محاکمه عامل تخریب فرهنگی تیمبوکتو در دیوان بین‌المللی لاهه

در سال ۲۰۱۲ اسلام‌گرایان انصارالدین مساجد و آرامگاه‌های «تیمبوکتو» را تخریب کردند. اکنون قرار است یکی از وابستگان به این گروه اسلامی در دیوان بین‌المللی کیفری در لاهه محاکمه ‌شود. این نخستین بار است که دادگاه لاهه، فردی را به اتهام غارتگری و ویرانگری فرهنگی محاکمه می‌کند.

دیوان بین‌اللملی کیفری لاهه شنبه ۲۶ سپتامبر، اعلام کرد که یکی از وابستگان به گروه اسلام‌گرای انصارالدین را که ظاهراً در تخریب مساجد و آرامگاه‌های تیمبوکتو مشارکت داشته محاکمه می‌کند. متهم احمد الفقیه المهدی نام دارد و مقامات مسئول نیجریه او را برای بررسی اتهام جنایت جنگی به دیوان بین‌المللی کیفری لاهه تحویل داده‌اند.

تخریب هویت فرهنگی یک ملت: جنایت جنگی

دیوان کیفری بین‌المللی به جرایمی مانند نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت، جنایت جنگی و جنایت تجاوز رسیدگی می‌کند. این نخستین بار است که دادگاه لاهه پرونده تخریب میراث فرهنگی در یک کشور توسط بنیادگرایان اسلامی را بررسی می‌کند. دادستان دادگاه لاهه به خبرگزاری فرانسه گفته است: «تخریب آرامگاه‌ها و مساجد تیمبوکتو به معنای تخریب آگاهانه و روشمند هویت فرهنگی یک ملت و از بین بردن ریشه‌های تاریخی اوست.»

الفقیه ملقب به «ابوتراب» عضو گروه اسلام‌گرای انصارالدین، یکی از شعبات القاعده در مالی و از رهبران این گروه است. انصارالدین در سال ۲۰۱۲ با بیل و کلنگ به مکان‌های تاریخی که مورد احترام اهالی شهر تیمبوکتو بود، حمله کردند و این اماکن را با خاک یکسان کردند. در آن زمان، کار‌شناسان میراث فرهنگی این اقدام انصارالدین را با تخریب مجسمه‌های بودا در دره بامیان افغانستان مقایسه می‌کردند.

الفقیه متهم است که با دادگاه شرع در تیمبوکتو همکاری تنگاتنگ داشته و به دستور او اسلامگرایان نقابدار مساجد، آرامگاه‌ها و میراث فرهنگی تیمبوکتو را ویران کردند. دولت مالی از دیوان بین‌المللی کیفری لاهه خواسته بود به این پرونده رسیدگی کند.

پاکسازی تیمبوکتو از میراث فرهنگی یک ملت

در سال ۲۰۱۲ اسلام‌گرایان در شمال مالی به قدرت رسیدند، اما بعد از دخالت نظامی فرانسه در سال ۲۰۱۳ دست آن‌ها از قدرت سیاسی کوتاه شد. با این‌حال همچنان مالی ناآرام است و هر چند‌گاه یک بار انفجار بمب یا آدم‌ربایی در این کشور خبرساز می‌شود.

انصارالدین اعلام کرده بود که ساختن هر آرامگاهی که بیش از ۱۵سانتی‌متر ارتفاع داشته باشد حرام است و به همین جهت این گروه خود را موظف می‌داند که نشانه‌های کفر را از تیمبوکتو پاک‌سازی کند.

تیمبوکتو در شمال کشور مالی زمانی مرکز علم و هنر اسلامی در غرب آفریقا بوده و پنج قرن پیش، در دوران شکوفایی‌اش، چهارراهی فرهنگی در میان صحرای آفریقا به شمار می‌آمد.

مساجد و آرامگاه‌های شهر تیمبوکتو به دلیل ارزش فوق‌العاده تاریخی و فرهنگی‌شان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت هستند و به همین جهت تخریب آن‌ها واکنش گسترده جهانی را به دنبال داشت.

تخریب‌ها از روز شنبه ۳۰‌ ژوئن ۲۰۱۲ آغاز شد. انصارالدین پس از ویران کردن یادمانی که نماد شهر بود به سمت آرامگاه تاریخی «سیدی محمود» حرکت کرد و آن را به محاصره درآورد و سپس با کلنگ و وسایل دیگر آن را کاملاً نابود کرد. دوم ژوئیه یکی از مشهور‌ترین مسجد‌های تاریخی در تیمبوکتو مورد حمله قرار گرفت. همچنین ساختمان کتابخانه «احمد بابا» که حاوی هزاران نسخه‌ خطی و تاریخی است به اشغال این گروه درآمد. بعدها معلوم شد که یک کتابدار با کمک مردم موفق شده بخش عمده‌ای از نسخه‌های خطی را نجات دهد.

در همین زمینه:

نسخه‌های خطی تیمبوکتو همچنان درمعرض نابودی