ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

فرخنده، ققنوسی که از آتش خود برخاست

نعیمه دوستدار- فرخنده که به اتهام سوزاندن قرآن کشته شد، حالا به نماد اعتراض جامعه مدنی افغانستان به خشونت و تعصب بدل شده. دادگاه عاملان مرگ او را به اعدام محکوم کرده است.

در نخستین روزهای بهار، فیلمی تکان دهنده در یوتیوب و شبکه‌های مجازی منتشر شد. زنی زیر مشت و لگد مردان خشمگین کوبیده می‌شد و خون بر سر و صورتش جاری بود. سنگ بر پیکرش می‌کوبیدند و از بلندی پرتش می‌‌کردند.

در نوشته‌های کوتاه اولیه، گفته می‌شد که مردان خشمگین او را به خاطر سوزاندن قرآن، در دادگاهی خیابانی به مرگ محکوم کرده‌اند. در ثانیه‌های بعدی فیلم، جسدش را می‌شد دید که زیر یک پل افتاده و سوزانده شده است.

نامش فرخنده بود، دختری ۲۶ ساله، اهل کابل که هرگز پا از آن شهر بیرون نگذاشته بود و درس دین می‌خواند. روز آخر عمرش، ۱۰۰ افغانی از پدرش گرفته بود تا دفترچه‌ای بخرد، به زیارتگاه شاه دوشمشیره رفته بود و هرگز برنگشته بود. بعد‌ها معلوم شد که با متولی و مجاور زیارتگاه، درگیر شده و اعتراضش به تعویذهایی بوده که او به زنان و دختران می‌داده. فرخنده به خرافی بودن آن‌ها اعتراض کرده بود.

تنها چند ساعت بعد از انتشار تصاویر و اخبار مرگ فرخنده، واکنش‌ها آغاز شد. مردم و سازمان‌های خقوق بشری به این جنایت معترض شدند و جامعه زنان افغانستان برآشفته شد. شبکه‌های اجتماعی پر شد از پیام‌های محکومیت این خشونت بی‌مهار و مقام‌های دولتی افغانستان هم به سرعت وادار به موضع‌گیری شدند.

افغانستان، جامعه احساساتی

موضع‌گیری‌ها اما چندان هوشمندانه نبود. برخی تنها فرخنده را متهم کردند. «سیمین حسن‌زاده»، معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان در روز کشته شدن فرخنده زیر یک پست مرتبط فیس‌بوکی در مورد قتل فرخنده نوشت: «هیچ نیرویی در برابر ایمان راسخ مردم‌مان تاب مقاومت ندارد. با جان و دل از باورهای دینی‌مان پاسداری خواهیم نمود.»

او سپس آیه‌ای از قرآن را نوشته بود که می‌گوید« ما (خدا) خود قرآن را نازل کردیم و از آن حفاظت می‌کنیم.»

سیمین حسن زاده

سیمین حسن زاده بعد از اینکه پستش در برابر انبوهی از انتقاد‌ها قرار گرفت، معذرت خواست و در صفحه فیس‌بوک خود نوشت: «با صراحت اما با کمال تاسف می‌گویم، بلی آن دو جمله را پای یکی از نوشته‌های پست شده در مورد اینکه زنی به جرم آتش زدن قران کشته شده، نوشته بودم. اما بعدا متوجه شدم که چقدر احساسی عمل نموده بودم.»

عذرخواهی‌ای که دیگر سودی نداشت و او و در نهایت، از سمت دولتی‌اش برکنار شد.

غیر از او، دفتر رسانه‌ای وزارت کشور افغانستان هم مجبور شد «حشمت استانکزی» را که به عنوان سخنگوی پلیس کابل با رسانه‌ها صحبت می‌کرد، به دلیل مطلبی که به حمایت از قتل فرخنده در صفحه فیس‌بوکش نوشته بود، از عضویت در این دفتر برکنار کند.

استانکزی نوشته بود: «این هم (فرخنده) فکر کرده بود مانند چند تن مرتد دیگر با این نوع عمل و توهین، تابعیت آمریکا و اروپا را به‌دست می‌آورد اما قبل از رسیدن به هدف، جان خود را از دست داد. به دوستدارانش تسلیت می‌گویم.»

او هم هر چند بعدا از موضع خود عذرخواهی کرد اما در کنار برخی دیگر از امامان جماعت و مقامات دولتی، در ‌‌نهایت از سوی افکار عمومی محکوم شد.

