نگاهی به دستورالعمل جدید غربالگری سرطان پستان

جدیدترین دستورالعمل ارائه شده توسط جامعه سرطان آمریکا در مورد غربالگری سرطان پستان که به تازگی و در تاریخ ۲۰ اکتبر منتشر شده است نظرات مخالف و جنجالی زیادی را برانگیخته است. چرا که تفاوت‌های زیادی با آنچه پیش از این به عنوان دستورالعمل غربالگری سرطان پستان ارائه شده بود دارد.

اگرچه اجرای چنین توصیه‌نامه‌هایی توسط پزشکان اجباری نیست اما از آنجایی که جامعه سرطان آمریکا به عنوان یکی از مراجع اصلی و شاید مهم‌ترین آنها٬ مورد اعتماد اغلب پزشکان دنیا است نکات اصلی و تفاوت‌های آن با سایر راهنماهای غربالگری پستان را بررسی می‌کنیم.

در این راهنما توصیه شده که زنان دارای ریسک معمولی سرطان پستان (یعنی کسانی که دچار عامل خطرساز خاصی مثل وجود این بیماری در یکی از نزدیکان درجه اول یا یکی از ژن‌های افزایش‌دهنده خطر بیماری نیستند.) باید اولین بار در سن ۴۵ سالگی مبادرت به انجام رادیوگرافی پستان تحت عنوان ماموگرافی کنند. این تست تا سن ۵۵ سالگی به صورت هر سال یک بار و پس از آن و در صورت طبیعی بودن بایستی به صورت دو سال یک بار تکرار شود.

مقایسه این دستورالعمل با نمونه پیشین آن حاکی از این تفاوت است که بر اساس توصیه قبلی اولین ماموگرافی می‌باید در سن ۴۰ سالگی انجام می‌پذیرفت. ضمن اینکه پس از ۵۵ سالگی نیز همچنان لازم بود این آزمایش به‌صورت هرساله انجام شود.

اما تفاوت دوم که شاید بیشتر از مورد قبلی منجر به ایجاد سؤال و اختلاف نظر در میان جامعه متخصصان شده است این است که بر اساس توصیه‌نامه جدید٬ معاینه فیزیکی پستان توسط خود شخص و یا پزشک از این پس جایی در میان روش‌های غربالگری سرطان پستان نداشته و از درجه اعتبار تشخیصی و غربالگری ساقط شده است.

موافقان دستورالعمل جدید چه دلایلی دارند؟

نویسندگان توصیه‌نامه جدید و موافقان آن دلایلی را برای این تغییرات ارائه داده‌اند. به عنوان مثال دلیل اصلی برای دیرتر شروع کردن ماموگرافی‌های سالانه این است که ماموگرام‌ها گاهی منجر به شناسایی مشکلاتی می‌شوند که اگرچه احتمال خطرناک بودن آنها بسیار کم است اما برای اطمینان٬ پزشک را مجبور به انجام آزمایش‌های تکمیلی دیگری می‌کنند که نه تنها می‌توانند فرد را دچار عوارض جانبی بی‌مورد کنند٬ بلکه منجر به ایجاد اضطراب و استرس نابجا و البته بار مالی برای او می‌شوند.

ماموگرافی چگونه انجام می‌شود (به زبان انگلیسی):

مخالفان استفاده از ماموگرام در سنین پایین‌تر به راین عقیده‌اند که اگرچه این روش می‌تواند با تشخیص زودرس سرطان پستان جان بسیاری از انسان‌ها را نجات دهد اما به ازای هر تشخیص درست٬ سه تا چهار نفر دچار تشخیص زودرس می‌شوند. به این معنی که ماموگرافی موفق به یافتن مورد مشکوکی می‌شود که ممکن است هیچ‌گاه مشکلی برای شخص ایجاد نکند و یا چندین سال پس از آن و از طرق دیگری کشف شود٬ بدون آنکه تغییری در روند درمان بیماری ایجاد شود.

