لایه ازون در مسیر ترمیم
سازمان ملل شعار امسال روز جهانی حفاظت از لایه ازون را «لایه ازون تنها سپر حفاظتی بین شما و پرتو زیانبار فرابنفش» قرار داده است.
در سال ۱۹۸۵ و پس از انتشار اخباری مبنی بر کاهش ضخات لایه ازون در قطب جنوب، نمایندگان ۴۹ کشور جهان در وین کنوانسیونی را به منظور حفاظت از لایه ازون در ۲۱ ماده و دو الحاقیه به تصویب رساندند. این کنوانسیون به کنوانسیون وین معروف شد.
پس از آن با وخیم‌تر شدن لایه ازون، توافق‌نامه‌ای جهانی برای متوقف‌کردن تولید، فروش و پخش مواد مخرب و آسیب‌زا به لایه ازون با امضای ۴۶ کشور جهان در سال ۱۹۸۷ به تصویب رسید. این توافق‌نامه به پروتکل مونترال معروف است.
در سال ۱۹۹۵ نیز مجمع عمومی سازمان ملل متحد به منظور اجرایی شدن پروتکل مونترال ۱۶ سپتامبر (مصادف با ۲۵ شهریور) را به عنوان روز جهانی حفاظت از لایه ازون تعیین کرد.
سازمان ملل شعار امسال روز جهانی حفاظت از لایه ازون را «لایه ازون تنها سپر حفاظتی بین شما و پرتو زیانبار فرابنفش» نامگذاری کرده است.
ازون (O3) مولکولی است که از سه اتم اکسیژن تشکیل شده است و در هوای تنفسی جانداران ساکن کره زمین، به عنوان یک آلاینده خطرناک محسوب می‌شود، اما وجود همین ازون در لایه‌ای که در ارتفاعی بین ۱۰ تا ۴۰ کیلومتری زمین قرار دارد محافظ زندگی ماست. این گاز به صورت طبیعی در جو زمین و در لایه استراتوسفر (دومین لایه بزرگ اتمسفر) وجود دارد. کارکرد اصلی لایه ازون جلوگیری از ورود اشعه ماورابنفش خورشید است. اشعه ماورای بنفش به شدت برای حیات موجودات کره زمین مضر است و به بافت‌هایی از قبیل پوست انسان و برگ گیاهان آسیب‌های جدی وارد می‌کند. یکی از عوامل اساسی در سرطان پوست همین پرتوهای اشعه ماورای بنفش خورشید است.
تخریب لایه ازون
گاز فریون یا CFC عامل اصلی تخریب ازون است. این گاز که به گاز مبرد معروف است، عمدتاً برای داخل یخچال‌ها، سرد کننده‌ها و اسپری‌های آفت‌کش و بهداشتی استفاده می‌شود.
کلر موجود در گاز فریون می‌توان ظرف مدت دو تا سه سال به لایه استراتوسفر برسد. اتم‌های کلر می‌تواند هزاران مولکول ازون را نابود کند. درواقع این گاز باعث شکاف لایه سه اتمی ازون شده و آن را به یک یا دو اتم اکسیژن تبدیل می‌کند و از این رو تمام خاصیت و کارکردهای ازون را از بین می‌برد.
در دهه ۱۹۷۰ بر اثر استفاده بی‌وقفه از همین گاز مبرد بود که در لایه ازون، این سپر حفاظتی زمین حفره‌ای به وجود آمد.
در واقع علت تصویب پروتکل مونترال نیز توقف تولید CFCها و جایگزین کردن آن با گازی دیگر بود. پس از آن دانشمندان گازی با همان مشخصات و ویژگی‌ها کشف کردند که دیگر خاصیت تخریبی نداشت. نام این گاز هیدروفلوئورکربن (HFC) نام دارد که در آن به جای کلر از هیدورژن استفاده می‌شود.
به رغم تمام تلاش‌های صورت گرفته برای توقف گازهای مخرب ازون، چندی پیش محققان بریتانیایی تأکید کردند تولید و انتشار گازهای کلردار به دست انسان افزایش یافته و در نتیجه آسیب ناشی از این گاز‌ها به لایه ازون نیز جدی و رو به افزایش است.
تغییرات آب و هوایی و تخریب ازون
یکی از عوامل مهم در تغییرات آب و هوایی، تخریب و تضعیف لایه ازون است. گرم شدن کره زمین باعث تغییر جریانات آب و هوایی می‌شود و از این طریق ازون بیشتری از بخش جو به بخش‌های زیرین تراوش می‌کند.
لایه ازون یک گاز گلخانه‌ای است، بنابراین زمانی که در لایه‌های زیرین باشد باعث گرمایش کره زمین می‌شود.
تغییر میزان ازون در بخش‌های فوقانی جو مشکلی جدی است. کاهش ازون در بخش‌های فوقانی باعث تغییر در امواج ماورای بنفشی می‌شود که از سطح خورشید به سطح زمین راه پیدا می‌کند. به علاوه تضعیف لایه ازون باعث سرد شدن استراتوسفر و گرم شدن تروپوسفر (لایه زیرین جو زمین) می‌شود.
بر اساس پژوهش دانشمندان در صورت تخریب بیشتر لایه ازون تا پایان قرن حاضر سطح زمین ۹ درصد بیش از پیش پرتوهای فرابنفش را جذب خواهد کرد و این فاجعه‌ای برای سلامت انسان‌ها و گیاهان به شمار می‌آید که شیوع سرطان پوست و نابودی گیاهان را در پی خواهد داشت.
بوی بهبود از اوضاع
سازمان ملل متحد سال گذشته و به مناسبت بیستمین سالروز جهانی حفاظت از لایه ازون گزارشی از وضع لایه ازون در حال حاضر ارائه کرد.
بر مبنای این گزارش ضخامت لایه ازون بعد از ۳۵ سال افزایش یافته و در مسیر ترمیم‌شدن قرار گرفته است.
طبق پیش‌بینی سازمان ملل متحد لایه ازون تا نیمه قرن حاضر به شکل قابل ملاحظه‌ای ترمیم خواهد شد. به احتمال زیاد این لایه تا سال ۲۰۵۰ درقطب شمال و عرض متوسط جغرافیایی به وضع عادی خود پیش از آسیب‌های شدید وارد شده در دهه ۸۰ باز خواهد شد.
به گزارش سازمان جهانی هوا‌شناسی گمان می‌رود که تا پایان قرن حاضر لایه ازون در قطب جنوب (بیشترین نقطه آسیب دیده و محل حفره ازون) ترمیم خواهد شد.
سازمان ملل یادآورشد پروتکل مونترال یکی از موفق‌ترین معاهدات محیط زیستی تاکنون بوده، و کشور‌ها نسبت به کاهش تولید و انتشار مود آسیب‌زننده به ازون موفق بوده‌اند.
اکنون روز جهانی حفاظت از لایه ازون درحکم یادآوری دوباره این مطلب است که دولت‌ها برای جلوگیری از آسیب بیشتر به این سپر محافظ زمین، باید مشارکت سازنده جهانی داشته باشند.
نظرها
نظری وجود ندارد.