مهم‌تر از این مقام‌های دولتی، پلیس افغانستان بود که در فیلم‌های منتشر شده منفعل به نظر می‌رسید و به شدت از سوی افکار عمومی تحت فشار قرار گرفت. مردم می‌گفتند که پلیس حمله‌های مردم به فرخنده را دیده اما واکنشی نشان نداده است و پدر فرخنده هم ادعا کرد که فرمانده پلیس از او خواسته که بگوید دخترش بیماری روانی داشته و خودش هم باید کابل را با بقیه اعضای خانواده‌اش ترک کند.

سه روز بعد از این حادثه٬ در یک حرکت بی‌سابقه، زنان افغان پیکر فرخنده را به خاک س‍پردند و اجازه ندادند هیچ مردی تابوت او را بلند کند. چند روز بعد هم یک راهپیمایی بزرگ با حضور دو تا سه هزار نفر در اعتراض به قتل فرخنده در کابل برگزار شد و در آن صد‌ها نفر در خیابان جلو مسجد شاه دو شمشیره کابل تظاهرات کردند و در یک عمل نمادین در محلی‌که جسد فرخنده سوزانده شده بود، نهال نشاندند.

تظاهرکنندگان در بیانیه خود خواستند تمام افرادی که در قتل فرخنده دست داشتند دستگیر و مجازات شوند و مجاور زیارت ملای تعویذ‌نویس هم به عنوان عامل اصلی قتل فرخنده به شکل علنی محاکمه شوند. تجمع‌کنندگان از دولت افغانستان خواستند که «خیابان اندرابی» در جوار زیارتگاه شاه دوشمشیره را به نام فرخنده نام‌گذاری کند و خودشان هم در آن محل لوحی نصب کردند که روی آن نوشته شده بود: جاده فرخنده.

دادگاهی برای قتل ققنوس

تنها محاکمه عاملان این جنایت بود که می‌توانست پاسخگوی خشم و اندوه مردم افغانستان و میلیون‌ها انسان در سراسر جهان باشد که خبرهای مربوط به این واقعه را دنبال می‌کردند.

در پاسخ به این خواست عمومی، یک هفته قبل، بصیر عزیزی، سخنگوی دادستانی کل افغانستان اعلام کرد که وزارت کشور افغانستان پرونده ۴۶ نفر را که در ارتباط با کشتن فرخنده بازداشت شده‌اند، به دادستانی افغانستان ارسال کرده است. ۱۹ نفر از بازداشت‌شدگان، نیروهای پلیس ملی افغانستان و ۲۷ نفر دیگر نیز افراد غیرنظامی هستند.  

جلسه دادگاه متهمان روز چهارشنبه ششم ماه مه / ۱۶ اردیبهشت، به صورت زنده از تلویزیون سراسری افغانستان پخش شد. صفی‌الله مجددی، قاضی دادگاه رسیدگی به پرونده قتل فرخنده، چهار مرد را به اتهام مشارکت در قتل او به مرگ محکوم کرد. نام این افراد زین‌‌العابدین، محمد یعقوب، محمد شریف و عبدل بشیر بود که از روز شنبه دوم می/ ۱۲اردیبهشت، مقابل دادگاه قرار گرفتند. زین‌العابدین، مشهور به زین‌الدین متولی زیارتگاه شاه دو شمشیره،‌‌ همان کسی است که مردم را به کشتن فرخنده تحریک کرده بود.  

علاوه بر این‌ها، هشت نفر به نام‌های غیاث‌الدین، سیف‌الرحمن، حسیب‌الله، اکرام‌الدین، غلام محمد، عبدالفتاح، محمد عمران و مه‌مند نیز هر یک به ۱۶ سال زندان محکوم شدند و دستور داده شده که تمام وسایل مرتبط به جرم که از این افراد گرفته شده، مصادره شود. ۱۸نفر نیز بی‌گناه اعلام شدند؛ هرچند بر اساس اعلام قاضی دادگاه این احکام نهایی نیست و متهمان می‌توانند فرجام‌خواهی کنند.  

تا زمان نوشته شدن این گزارش، دادگاه درباره ۱۹ پلیس بازداشت شده حکمی صادر نکرده است و قاضی دادگاه گفته که حکم آن‌ها روز یک‌شنبه هفته آینده اعلام خواهد شد.  

