حادثه منا، "قضا و قدر" و بالا گرفتن ستیز میان مقامات ایران و عربستان

در پی کشته‌شدن ۱۵۵ زائر ایرانی در مراسم حج و اعلام سه روز عزای عمومی در ایران، مقام‌های ایران و عربستان وارد تنش‌های لفظی تازه‌ای شدند. این تنش‌ها تا جایی پیش رفت که مقامات ایرانی خاندان آل سعود را به «بی‌کفایتی و عدم مسئولیت»، و در مقابل، مسئولان عربستان دولت ایران را به «سیاسی‌کاری و سوءاستفاده از این حادثه» متهم کردند.

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، یکشنبه پنج مهر، عربستان سعودی را به «فرافکنی و سرباززدن از پذیرش مسئولیت» متهم کرد و خواستار «عذرخواهی» سعودی‌ها از امت اسلامی شد.

خامنه‌ای گفت: «دنیای اسلام سؤالات زیادی دارد و جان‌ باختن بیش از هزار نفر در این حادثه مسئله کوچکی نیست».

نمایندگان مجلس ایران نیز در بیانیه‌ای ضمن تأکید بر سوءمدیریت و بی‌کفایتی مدیران سعودی در شکل‌گیری حادثه منا، خواستار اعزام کمیته حقیقت‌یاب برای بررسی علت حادثه شدند.

در همین حال، سفارت عربستان در تهران، تاکنون از صدور ویزا برای کارگروه تشکیل شده در دولت ایران به سرپرستی علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد برای بررسی وضعیت حجاج ایرانی خودداری کرده است.

عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان در پاسخ به مقامات ایرانی، آن‌ها را به سوءاستفاده سیاسی از این حادثه متهم کرد و خواستار «تعقل بیشتر ایرانی‌ها» و صبوری در فاجعه «منا» تا روشن شدن نتایج تحقیقات شد.

چه کسی مقصر است؟

دو کشور حتی در اعلام آمار کشته‌شدگان و مجروحان این حادثه فاصله زیادی دارند. خالد الفالح، وزیر بهداشت عربستان سعودی، کشته‌های این حادثه را ۷۶۹ نفر و زخمی‌های آن را ۹۳۴ نفر اعلام کرد. این در حالی است که رسانه‌های ایران شمار قربانیان حادثه منا را هزار و ۳۰۰ نفر و تعداد مجروحان را بیش از دو هزار نفر عنوان کردند.

سرپرست حجاج ایرانی گفته است که ۳۶۶ تن از زائران ایرانی در پی این حادثه «مفقود» شده‌اند.

روزنامه الشرق الاوسط در گزارشی به سرزنش زائران ایرانی پرداخت و آن‌ها را مسئول وقوع این فاجعه دانست. طبق این گزارش کاروانی ۳۰۰ نفری از زائران ایرانی با تغییر مسیر و برگزاری آیین‌های خاص (از قبیل شعار لبیک یا حسین و..) خود باعث وقوع این فاجعه شدند.

از سمت دیگر ایرانی‌ها حضور نابهنگام محمد بن سلمان، وزیر دفاع و فرزند شاه عربستان با کاروانی ۳۰۰ نفره و ۲۰۰ اتومبیل در منا را که منجر به بسته‌شدن گذرگاه‌های منتهی به منا شده را یکی از مسائل جدی‌ای عنوان کردند که منجر به این حادثه شده است.

مقام‌های عربستان سعودی نیز اشاره چندانی به این کاروان و ویدئوهای منتشر شده از آن نکردند و علت وقوع این حادثه را «تعداد زیاد زائران» و «رعایت نکردن نظم» از سوی آنان عنوان می‌کنند.

روزنامه کیهان نیز در کاریکاتور امروز خود ملک سلمان، پادشاه عربستان را در حال دست دادن با شیطان و لگدمال کردن حجاج ترسیم کرده است.

مفتی اعظم عربستان حادثه منا را تنها به «قضا و قدر» نسبت داده و مدیران سعودی را در قبال این حادثه بی‌تقصیر دانسته است.

از شورایی کردن حج تا شکایت به مراجع بین‌المللی

در پی وقوع این حادثه، مقامات ایرانی خواستار «شورایی کردن برگزاری مراسم حج تمتع» شدند.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران نیز سخنان روز شنبه خود در سازمان ملل را با اشاره به فاجعه منا آغاز کرد و خواستار رسیدگی مراجع و دادگاه‌های بین المللی درباره وقوع این حادثه شد.

روزنامه سعودی الحیات در گزارشی اعلام کرد در خواست محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران از عادل الجبیر همتای سعودی خود برای گفت‌و‌گو درباره حادثه اخیر در حاشیه نشست سازمان ملل نیز به خاطر «لحن متکبرانه» او بی‌پاسخ گذاشته شد.

با گذشت سه روز از حادثه منا، سازمان حج و زیارت ایران اعلام کرد تا پایان دوشنبه، شش مهر هنوز برنامه‌ای برای انتقال اجساد به کشور ندارد.

در تازه‌ترین واکنش‌ها به این حادثه شماری از بسیجیان ایرانی در مقابل سفارت عربستان تجمع کردند.

د‌ر طول ماه‌های اخیر این چندمین باری است که مقامات دو کشور وارد جدال‌های لفظی‌ای می‌شوند. گمان می‌رود منشأ این کشمکش‌ها بیش از هر چیز تضاد منافع دو کشور در قبال مسائل منطقه‌ای از جمله یمن و سوریه است. جدالی که هر بار به شکلی بروز می‌کند؛ یکبار بر سر سقوط قیمت نفت و یکبار در قالب برگزاری مراسم حج.