زنان برای صلح: با هم قوی‌تریم!

«سازمان جهانی زنان برای صلح و آزادی» (WILPF) در سال ۱۹۰۵ تشکیل شد، در هنگامه‌ای که جنبش صلح تازه در جهان پا می‌گرفت. در این سال زنان فعال در جنبش صلح از سراسر دنیا در شهر لاهه گرد هم آمدند تا به فعالیت‌های پراکنده خود جنبه رسمی ببخشند. امسال به مناسبت جشن صد سالگی تشکیل این سازمان، WILPF از ۱۳۰۰ فعال حقوق بشر، استاد دانشگاه، محقق و نیز جمعی از سیاستمداران ۸۰ کشور دنیا دعوت کرد تا به منظور تبادل نظر در مورد راه حل‌های عملی برقراری صلح پایدار در قرن ۲۱ دور هم جمع شوند.

از دستاوردهای این کنفرانس سه روزه می‌توان به ایجاد شبکه‌های گسترده جامعه مدنی، به اشتراک گذاشتن تجربیات و جذب حمایت‌های بین المللی در راه توقف جنگ افروزی و نظامی‌گری اشاره کرد.

آموزش به جای خشونت و خون ریزی

تعدادی از زنان برنده جایزه صلح نوبل از جمله شیرین عبادی، وکیل برجسته ایرانی و فعال حقوق بشر در مراسم افتتاحیه کنفرانس «قدرت زنان در توقف جنگ» به سخنرانی پرداختند. شیرین عبادی در این مراسم به ائتلاف آمریکا با چهل کشور جهان در سرکوب و بمباران داعش اشاره کرد و گفت: «داعش تنها یک گروه تروریستی نیست، بلکه ایدئولوژی نادرستی است که آن را با بمب نمی‌توان از بین برد. راه مبارزه با یک ایدئولوژی غلط آموزش و تعلیم است.»

او خواستار آموزش و تفسیر درست اسلام در جهان شد و آمریکا و دیگر مدافعان حمله‌های هوایی به گروه تروریستی داعش را مخاطب قرار داده و گفت: «اگر به جای بمب بر سر داعش و حمله نظامی به طالبان در افغانستان، به یاد و نام ۴۰۰۰ نفری که در واقعه یازده سپتامبر کشته شدند، ۴۰۰۰ مدرسه در افغانستان ساخته بودید، اکنون ما شاهد وضعیت بهتری بودیم. فراموش نکنیم که ریشه داعش هم همان گروه طالبان هستند، پس تجربه‌ای شکست خورده را دوباره تکرار نکنیم.»

شیرین عبادی در پایان سخنرانی گفت: «پیشنهاد مشخص من به سازمان ملل این است که با تصویب کنواسیونی دولت‌ها را تشویق کنید که حداقل ده درصد از بودجه نظامی خود را کاهش بدهند و آن را به آموزش و بهداشت عمومی اختصاص دهند.» او در ادامه از آمریکا و کشورهای غربی درخواست کرد: «به جای بمب کتاب بر سر مردم بریزید، می‌بینید که دنیای بهتری خواهیم داشت.»

مخالفت با نظامی گیری و دامن زدن به جنگ

مسئله عدم دخالت نظامی آمریکا و کشورهای غربی چه به طور مستقیم چه از طریق فروش سلاح و تجهیزات نظامی و ادوات جنگی به کشورهای درگیر جنگ داخلی یا منطقه‌ای خواسته بسیاری از حاضران در کنفرانس به ویژه فعالانی از مناطق آسیا و کشورهای آفریقایی بود.

از کشور یمن، امل بشا، موسس «اتئلاف خواهران عرب فعال در زمینه حقوق بشر» خواستار خروج فوری آمریکا از کشورش و جلوگیری از دادن اسلحه به طرف‌های درگیر شد. بینالاکشمی نپرام، فعال جامعه مدنی در مانیپور (شمال شرق هند) نیز خواستار توقف فعالیت‌های نظامی هند در مرزهای این کشور با نپال و برمه شد و دامن زدن به اختلافات نژادی و قبیله‌ای توسط دولت هند را عامل اصلی جنگ و درگیری در مناطق مرزی دانست.

از کشور آفریقای جنوبی، دین پیکوک، موسس و مدیر اجرایی سونک که برای برابری جنسیتی تلاش می‌کند مخالفش را با حمایت نظامی کشورهای غربی در جنگ‌های داخلی قاره آفریقا اعلام کرد.

همچنین شیرین عبادی خواهان توقف تحریم‌های اقتصادی کشورهای غربی علیه ایران شد. او فعالیت هسته‌ای در ایران را به بهانه تولید انرژی تصمیمی غلط توصیف کرد، ادامه آن را، از جمله به دلیل فشارهای تحریمی، به نفع مردم ندانست و گفت: «به دلیل قرار گرفتن کشور ایران بر روی خط گسل زلزله، غنی سازی اورانیوم و تولید انرژی هسته‌ای می‌تواند باعث تکرار فاجعه فوکوشیما و چرنوبیل در ایران شود، به غیر از آن دفن زباله‌های اتمی بر مشکلات زیست محیطی منطقه خواهد افزود.»

