‌ها و کنسرت‌های موسیقی در برخی از شهرها با مخالفت‌ها و حواشی فراوانی همراه بوده‌ است.

با اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرجع اصلی و قانونی صدور مجوز برای برنامه‌های فرهنگی و هنری نظیر کنسرت‌های موسیقی است، اما در برخی شهرها مانند مشهد و قم، نهادهای دیگری همچون دفاتر نمایندگی رهبر جمهوری اسلامی و امامان جمعه، تصمیم‌گیرنده اصلی و در واقع «وتوکننده تصمیم‌های وزارت ارشاد در حوزه فرهنگی» به شمار می‌روند.

تک‌خوانی زنان در ایران بر اساس قوانین اسلامی ممنوع است و زنان سال‌هاست اجازه تک‌خوانی به طور مستقل در برنامه‌های مختلف را نداشته‌اند، اما تلاش زنان و گروه‌های مستقل فرهنگی در این زمینه نیز بی‌ثمر نبوده و گاهی اوقات کنسرت‌هایی با حضور زنان در شهرهایی همچون تهران برگزار شده است.

پس از روی کار آمدن حسن روحانی و شروع فعالیت مدیران جدید فرهنگی، این امید در دل تعدادی از اهالی فرهنگ و هنر پدید آمده بود که شرایط بهتری برای فعالیت در عرصه هنر به وجود خواهد آمد.

علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت روحانی، ۳۰ مهر سال گذشته (۱۳۹۲) در پاسخ به پرسشی درباره تک‌خوانی زنان گفته بود: «طبق نظر علما تک‌خوانی و جمع‌خوانی مهم نیست، اگر صدای تک‌خوان‌ها باعث مفسده نباشد ایرادی ندارد.»

با این حال اندکی پس از این سخنان وزیر ارشاد، ناصر مکارم شیرازی، مرجع تقلید ساکن قم، از نخستین افرادی بود که از طیف محافظه‌کاران به انتقاد از سخنان وزیر ارشاد دولت روحانی پرداخت. او ضمن «بی‌سابقه خواندن» اظهارات علی جنتی گفته بود: «وزارت ارشاد بداند تکرار این کارها سبب می‌شود که مردم فاصله بگیرند.»

موضوع اعتراض به وزیر ارشاد در رابطه با تک‌خوانی زنان حتی به تازگی به دادستانی نیز کشیده شده است. تارنمای «افکار نیوز» اخیرا در خبری به نقل از داود براتی، مسئول «هیئت خانواده شهدا و ایثارگران» گفته است که پرونده‌ای قضائی علیه علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد تشکیل شده «چون وزارت ارشاد مجوز برای اجرای تک‌خوانی زنان در تالار وحدت صادر کرده است.»

با این حال هنوز خبر رسمی‌ای از نتیجه این شکایت منتشر نشده است.

اواخر مهرماه سال جاری نیز خبرگزاری فارس گزارش داد که بسیج دانشجویی چهل دانشگاه کشور، با انتشار نامه‌ای سرگشاده به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به تک‌خوانی زنان «در حضور مردان نامحرم» اعتراض کردند.

مخالفت با حضور بانوان در موسیقی، اخیرا به خطبه‌های نماز جمعه هم کشیده شده است. به عنوان نمونه، احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد، در اواخر مهرماه سال جاری و در خطبه‌های نماز جمعه ‌این شهر گفت: «اباحه‌گری و تک‌خوانی زنان و توسعه موسیقی در راستای منافع دشمنان اسلام و نظام است و در این دولت، کار به جایی رسیده که تک‌خوانی زنان در کشور رواج یافته و هدف،‌ براندازی نظام است.»

دریا دادور: «اگر سازم را نمی‌شکستند، هرگز پیشرفت نمی‌کردم»

در همین زمینه، دریا دادور، خواننده سرشناس اپرای ساکن فرانسه در گفت‌وگو با رادیو زمانه تلاش‌ محافظه‌کاران در ایران برای جلوگیری از تک‌خوانی زنان را «سیاسی» خواند و گفت که این تلاش‌ها، خللی در اراده‌ زنان ایرانی برای پیشرفت در موسیقی ایجاد نخواهد کرد.

خانم دادور که خود نیز یک بار برنامه‌اش به دلیل «تک‌خوانی یک زن» در تالار وحدت تهران لغو شده، گفت که «اگر ساز من را در ایران نمی‌شکستند، من هرگز به سراغ موسیقی نمی‌رفتم و به احتمال زیاد به دلیل علاقه‌ام به پزشکی، پزشک می‌شدم… اما همین محدود سازی عزم من را برای موفقیت بیشتر جزم کرد و باعث شد که وقتی به فرانسه و دنیای آزاد مهاجرت کنم، موسیقی را به صورت حرفه‌ای پیگیری کنم».

دریا دادور، در سال ۲۰۰۲ در اپرای «رستم و سهراب» که به رهبری لوریس چکنواریان از ارکستر سمفونیک ارمنستان در تهران برگزار شد، در نقش تهمینه به ایفای نقش پرداخت. با این حال، با اینکه بلیت‌های چند شب این مراسم به فروش رفته بود، در پاسخ به اعتراض‌های برخی از اعضای گروه شبه‌نظامی بسیج، مراسم فقط در شب اول برگزار شد و پس از آن لغو شد.

دریا دادور درباره‌ این اجرا گفت که آن زمان با اجازه‌ رسمی مرکز موسیقی ایران و در شب نخست به اجرای این برنامه پرداخت اما گروه‌های فشار به دلیل اینکه «یک زن جوان» آواز خوانی می‌کند از ادامه‌ اجرای او جلوگیری کردند.

او گفت: «شاید اگر من آن زمان ۷۰ سال سن داشتم، ایرادی به من وارد نمی‌کردند، اما به دلیل جوان بودن من برنامه لغو شد.»

آینده‌ی تک‌خوانی زنان در ایران

در حال حاضر موافقان و مخالفان تک‌خوانی زنان در ایران تلاش می‌کنند تا با پیگیری‌های حقوقی و یا لابی‌های سیاسی، نظر خود را به کرسی بنشانند. اخیرا روزنامه‌ شرق در گزارشی نوشته که تک‌خوانی زنان «بر اساس قانونی نا نوشته» در حدود ۱۳ استان در ایران ممنوع است.

با این‌حال حذف زنان از گروه‌های موسیقی موضوعی نیست که مورد قبول دفتر موسیقی وزارت ارشاد باشد. پیروز ارجمند، مدیردفتر موسیقی وزارت ارشاد در نخستین نشست مطبوعاتی خود به پیگیری این موضوع اشاره کرده و گفته بود اقداماتی در حال انجام است.

او در مورد تازه‌ترین پیگیری‌هایی که تاکنون انجام شده، به «روزنامه شرق» گفت: «وقتی بانوان با حجاب و رعایت موازین شرعی و عرفی در یک فضای سالم که مردان هم در همان فضا فعالیت می‌کنند، حضور دارند، ممانعتی برای حضور آنها روی سن وجود ندارد. ما محدودیت شرعی در این زمینه نداریم و بر اساس کدام قانون شرعی زنانی که تمام شوونات اسلامی را رعایت می‌کنند، برای نوازندگی و اجرای موسیقی مشکل دارند؟»

اکنون و با وجود تلاش‌های تازه محافظه‌کاران برای جلوگیری از تک‌خوانی زنان، باید دید که مدیران فرهنگی دولت حسن روحانی تا چه اندازه می‌تواند به وعده‌های خود مبنی بر رفع این مشکل جامه عمل بپوشانند.