همه‌گیری اخیر «مرس» یک تهدید جهانی نیست
احسان سنایی - همه‌گیری یک ویروس، مستلزم سرایت سریع آن بین افراد است؛ حال‌آنکه «مرس» اساساً یک ویروس حیوانی‌ست.
برگردان: احسان سنایی
طی چند روز گذشته، جهان شاهد گسترده‌ترین شیوع بیماری «نشانگان تنفسی خاورمیانه» (MERS) در خارج از مرزهای خاورمیانه، در کشور کره جنوبی بوده است. جدیدترین آمار سازمان جهانی بهداشت، ابتلای ۸۷ شهروند کره‌ای به این بیماری را تاکنون تأیید می‌کند؛ که از این بین شش تن تا کنون جان باخته‌اند [۱] صدها مدرسه هم تاکنون به تعطیلی کشیده شده است.
عامل این بیماری، که ویروسی‌ست از خانواده کوروناویروس‌ها موسوم به MERS-CoV، نیز از جمله ده‌ها ویروسی‌ست که تهدید اپیدمیک تلقی می‌شوند. اما با این‌همه، به زعم متخصصین، همه‌گیری اخیر کره، که در آن کلیه مبتلایان تحت مراقبت‌های درمانی واقع‌اند، فاقد ظرفیت اپیدمیک و حتی شیوعی از این گسترده‌تر در درون خاک کره است. اما چرا؟
مرس یک ویروس انسانی نیست
همه‌گیری یک ویروس، مستلزم سرایت سریع آن بین افراد است؛ حال‌آنکه MERS-CoV – که برای نخستین بار در سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی مشاهده شد – اساساً یک ویروس حیوانی‌ست. تصور می‌رود از خفاش‌ها نشأت گرفته باشد، و بعضاً از طریق واسطه‌های جانوری‌ای نظیر شتر به انسان سرایت کرده باشد.
این ویروس همچنین می‌تواند بین انسان‌ها هم شیوع یابد؛ کمااین‌که در کره جنوبی شاهدش بوده‌ایم – اما فقط تنها تحت شرایط بیمارستانی (که دلایل‌اش را ادامه خواهیم گفت)، یا با شدتی کمتر، در منازلی که فرد بیمار با مراقبان خود در تماس نزدیک است.
شروع همه‌گیری فعلی برمی‌گردد به ورود مرد کره‌ای ۶۸ساله‌ای به سئول در چهارم ماه مه، از سفری به چهار کشور خاورمیانه. او پیش از آن‌که تحت مراقبت‌های درمانی قرار گیرد، ویروس را به پرسنل درمانی، اعضای خانواده خود، و سایر بیماران بستری در چهار مؤسسه درمانی‌ای که تحت مراقبت قرار گرفته بوده، سرایت داده بود. اما ویروس MERS-CoV برای همه‌گیر شدنش محتاج جهشی‌ست تا بتواند در گستره وسیع‌تری بین انسان‌ها شایع شود – حال‌آنکه یافته‌های اپیدمولوژیک حکایت از این دارند که شیوع اخیر آن در کره، چندان نامتعارف نبوده است.
مرس عمدتاً در بیمارستان‌ها شایع می‌شود
اگرچه MERS-CoV یک ویروس انسانی تلقی نمی‌شود، اما در یک مکان گاهی رفتاری نظیر ویروس‌های انسانی از خود بروز می‌دهد: در بیمارستان‌ها. در این‌گونه مکان‌ها، پروسه معالجاتی مرسوم بر بیمارانی که هنوز درمانی رویشان صورت نپذیرفته، نظیر تنفس مصنوعی، می‌تواند به تولید هواویزها [یا ایروسول‌ها: ذرات معلق در هوا]یی از فضای درون ریه‌های [فرد بیمار] بیانجامد که محوطه را آلوده، و افراد همجوار ویروس را بیمار می‌کنند.
در غیراینصورت، این ویروس – که تنها نواحی عمیق ریه را آلوده می‌کند – با فرآیندی نظیر حتی سرفه هم به بیرون سرایت نخواهد کرد. در این همه‌گیری اخیر، فرد مبتلا، در روز ۱۱ مه بود که سرفه و نشانگانی شبیه به آنفلوآنزا را از خود بروز داد؛ حال‌آنکه مراقبت‌های درمانی و قرنطینه‌سازی وی تنها در ۲۰ مه اتفاق افتاد. همین تأخیر، پنجره زمانی مطلوبی شد که در جریانش هیچ اقدام پیش‌گیرانه ویژه‌ای اتخاذ نگردید، و این توضیح می‌دهد که چگونه وی این ویروس را به دیگران سرایت داد. اینکه او تا پیش از بهبودی در چهار مؤسسه درمانی تحت مراقبت قرار گرفته بود هم، ریسک شیوع بیشتر بیماری را تقویت کرد.
