از حزب رستاخیز تا فیس نما

بزرگترها به یاد دارند که حزب رستاخیر ایران در زمان پهلوی دوم چطور خود را حزب همه مردم نامیده و با تکیه بر فشار همه دستگاه های دولتی، عضویت در خود را به شاخص پیروی از برنامه های رژیم تبدیل کرده بود.

عضویت در حزبی که بخشی از سیستم نوین سیاسی کشور بود و البته سرنوشتی خوبی نیافت. اگر حزب رستاخیز برای رفع نیاز رژیم شاه به ایجاد سازمان سیاسی به ظاهر مردمی تشکیل شد تا مقداری از عطش جامعه برای حضور در صحنه سیاسی را رفع کند؛ امروز شبکه های اجتماعی ساخته نظام ولایت فقیه نیز در راستای اهداف حاکمیت و برای رفع عطش جامعه به حضور در فضای مجازی شکل گرفته. فیس نما، کلوپ، و آپارات نمونه هایی از این دست است.

در نظام ولایت فقیه الگوی تشکیل حزب رستاخیز با ایجاد حزب جمهوری اسلامی تکرار شد و همراه با تغییرات فراوان سیاسی اجتماعی زمان خود، این نقش را به بسیج سپرد، سازمان بسیج که به مدد هشت سال جنگ رشد کرده و پایگاه مناسبی یافته بود، پس از جنگ به سمت کارکرد سیاسی هدایت شده و تحت رهبری مقام معظم ولایت به یک حزب تحت امر و تابع برای عموم مردم درآمد. سلطه حزب بزرگتری به نام سپاه پاسداران بر آن و گسترش با استفاده از بدنه اداری حکومت می توانست بقای این حزب دولتی را تضمین کند اما توسعه اینترنت، ایجاد شبکه های اجتماعی، و حوادث داخلی سرنوشت دیگری برای آن رقم زد.

واقعیت این است که رفتار عمومی جامعه ایرانی که همواره کمتر تابع الگوهای حزبی بوده است، با آزادی و سیال بودن ذاتی شبکه های اجتماعی مبتنی بر اینترنت هماهنگی بیشتری دارد. این ویژگی در کنار وقایعی که در دهه اخیر رخ داده موجب اقبال عمومی گسترده به این شبکه ها شده است. از طرفی نظام ولایت فقیه در مواجهه با این گرایش عمومی، همزمان با مقابله و ایجاد محدودیت، شیوه مشابه سازی را نیز با جدیت دنبال کرده. ایجاد سایت های مختلف در زمینه هایی که مورد توجه مردم بوده و نسخه برداری از شبکه های اجتماعی راهکاری است که در دهه اخیر دنبال شده. بر مبنای همین سیاست است که ایجاد، حمایت، و توسعه پدیده هایی همانند فیس نما، کلوپ ، و آپارات از چند سال پیش آغاز شده و با انواع ترفندها تلاش شده تا آنها را همان نسخه های وطنی و قابل اعتماد شبکه های اجتماعی معرفی کنند.

سال گذشته درست در اوج بحران گستره اقتصادی که گریبان همه بخش های اقتصادی کشور را گرفته است، خیابان های تهران مملو از تبلیغات پرهزینه شبکه آپارات بود، این شبکه کپی برداری شده از یوتیوب و مدعی است که از سال 1383 ایجاد شده ( 1 )شرکت توسعه تجارت الکترونیک صبا صاحب سایت های آپارات، کلوب، و میهن بلاگ است. تاریخ اعلام شده برای کار این مجموعه (سال 1383) و نوع کار آنها نشان دهنده برخورداری از منابع مالی بزرگ و حمایت گسترده است. نگاهی به فهرست مشتریان اعلام شده این مجموعه گویای رابطه مستحکم آشکار و پنهان همه آنها با حاکمیت است. این مجموعه توانسته است به سرعت خود را به عنوان جایگزین قابل تکیه شبکه های اجتماعی خارجی به بخش های اصلی حاکمیت بقبولاند و امروز برای بسیاری که علاقمند به حضور در شبکه های اجتماعی هستند و مسئولیت رسمی در کشور دارند، عضویت در کلوب (در صورت عضویت در شبکه های خارجی) به یک ضرورت تبدیل شده است. نگاهی گذرا به عناوین شبکه های اجتماعی و ارتباطی نشان می دهد که نظام ولایت فقیه تلاش کرده تا برای هر کدام از نمونه های محبوب دنیا یک مشابه داخلی معرفی کند.