هرچند مجازات اعدام خود ناقض حقوق انسانی است، اما افغانستان جزو کشورهایی است که در آن، هنوز حکم اعدام صادر و اجرا می‌شود.

وقتی جامعه مدنی جهل و ناآگاهی را تهدید می‌کند

افغانستان کشوری برآمده از جنگ و خونریزی‌های داخلی، سال‌ها ‌بستر خشونت‌های بی‌شمار طالبان و نیروهای افراطی دیگر بوده و دهه‌ها ناامنی و بی‌ثباتی را تجربه کرده است.

اکنون جامعه افغانستان شرایط ناپایداری را تجربه می‌کند: از یک سوی نهادهای مدنی و سیاسی در حال پا گرفتن و رشد هستند و از سوی دیگر سنت و ایدئولوژی بر مردمانی که فقر و مشکلات اقتصادی بر آن‌ها مستولی است و امکانات فرهنگی و آموزشی چنان که باید در دسترش‌شات نیست، حکم می‌راند.

این جامعه چندان با زنان مهربان نیست و زن‌ستیزی در سطوح مختلف آن وجود دارد. هرچند این کشور قانون منع خشونت علیه زنان را تصویب کرده، اما آمارهای وزارت امور زنان افغانستان در سال ۱۳۹۲ نشان می‌‎دهد که از هر صد هزار زن، ۳۵ نفر مورد خشونت قرار گرفته‌اند.

بر اساس این گزارش میزان خشونت‌های گزارش شده در ولایت‌های توسعه نیافته کمتر بوده است و بسیاری از موارد خشونت علیه زنان به دلیل بافت سنتی خانواده‌ها هرگز گزارش نمی‌شود. 

در همین سال، در سراسر این کشور چهار هزار و ۵۰۵ مورد خشونت علیه زنان ثبت شده است. ۹۸۰ مورد خشونت در شهر کابل پایتخت افغانستان ثبت شده که ۲۱ درصد از کل خشونت علیه زنان را تشکیل می‌دهد و بعد از کابل، هرات با داشتن ۶۷۳ مورد خشونت علیه زنان، ۱۴ درصد از کل خشونت‌ها علیه زنان را در افغانستان داشته است.  

با این حال، آنچه بر سر فرخنده آمد را نمی‌توان تنها با موضوع خشونت علیه زنان ارزیابی و تحلیل کرد. در لایه‌های زیرین این رویداد، می‌توان حضور پررنگ تفکرات افراطی اسلامی را دید که از هر فرصتی برای سنجش میزان مقبولیت خود در اجتماع استفاده می‌کنند. می‌توان جامعه‌ای به غایت احساساتی را نظاره کرد که پیش از هرگونه سنجشی، دست به واکنش می‌زند و ریشه بسیاری از واکنش‌های سریعش، ناآگاهی و جهل است. در این میان، تفاوت چندانی میان مردان عموما جوانی که به فرمان ملا، بی‌تفکر زنی را در خیابان به آتش می‌کشند و مقامات دولتی که بی‌بررسی‌های قانونی و رسمی، واکنش نشان می‌دهند و پلیسی که بی‌تفاوت به نظاره می‌ایستد، نیست.

تعصب و ناآگاهی، از مردمانی که تا دقایقی قبل از وقوع جنایت، رهگذرانی ساده، فروشندگانی معمولی و جوانانی امروزی بودند، توده‌ای خشن می‌سازد که یک باور ایدئولوژیک می‌تواند بسیج‌شان کند تا به سادگی در مقابل روند مدرن شدن جامعه بایستند.

مرگ فرخنده در بطن خود ایده برقراری نظم و امنیت را از سوی دولت مرکزی به چالش می‌کشد و بر نفوذ جریان‌های عامیانه و برداشت‌های افراطی از دین تاکید می‌کند.

جامعه افغانستان اما از قتل فرخنده بسیار آموخت: این‌که نهادهای مدنی باید هرچه بیشتر تقویت شوند، بودجه‌های بیشتری برای تقویت زیرساخت‌های آموزشی نسل جوان در نظر گرفته شود و در نحوه عملکرد نهادهای تامین‌کننده امنیت عمومی، بازنگری شود.  

