هیئت تحریریه یک فصلنامه چندزبانه از فعالیت مطبوعاتی دست کشید

دست اندرکاران فصلنامه هزار قلم، طی نامه‌ای سرگشاده به حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، اعلام کردند که در اعتراض به اجرایی نشدن اصل ۱۵ قانون اساسی، از فعالیت مطبوعاتی خود دست کشیده‌اند.

به گزارش وب‌ سایت خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران (هرانا)، هیئت تحریریه فصلنامه چند زبانه «هزارقلم» که توسط دانشگاه شهید مدنی تبریز چاپ و منتشر می‌شود و در زمینه گردآوری ادبیات مکتوب و شفاهی اقوام و ملل مختلف ایرانی از کُرد، بلوچ، ترک، ترکمن و عرب فعالیت می‌کند، از روز ۱۲ آذرماه مصادف با سالگرد تصویب قانون اساسی قلم‌ها را بر زمین گذاشته‌اند.

آنان دلیل این تصمیم را بی‌اعتنایی مسئولان ایران به اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند.

در اصل ۱۵ قانون اساسی، بر «حق تحصیل به زبان مادری» در کنار زبان فارسی در مدارس تاکید شده است.

براساس این اصل، «زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتاب‌های درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‏‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است».

هیئت تحریریه فصلنامه «هزارقلم» در نامه‌ سرگشاده خود خطاب به حسن روحانی نوشته‌اند که «در اوایل انقلاب به خاطر جنگ تحمیلی و مسائل و مشکلات داخلی، تحقق اجرای اصل پانزدهم قانون اساسی، عملاً امکان پذیر نبود»، اما بی‌اعتنایی به زبان مادری تا امروز که «مسئله جنگ و مسائل و مشکلات داخلی از سر راه برداشته شده و شرایط کاملاً جهت تحقق اجرای این ماده قانونی و شرعی مهیا شده است»، همچنان ادامه دارد.

نویسندگان نامه تاکید کرده‌اند که تا به امروز مکاتبات آنان در زمینه یادشده با رئیس دولت یازدهم، علی اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش و رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی بی‌نتیجه بوده است.

دست‌اندرکاران فصلنامه «هزار قلم» در انتهای نامه خود اعلام کرده‌اند که در اعتراض به عملی نکردن بخشی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دیگر هیچگونه انگیزه و رغبتی برای ادامه کار روزنامه‌نگاری ندارند و به پاس احترام به زبان مادری تمام اقوام و ملل مختلف ایران، مجبور به کناره‌گیری و ترک فعالیت‌های ادبی و فرهنگی خود در عرصه روزنامه‌نگاری هستند.

نویسندگان نامه تاکید کرده‌اند هرگاه زمینه‌های اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی مهیا شود، دوباره به عرصه روزنامه‌نگاری بازخواهند گشت.

دست‌اندرکاران فصلنامه هزار قلم پیش از این هشدار داده بودند که «اگر این امر در ایران اجرا نشود ما در آینده شاهد از دست دادن بخشی عظیم از فرهنگ، زبان، فولکلور و تمدن ایرانی خواهیم بود».

نشریه هزار قلم (واژو سابق) تا به امروز به شش زبان منتشر شده و مولود خوانچه‌زرد، دانشجوی کرد کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب، مسئولیت آن را برعهده داشته است.

راهی برای وفاق ملی

سال گذشته علی یونسی، دستیار ویژه رئیس‌جمهور ایران در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی گفته بود: «آموزش به زبان مادری برای سایر زبان‌ها در دستور کار است.»

در پی اعلام این خبر، شماری از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی بهمن ماه سال گذشته، مخالفت خود را با موضوع آموزش به زبان مادری در مدارس ایران اعلام کردند.

آنان طرح تدریس زبان مادری در مدارس کشور را «تهدیدی جدی برای زبان فارسی»، «توطئه‌آمیز»، «وارداتی و محصول انگلستان و کشورهای شمالی»، «خطرناک» و «تهدیدی برای امنیت ملی» دانستند.

در همان زمان، فصلنامه هزارقلم در واکنش به سخنان اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نامه‌ سرگشاده‌ای منتشر کرد و خواهان پشتیبانی اعضای این فرهنگستان از تدریس زبان مادری در مدارس ایران شد.

در این نامه تاکید شده بود که «تدریس زبان و ادبیات‌های دیگر ایرانی در کنار زبان و ادبیات فارسی در مدارس و دانشگاه‌ها باعث وفاق ملی، انسجام فرهنگی، درک متقابل و تفاهم بیشتر میان تمام ایرانیان خواهد شد».

در این نامه همچنین نوشته شده بود: «کودک هر قوم و ملتی با زبان مادری‌اش شاعر، محقق، نویسنده و هنرمند برجسته‌ای خواهد شد و بهتر از قبل ایران‌زمین را دوست خواهد داشت.»

آموزش به زبان مادری یک موضوع امنیتی

حق آموزش به زبان مادری، در بسیاری از اسناد و معاهدات حقوق بشری مانند منشور زبان مادری، اعلامیه جهانی حقوق زبانی، بندهای ۳ و ۴ ماده­ ۴ اعلامیه­ حقوق اشخاص متعلق به اقلیت‌های قومی، ملی، زبانی و مذهبی، ماده­ ۳۰ کنوانسیون حقوق کودک، ماده­ ۲۷ میثاق بین­ المللی حقوق مدنی و سیاسی و… مورد تاکید قرار گرفته است.

حسن روحانی در مجموعه فعالیت های تبلیغاتی یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری، بر تدریس زبان مادری ایرانیان (کردی، آذری، عربی و…) به طور رسمی در سطوح مدارس، دانشگاه‌ها و اجرای کامل اصل ۱۵ قانون اساسی تاکید کرده بود.

وی در ۱۳خرداد ۱۳۹۲ با انتشار بیانیه شماره سه خود گفته بود: «ما باید اصل ۱۵ را اجرا کنیم. یک سری برنامه‌ریزی‌ها در زمان آقای خاتمی شده که در نهایت متوقف شده‌اند. باید اکنون با بررسی‌هایی دوباره این برنامه‌ها، به جریان بیفتد. تدریس زبان قومیت‌ها در مدارس اولویت من است.»

در دوره‌های پیشین ریاست جمهوری در ایران وعده‌هایی در پیوند با تدریس زبان‌های غیر فارسی داده شد. ازجمله محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور دولت نهم و دهم در سال ۱۳۸۸ مصوبه‌ای به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اعلام کرد که بر اساس آن دو واحد درس اختیاری زبان و ادبیات کردی، عربی و ترکی در دانشگاه‌ها ارائه می‌شد.

در سال ۱۳۹۰ خورشیدی هم محمدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ایران اعلام کرد که دانشگاه‌های ایران می‌توانند با نظارت فرهنگستان زبان و ادب فارسی دو واحد اختیاری برای آموزش «زبان‌های محلی» داشته باشند.

با این حال تاکنون به هیچکدام از زبان‌های غیر فارسی اجازه تدریس در مدارس داده نشده و این امر بارها مورد اعتراض فعالان حقوق اقلیت‌ها واقع شده است.

به گفته فعالان حقوق اقلیت‌ها در سال‌های گذشته تلاش برای تدریس زبان‌های مادری در ایران بی‌نتیجه‌ مانده و حتی در مواردی این تلاش‌ها با برخورد نیرو‌های امنیتی مواجه شده است.