برای تکمیل این روند تبلیغات بر علیه شبکه های اجتماعی با محور قرار دادن غیربومی بودن شروع و پس از مدتی کوتاه نمونه های بومی! رونمایی شد. در ادامه این مسیر هر چند گاهی یکی از مسئولین رسمی به عنوان عنصر تبلیغاتی وارد صحنه شده و برای این شبکه های داخلی تبلیغ کردند. اینک دامنه این تبلیغات از هنرمندان و چهره های ورزشی گذشته و به سیاستمداران رسیده است. ( 2 ) در حقیقت با توجه به امکانات محدود، قابلیت اطمینان اندک، و کنترل های شدید بر روی این شبکه های داخلی استقبال قابل توجهی از آن ها به عمل نیامده و اینک که تبلیغات گسترده نیز کاری از پیش نبرده شیوه مرسوم جمهوری اسلامی به کار گرفته شده است. در این شیوه عضویت در این شبکه ها نمایه ای از پایبندی به اصولی بزرگ تر و تعلق به یک جریان تلقی می شود. گروه بزرگی از افراد که به هر دلیل قادر به مقابله علنی با تمایلات نظام ولایت فقیه نیستند، برای حفظ بسیاری از داشته ها ناگزیر از پذیرش عضویت در این نوع شبکه ها هستند، همانگونه که بسیاری از ایرانیان ناگزیر از نمایش پایبندی به قواعد نظام در فضای عمومی هستند. این موضوع ارتباطی با اعتبار این شبکه های اجتماعی در بین مردم و یا کارآیی واقعی آنها ندارد. ناکارآمدی این شبکه های ساخته نظام ولایت فقیه اخیرا و با به سرقت رفتن اطلاعات 116 هزار عضو فیس نما بیشتر آشکار شد. ( 3 ) اما دستگاه تبلیغاتی نظام همچنان می کوشد که برای این شبکه ها اعتبار کسب کند، ( 4 ) اما شاید دور از انتظار نباشد که برای زدن مشت محکم به دهن دشمن، برای حفظ اقتدار، برای اعلام برائت، برای حمایت از صنعت داخلی، . . . عضویت در شبکه هایی که گفته شد مانند عضویت در حزب رستاخیر ایران، نشانه تعلق به اردوگاه دوست باشد.

پی‌نوشت:

1) موسسه توسعه تجارت الکترونیک صبا با هدف گسترش و بهبود فضای کسب و کار دراینترنت از طریق مدل کسب و کار مبتنی بر محتوا و مدلهای مبتنی بر ارائه خدمات متنوع اینترنتی از قبیل ایجاد سایتهای پر ترافیک اینترنتی و تسهیل در امر تحقیقات بازار در سال 1383 تاسیس شد.درباره موسسه صبا
2) محمود واعظی (وزیر ارتباطات)، سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی (وزیر بهداشت) و معصومه ابتکار (رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست) جزو چهره‌های سیاسی هستند که در این شبکه حضور فعال دارند. البته در این بین پایگاه‌های اطلاع‌رسانی رئیس جمهوری، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و مرحوم آیت‌الله العظمی بهجت نیز حضوری فعال دارند. هم‌چنین برخی بازیگران، مجریان، خواننده‌های مطرح و برندهای تجاری هم در این شبکه حضور دارند که با عضویت در این شبکه می‌توان آخرین نوشته‌های آن‌ها را دنبال کرد. مدیریت «کلوب» به عهده محمدجواد شکوری‌مقدم و تیم «توسعه تجارت الکترونیک صبا» است. گزارش خبرگزاری مهر درباره شبکه های اجتماعی ایرانی
3) اطلاعات116هزارکاربر«فیس‌نما» به سرقت رفت، فنآوران
4) اوضاع شبکه‌های‌اجتماعی‌ایرانی خراب است؟ خبرگزاری مهر

لینک مطلب در تریبون زمانه