با وجود این، قدرت شبکه‌های مجازی در کنار نهال نورس نهادهای مدنی زنان افغانستان را نمی‌توان نادیده گرفت که در فرصتی کوتاه توانستند افکار عمومی را علیه این جنایت بسیج کنند و صدای اعتراض‌شان را با حرکت‌های مسالمت آمیز به گوش مقام‌های حکومتی برسانند و از چهره زشت خشونت، وسیله‌ای بسازند برای نمایش همبستگی و مبارزه با جهل، تعصب و نابرابری.

مجموعه‌ای از مطالب رادیو زمانه را درباره فرخنده در پرونده زیر بخوانید: 

فرخنده، “بانوی آتش‌نشین”

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

  • بسم‌الله محبت

    درود، دو مورد اشتباهی در گزارش: 1- فرخنده 27 ساله بود. 2- قانون منع خشونت با زنان در افغانستان تصویب نشده است. شاید شما از جنجال‌هایی که در این باره در پارلمان افغانستان صورت گرفت، خبر دارید. این قانون اکنون با فرمان تقنینی رییس جمهور پیشین در حال اجراست. نکته‌ی دیگر: در این گزارش از یک ملای مشهور و یک عضو مجلس سنا که از قتل فرخنده حمایت کرده بودند، یادی نشده است.

  • محمود

    آفرین به زنان افغانستان و درود بر خرافات ستیزان. کاهش همت شما در ایران نیز جلوه گر شود.

  • بهنام

    روحش شاد و یادش گرامی باد . پیشنهاد میگردد بتخانه ای که فرخنده در آن کشته شد با خاک یکسان گردیده و به جای آن بستانی زیبا به نام ( فرخنده ) احداث گردد .