در همین زمینه، سوسن طهماسبی، فعال جامعه مدنی و از مؤسسان شبکه فعال «جامعه بین المللی برای برابری، صلح و آزادی زنان» (ICAN) گفت: «غنی سازی اورانیوم به هر دلیلی اولویت مردم ایران نیست. بار فشار تحریم‌ها بر دوش مردم است و کمبودهایی مثل کمبود دارو یا قطعات هواپیمایی یا کشتیرانی می‌تواند زندگی مردم را به خطر بیندازد.»

نوال یزجی به عنوان نماینده ارشد شبکه زنان سوری و فعال حقوق بشر افزایش حمایت‌های معنوی و مادی کشورهای غربی را عامل مهمی در پیشبرد اهداف حقوق بشری و گسترش نقش زنان در سیاست گذاری برای ایجاد صلح دانست و خواهان توقف دخالت‌های نظامی کشورهای غربی در کشورش شد. او از تمایل دولتمردان سوری به جنگ افروزی گفت: «ایجاد موقعیت‌های برابر برای زنان و دادن قدرت تصمیم گیری به آنها در سیاست‌گذاری‌ها و مذاکرات صلح می‌تواند کمک شایانی به حل مشکلاتی باشد که اکنون گریبان خاورمیانه را گرفته است.» نوال یزجی افزود که نادیده گرفتن این توانایی از سوی دولتمردان و سیاست گذاران و به حاشیه راندن زنان باعث تکرار اشتباهات گذشته و به تعویق انداختن صلح و آرامش در جهان خواهد بود.

مستندات علمی و عملی برای تائید قدرت زنان در توقف جنگ

علاوه بر فعالان حقوق بشر، استادان و محققان زیادی در کنفرانس صلح امسال حضور داشتند و تجربیات علمی و عملی خود را چه در قالب سخنرانی و چه در قابل بحث و تبادل نظر با دیگر شرکت کنندگان حاضر در کنفرانس به اشتراک گذاشتند.

یکی از تحقیقات قابل توجه در کنفرانس، تحقیقی بود که در موسسه مطالعات پیشرفت و تحقیقات بین المللی آموزشی توسط تانیا پافن هولتز و در حوزه مناقشه، پیشرفت و صلح آفرینی انجام گرفته بود. این تحقیق نشان می‌دهد زنان در دوران جنگ و اغتشاش از توانایی بالایی در کنترل امور برخوردارند و برنامه‌ریزان دقیقی در جهت رسیدگی و حل مشکلات هستند.

درباره قدرت زنان برای حل مشکلات در شرایط بحرانی، صنم نراقی اندرلینی نیز که سال‌ها به عنوان محقق در سازمان ملل فعالیت کرده و از سال ۲۰۰۶ به همراه سوسن طهماسبی شبکه فعال جامعه مدنی در مناطق خاورمیانه، شمال آفریقا و کشورهایی شرق آسیا را بنیان گذاشته، گفت: «اینکه گفته می‌شود زنان به غریزه صلح آفرین هستند تاحدی درست است یعنی در حالت عادی زنان تمایل چندانی به حضور گسترده و دائم در امر سیاست گذاری از خود نشان نمی‌دهند ولی در دوران جنگ و در عرصه مدنی یا به طور کلی وقتی پای ضرورت به میان آید، شاهد مدیرانی کارآمد و برنامه ریزانی موفق هستیم.»

او با اشاره به اهمیت حضور زنان در مذاکرات صلح گفت: «بیش از نیمی از جمعیت بازماندگان جنگ را زنان تشکیل می‌دهند و آنها هستند که با مصائب بعد از جنگ مانند آوارگی، گرسنگی، آموزش و تربیت کودکان مواجه‌اند ولی حتی وقتی مجبور به پیدا کردن کار می‌شوند عملا قوانین و مقررات نابرابر در جامعه اجازه هیچ فعالیتی به آنها نمی‌دهد. این زنان اغلب به عنوان مادر یا همسر، نقشی تاثیرگذار درتعلیم و پرورش کودکان و نیز مراقبت از افراد خانواده ایفا می‌کنند ولی بندرت در فعالیت‌های اجتماعی و به خصوص در اداره حکومت نقش مهمی بازی می‌کنند و به حاشیه رانده می‌شوند تا جایی که به طور مثال در مذاکرات صلح کسانی که هیچ آشنایی به وضعیت و شرایط زندگی زنان جنگ زده ندارند بی توجه به نظر و تجربیات آنها برایشان تصمیم می‌گیرند.»