کره جنوبی در این‌باره سنگ تمام گذاشت
از آنجاکه MERS-CoV به ندرت بین انسان‌ها شایع می‌شود، امکان کنترل آن در سطح ملاحظات بهداشت عمومی، که مقامات کره جنوبی پیگیرانه به تحقق‌اش همت بسته‌اند، هم وجود دارد.
اولیای امر، خاصه در پیگیری کلیه برخوردها و تماس‌های فرد مبتلا، و نظارت بر آن‌ها ظرف مدت ۱۴روز متوالی – که حداکثر دوره نهفتگی بیماری‌ست – عملکرد شایان توجهی از خود بروز دادند. هرکسی که نشانگانی از بیماری را بروز دهد، بلافاصله قرنطینه می‌شود. تاکنون کلیه موارد ابتلا به بیماری، جزو موارد فهرست‌شده‌ی تماس‌های بینافردی بوده‌اند؛ و همین اطمینان می‌دهد که همه‌گیری هم‌اینک تحت کنترل است. روزانه موارد تازه‌ای گزارش می‌شوند، اما این موارد حاکی از هیچ‌گونه شیوعی گسترده‌تر از آن چیزی نبوده‌اند که عملاً می‌توان به ۱۶۰۰ مورد تماس گزارش‌شده با بیماران شناخته‌شده تا پیش از تشخیص ویروس MERS-CoV در کره جنوبی نسبت داد.
مرس، سارس نیست
در طول هفته گذشته، چه بسا کسانی به یاد بیماری «نشانگان حاد تنفسی شدید» (SARS) افتاده باشند، که در سال ۲۰۰۳ در جهان شایع شد. اگرچه حتی همان بیماری هم عاقبت تحت کنترل درآمد، اما به طریق مهمی با بیماری مرس تفاوت داشت: کوروناویروسی که موجب بروز سارس می‌شد، به سطح قابلیت سرایت سریع بینافردی تطور یافته بود. MERS-CoV از طرفی چنین نیست.
اما آیا ممکن است که این ویروس هم به همان نحو تا سطح انگیزش همه‌گیری‌ای شبیه به سارس تطور یابد؟ ویروس‌ها غیرقابل پیش‌بینی‌اند، به‌طوری‌که نمی‌شود این احتمال را رد کرد؛ اما این‌طور هم نیست که این مسأله اجتناب‌پذیر باشد. آنطور که در چنین همه‌گیری‌هایی انتظار می‌رود، [ژنوم] ویروس ابتدا ترتیب‌گذاری می‌شود تا هرگونه تغییرات ژنتیکی‌ای به چشم بیاید. اما از آنجاکه هیچ مورد نامتعارفی در الگوی شیوع همه‌گیری اخیر مرس در کره جنوبی مشاهده نشد، احتیاجی هم نیست که به فرض تطور متوسل شویم. اگرچنانچه مواردی در خارج از بیمارستان‌های کره جنوبی مشاهده می‌شد، می‌بایستی هشدارهایی هم صادر می‌شد – که [تاکنون] نشده است.
این همه‌گیری آنقدرها هم گسترده نیست
اگرچه این همه‌گیری چه بسا گسترده‌ترین مورد گزارش‌شده در خارج از مرزهای خاورمیانه باشد، اما به لحاظ گستردگی‌اش موردی استثنایی نیست. همه‌گیری‌ای در شهر جده عربستان طی بهار ۲۰۱۴، به ابتلای ۲۵۵ نفر به این بیماری انجامید، و مجموعه‌ای از آلودگی‌های موردی طی سال ۲۰۱۳ در بیمارستانی در شهر احساء، واقع در شرق عربستان هم منجر به ابتلای ۲۳ مورد تأییدشده و ۱۱ مورد احتمالی به این بیماری شد. ده‌ها همه‌گیری بیمارستانی دیگر هم در عربستان سعودی اتفاق افتاده، و مقامات بهداشتی کشور را وادار ساخته تا پرسنل بیمارستان را تحت نظارت‌های مستمر بهداشتی قرار دهند. آمار مبتلایانی که در همه‌گیری کره گزارش شده‌اند هم چه بسا بیشتر شود، چراکه مقامات ذی‌ربط به نحو گسترده‌ای موارد برخورد با ویروس را تست کرده‌اند و لذا ممکن است موارد نه‌چندان حادی را هم تشخیص داده باشند که طی همه‌گیری‌های بیمارستانی سابق از قلم افتاده بوده‌اند.
پانویس:
ارقام کشته‌شدنگان و مبتلایان به مرس با توجه به ارقام رسمی روز دوشنبه ۸ ژوئن، به‌روزرسانی شده است.
منبع: Nature
نظرها
نظری وجود ندارد.