اقتصاد اینترنتی چین؛ از شهر تا روستا

شاید به زودی زندگی کشاورزان فقیر چینی هم مثل طبقه متوسط شهری دگرگون شود. ایده اقتصاد مشارکتی به کمک پلاتفرم‌های اینترنتی در روستاها رو به گسترش است.

اقتصاد چین از سال‌ها پیش با دو مشکل اساسی در گیر است. اول آن که صرف‌نظر از تکنولوژی نظامی، چینی‌ها هر ‌آنچه در دنیا یافت می‌شود را می‌توانند تولید کنند، اما مشکل آن‌ها فقدان نوآوری و اختراعات خودی‌‌ست. مشکل دوم این که سطح زندگی طبقه متوسط شهری چین به استانداردهای زندگی در کشورهای صنعتی غرب نزدیک شده اما بسیاری از ساکنان روستاها با وجود رشد پرشتاب اقتصاد، هنوز با فقر دست و پنجه نرم می‌کنند.

آن‌سوی اتوبان‌ها و جاده‌های وسیع، روزگار بسیاری از مردم با قطعه زمین کوچکی می‌گذرد که دولت در اختیارشان قرار داده است. اغلب از آنها از امکانات مدرن برای فعالیت بیشتر محرومند. اما شاید به‌زودی و به لطف اقتصاد اینترنتی، زندگی کشاورزان چینی هم متحول شود.

تائوبائو معروف‌ترین مثال است. این پلاتفرم تجاری که ترکیبی از «ebay» و «آمازون»‌است، به کنسرن «علی‌بابا» تعلق دارد که از دو شرکت یاد شده آمریکایی درآمد بیشتری کسب می‌کند. تائوبائو بستری فراهم کرده که کشاورزان فقیر چینی در اقتصاد اینترنتی سهیم شوند. آنها در فروشگاه‌های اینترنتی تائوبائو علاوه بر محصولات کشاورزی، صنایع دستی خود را هم مستقیما به مشتریان عرضه می‌کنند. بعضی از کشاورزان فقط انبار خود ارائه کرده و به تجار آنلاین اجاره می‌دهند.

اخیرا در چین اقتصاد مشارکتی (Sharing economy) و همچنین بورس مبادله (Sharing)‌ شکوفا شده‌اند. این عناوین به مدل‌های تجاری گفته می‌شود که در آن کاربران بدون واسطه، با همدیگر داد و ستد می‌کنند و تنها کارمزد بسیار کمی به گرداننده تارنمای اینترنتی پرداخت می‌شود. نمونه‌های این نوع فعالیت‌ها در جهان غرب تاکسی‌سرویس «Uber» و کرایه اتاق «Airbnb»‌است که هر دو از ابداعات آمریکایی‌ها هستند.

در چین بیش از همه چنین پلاتفرم‌هایی برای استفاده روستاییان شکل گرفته است. به عنوان مثال دو سال پیش شرکتی در استان لیائونینگ در شمال شرقی چین، پلاتفرمی گشود تا شرکت‌های کوچک منطقه، ماشین‌آلات‌ خود را برای اجاره ارائه کنند. اکنون ۱۰۰۰ شرکت به این پلاتفرم پیوسته‌اند و ماهانه ده‌ها هزار نفر از خدمات آنها استفاده می‌کنند.

به غیر از آمریکا، ایده اقتصاد مشارکتی در هیچ جای جهان همانند چین گسترش نیافته است. رشد اقتصاد اینترنتی چین از سال‌ها پیش دو رقمی‌ست و با حدود ۴۰۰ میلیارد دلار مقام دوم در جهان را دارد. بر اساس تخمین گروه مشاوره بوستون، در سال ۲۰۱۵ میزان معاملات ۱۷۰ میلیارد دلار دیگر افزایش خواهد یافت.

اما آنچه اقتصاد اینترنتی چین را منحصر به فرد می‌کند این است که برخلاف کشورهای اروپایی و از جمله آلمان، شرکت‌های آمریکایی این عرصه را در اختیار خود دارند. گوگل، فیس‌بوک، توئیتر، اوبر، ایر‌بی‌ان‌بی چینی در اکثر موارد خدماتی مشابه و داخلی ارائه می‌دهند.

دو عامل منجر به این وضعیت شده است: حمایت از تولیدات داخلی و سانسور دولتی. فیس‌بوک، توئیتر و یوتیوب فیلتر هستند و اغلب خدمات گوگل هم یا فیلتر و یا به طور نامنظم در دسترس قرار دارند.

شرکت‌های چینی اما به هیچ‌وجه کپی کم‌ارزش سرویس‌دهندگان آمریکایی نیستند. اغلب آن‌ها متنوع‌تر هستند و کارکردهای اضافه هم دارند و یا خدماتی ارائه می‌دهند که نمونه آن در کشورهای دیگر نیست.

تاکسی‌سرویس شرکت «Didi Mobility» که دو سال پیش ابتدا به صورت «اپلیکیشن» موبایل شروع به فعالیت کرد نه تنها برای مشتریان، آژانس جور می‌کند بلکه خدماتی مانند راننده خصوصی یا تاکسی مشترک و ارسال خودرو در زمان‌های هماهنگ با زمان حرکت قطار و هواپیما ارائه می‌دهد. بیش از ۱۰ میلیون چینی روزانه از این خدمات استفاده می‌کنند. وضعیت یادشده شرکت «اوبر» را مجبور کرده است که با دست بسیار پر وارد بازار چین شود.