  • reza

    عقل وانصاف حکم میکند که دین خود را بررسی کرده ودستوراتی را که با قوانین انسانیِ قرن بیستم منافات دارد مورد تجدید نظرواصلاح قراربدیم بعنوان مثال نگاه کنید به گزیده هایی ازآیات قرآن: آیه ۱۲ سوره‌ی انفال فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍ سر دشمنان از بالای گردن بریده شود و سرانگشتان دست دشمن قطع شوند تا نتوانند اسلحه به دست گیرند. تنها زمان مجازات زنان با مردان برابرند!!!؟؟؟ وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُما جَزاءً بِما کَسَبا نَکالاً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَزیزٌ حَکیمٌ (مائده ۳۸) و مرد و زن دزد را به [سزاى] آنچه کردهاند، دستشان را به عنوان کیفرى از جانب خدا ببُرید، و خداوند توانا و حکیم است .تنها زمان مجازات وتنبیه؛ زنان با مردان برابرند !!! .انٌَ الله لا یَحُبُ الفَرِحِیْن بدرستی که الله شادی کنندگان را دوست ندارد سورهء قصص آیهء۷۶ سورهء برائت “ قاتِلُوا اّلَذينَ لايُؤمنُونَ بِاللهِ وَ لا بِاُلَيْومِ اْلاخَرِ…” بكشيد كسانی را كه به خدا و روز بازپسين ايمان نمي‌آورند. “ما كانَ لّلنَبِيَّ وَاّلَذينَ آمنُوا اَنْ يَسْتَغْفِروُاَ لِلمُشْرِكينَ…” پيغمبر و مؤمنان را با مشركين مدارايی نيست و آن‌ها را نمي‌بخشند. سورهء تحریم “يا اَيُّهَا اّلنَبيُّ جِاهد اْلكُفّارَ وَ اِلمنُافقيِنَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ و مَأويهُمْ جَهَنّمُ وَ بِئسَ اْلَمصيُر” ای پيامبر با كفار و مشركان جهاد كن و بر آ‌ن‌ها شدت به خرج ده جی آن‌ها در دوزخ است. سورهء توبه آیه ۱۲۳ “يا اَيّهُاَ اّلَذيَنَ آمنُوا قاتلُوا اّلذَينَ يَلُونَكُمْ مِنَ اْلكُفّارِ وَ لْيَجِدُواَ فيكُمْ غِلْظَهً” گروه مؤمنان بكشيد كافران را يكی پس از ديگری (هر كه نزديك‌تر و بيشتر در دسترس است) آنان بايد سخت‌گيری و عدم گذشت و ملايمت را در شما احساس كنند. امر به شدت عمل در سوره تحريم كه از سوره‌هی اواخر سال‌هی هجرت است نيز ديده مي‌شود “يا اَيُّهَا النَّبيُّ جاهد اْلكُفّارَ وَاْلمنُافِقينَ وَ اغْلُظَْ عَلَيْهم سورهء بقره آیه ۲۱۷ و ۲۴۹ “كُتِبَ عَلَيْكُمُ اْلقِتالُ” جهاد (قتل و كشتار) بر شما واجب مي‌شود”. سورهء توبه آیه ۲۹ “قاتلُوا اّلَذينَ لا يؤمنُونَ” با غير مؤمنان مبارزه كنيد. (بكشيد غير مؤمنان را). سورهء آل عمران آیه ۸۵ “وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الاسلامِ ديناً فَلَن يُقْبَلَ مِنْهُ” “جز اسلام دينی پذيرفته نيست سورهء محمد آیه ۴ “فَاذِالَقيتُمُ اّلَذينَ كَفَرُو و افَضَرْبَ الرَّقابِ حَتّی اِذا اَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدّوُا اْلوَثاقَ” “كفر را هر كجا يافتيد گردن بزنيد تا زمين از خونشان رنگين شود. اسيران را محكم ببنديد كه قادر به فرار نباشند” سورهء توبه “قاتلُوا اّلَذينَ لايُؤمنُونَ بالله وَ لا باْلَيُومِ الاخَر وَ لايُحَرّمُونَ مَاحَرَّمَ الله وَ رَسُولُه وَ لاَ يَديِنُونَ دينَ اْلحَقَّ مِنَ اَّلذينَ اوتُوا اْلكِتابَ حَتّی يُعْطُوا اْلجَز‎يةَ عَنْ يَدوَ هُمْ صاغِرُونَ” بكشيد كسانی را كه به خدا و روز آخرت ايمان نياورده و حرام خداوند و پيغمبرش را حرام نمي‌دانند و هم چنين آن دسته از اهل كتاب را كه به دين حق، يعنی اسلام، ايمان نياورده‌اند، مگر اين كه متعهد شوند با خواری و فروتنی به دست خود جزيه دهند سورهء انفال آیه ۶۷ “ماكانَ لنَبَّيِ اَنْ يَكُونَ لَهُ اَسْری حَتّی يُثْخَنِ فی اْلاَرْضِ تُريدُونَ عَرض اّلدُنيا وَ اللهُ يُريُدَ الَاخِرةَ” پيغمبر را (شايسته نيست) نرسيده است كه اسيران را با گرفتن فديه آزاد كند. خون ناپاكان ريخته شود. شما (صاحبان اسيران) استفاده از وجه فديه آن‌ها را مي‌خواهيد و خداوند سری آخرت را برای شما” سورهء نساء آیه ۳۴ “وَ الّلاتی تَخافُونَ نُشُوزِهُنَّ فَعظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فيِ الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ…” اگر زن شما در مقام نافرمانی و سركشی برآمد نخست او را پند دهيد، اگر به راه نيامد از هم‌خوابگی محرومش سازيد و اگر باز تسليم نشد و اطاعت نكرد او را بزنيد سورهء بقره آیه ۲۲۳ نِساؤُكُمْ حَرْثُ لَكُمْ فَاْتُوا حْرَثَكُمْ أنّی شِئْتُمْ. يعنی زنان شما كشت شمايند و در هر کجای كشت خود مي‌توانيد وارد شويد”. تقریبأ ۵۶۰ آیه درمورد کشتارِو نفی مخالفین و غیرمؤمنین درقرآن یافت میشود ازجمله: سورهء نساء آیات ۷۷ و ۹۱ سورهء مائده آیه ۳۷ سورهء انفال آیه ۱۲ سورهء محمد آیه ۲۵ سورهء توبه آیه ۱۲۲ سورهء احزاب آیات ۲۶ و۲۷ و...

  • hamid

    بدانیم که دین یا مرام و علم وسایل انسان برای آزادی و استقلال او هستند! وقتی‌ انسان بت زور را پرستش کرد! اسیر وسیله خود میشود! اگر پرستش زور عمومی‌ شد استبداد حاکم میشود! انسان اسیر، مقابل استبداد زبون میشود. در اسارت به جای استفاده از دین و علم برای آزادی، او در پرستش بت زور، اسیر خرافات و اشکال دیگر زورپرستی مثل دروغ، توهین، تهمت و.. میگردد! تا زمانی‌ که انسان در ذهنیت و عینیت آن بت را نشکند زبون و ذلیل استبداد می‌ماند! شاد باشید. حمید