جودی ویلیامز برنده جایزه صلح نوبل و فمینیست نیز با ایجاد کمپین «نگذاریم بدون ما، تصمیمی برای ما گرفته شود»، گفت: «زنانی که در جنگ مورد تجاوز قرار گرفته‌اند و حقی از آنها سلب شده است، نباید بگذارند باز هم کسی پشت درهای بسته برایشان تصمیم بگیرد و نوع زندگی آنها را در جامعه و کشورشان تعیین کند.» او نیز با تاکید بر قدرت و توانایی زنان در ایجاد تغییر و پذیرش مسئولیت‌های کلیدی گفت: «ما تا پشت درها رسیده ایم. کافی است وارد اتاق شویم و با کسانی که نمی‌خواهند ما را ببیند، حرف بزنیم. بالاخره صدای ما را خواهند شنید.»

زنان برای پذیرش مسئولیت بیشتر آماده‌اند

صنم نراقی با استناد به بیست ساله تجربه کار میدانی و تحقیق برای سازمان ملل معتقد است زنان برای وارد شدن به عرصه‌های اجتماعی و سیاسی که مسئولیت زیادی می‌طلبد آماده‌اند. او در این باره گفت: «نگاه کنید به لیبریا، مصر، افغانستان، ایرلند شمالی، ایران و حتی سوریه. زنان چه در عرصه عمومی و چه برای حضور در عرصه سیاسی و تصمیم گیری آماده‌اند ولی این جامعه بین المللی و نظام مردسالاری است که آماده نیست تا به زنان اجازه فعالیت بیشتری بدهد. زمانی برای سازمان ملل در سومالی کار می‌کردم، کشور دچار فقر شدید بود. در حالی که در یک اتاق مردان بر سر تقسیم قدرت با هم دعوا می‌کردند، در اتاق بغلی زنان به دنبال تقسیم مسئولیت و پیدا کردن راه چاره‌ای برای رفع گرسنگی و تشنگی مردم بودند.»

او قبول مسئولیت کردن از طرف زنان را ویژگی مثبت آنها دانسته و گفت: «حتی گاهی سازمان‌های بین‌المللی که قصد کمک به کشورهای کمتر توسعه یافته یا در حال جنگ را دارند با استناد به اینکه زنان فعال مدنی کم سواد و روستایی هستند یا به دلیل اینکه سواد بالایی دارند و نمی‌توانند با قشر عادی جامعه ارتباط برقرار کنند، از حضور پررنگ زنان در عرصه‌های سیاسی حمایت نمی‌کنند و یا مانع پیشرفت زنانی می‌شوند که به پذیرفتن مسئولیت بیشتر در جامعه و کشور تمایل دارند.»

با هم قوی‌تریم

همچنین مادلین ریس، مدیر اجرایی سازمان جهانی زنان برای صلح و آزادی و برگزارکننده کنفرانس «قدرت زنان در توقف جنگ» در روز پایانی کنفرانس با یادآوری این نکته که همواره جنگ قدرت و سیاست گذاری‌های غلط اقتصادی دو انگیزه قوی برای جنگ افروزی‌ها بوده‌اند، گفت: «جایی که جنگی در می‌گیرد عده‌ای به قدرت می‌رسند و عده‌ای دیگر به پول. چرخش دایره جنگ افروزی، قدرت بیشتر، درآمد بیشتر امکان هرگونه امید به برقراری صلح پایدار را ناممکن می‌کند اما زنان ثابت کرده‌اند که می‌توانند جلوی حرکت این چرخ را بگیرند.»

او به بیانیه کنفرانس و لزوم حمایت جهانی در توقف کامل جنگ از طریق توقف تولید سلاح‌های جنگی اشاره کرد و گفت:

«جنگ تنها آمار کشته شدگان را زیاد نمی‌کند بلکه موجب نابودی دستاورد نسل‌های قبل و همچنین توقف پیشرفت فعالیت‌های برابری و عدالت خواهانه در جهان می‌شود.»

ریس وضعیت فعلی جامعه و به خصوص زنان در کشورهایی مانند بوسنی و اوکراین را نمونه‌ای مایوس کننده از امیدها و تلاش‌های برباد رفته نامید و گفت: «به خاطر جنگ وضعیت بشر در مناطق ناآرام، بی امنیت و آشوب زده به عقب برگشته است و خواسته‌ها و نیازهای زنان حتی در صورت پایان جنگ تا سال‌ها بعد به اولویت‌های آخر پس رانده می‌شود و دوباره باید همه چیز را از سر شروع کرد.»

کنفرانس جهانی صلح با این جمع بندی دیروز به کار خود پایان داد: توانایی‌ها را در عمل به کار بگیریم، از ضعف‌های یکدیگر بیاموزیم و برای ایجاد صلح پایدار در کنار یکدیگر بمانیم چراکه «با هم قوی تریم».