علاوه به راین٬ بخشی از مواردی که توسط ماموگرام٬ به عنوان سرطان پستان تشخیص داده می‌شوند موارد مثبت کاذب هستند. یعنی با انجام سایر تست‌های تشخیصی تکمیلی از جمله نمونه‌برداری (بیوپسی) مشخص می‌شود که سرطان پستان نبوده‌اند.

شاید به همین دلیل است که جامعه سرطان آمریکا تلاش کرده تعادلی میان فواید و مضرات احتمالی ماموگرافی ایجاد کرده و با در نظر گرفتن احتمال پایین‌تر بروز سرطان پستان در سنین زیر ۴۵ سالگی و مقایسه آن با عوارض و صدمات روحی٬ جسمی ناشی از تشخیص‌های اشتباه در این سنین و بار مالی وارد شده بر افراد٬ سن استاندارد برای شروع غربالگری سرطان پستان را از ۴۰ به ۴۵ سال تغییر داده است.

اما در مورد لازم نبودن انجام معاینه فیزیکی منظم ماهانه توسط خود شخص و پزشک٬ تنها به بیان این دلیل اکتفا شده که مطالعه‌های انجام‌شده نتیجه شفاف و مشخصی در جهت مفید بودن این روش‌ها نشان نداده‌اند. بسیاری از پزشکان بر این باورند که تغییر رویکرد در این زمینه ممکن است تأثیرات منفی زیادی در تشخیص به‌موقع و درمان مناسب بسیاری از موارد بیماری سرطان پستان بگذارد. این موضوع به‌ویژه زمانی بیشتر آشکار می‌شود که بدانیم معاینه فیزیکی پستان هیچ‌گونه خطر یا هزینه‌ای برای فرد ایجاد نمی‌کند.

معاینه فیزیکی پستان

معاینه فیزیکی پستان‌ها توسط خود شخص شانس تشخیص به موقع سرطان پستان در مراحل ابتدایی و درمان کامل آن را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. آمار ارائه شده توسط مرکز پزشکی جان هاپکینز نشان دهنده این است که حدود ۴۰ درصد توده‌های سرطانی پستان در مرحله اول توسط خود بیمار و با معاینه معمولی در منزل کشف می‌شوند.

به همین دلیل توصیه می‌شود که همه خانم‌ها حداقل یک بار در ماه٬ در منزل به معاینه پستان خود مبادرت کنند. فایده معاینه‌های منظم و همیشگی این است که شخص با شکل ظاهری طبیعی٬ بافت و قوام پستان‌های خود آشنا می‌شود و در صورت وجود هر مورد غیرطبیعی بسیار سریع‌تر آن را به پزشک گزارش خواهد داد.

معاینه فیزیکی پستان در چند مرحله انجام می‌شود که هر شخص می‌تواند با یادگیری تمامی آنها٬ بهترین و راحت‌ترین روش را برای خود انتخاب کند. اگرچه در کشورهای پیشرفته دنیا و به علت مراجعه منظم زنان به پزشک٬ لزومی به انجام این معاینه در منزل دیده نمی‌شود اما در کشورهایی مثل ایران که هنوز مراجعه به پزشک برای انجام معاینه‌های دوره‌ای و غربالگری جهت بیماری‌های مختلف جایگاه خاصی ندارد معاینه دوره‌ای پستان توسط خود شخص از اهمیت بالایی برخوردار است.

معاینه ایستاده

بهترین مکان برای انجام معاینه پستان‌ها در حالت ایستاده و در زیر دوش حمام است. چون در این حالت بدون لباس و در مکانی خصوصی هستید و از آرامش لازم برای انجام معاینه برخوردارید.

استفاده از انگشت‌ها در روش ایستادهمعاینه پستان‌ها:

نکته‌ای که باید رعایت کنید این است که از سطح صاف انگشتان و نه از نوک آنها برای معاینه پستان استفاده کنید. چون در صورت استفاده از نوک انگشتان احتمال زیادی وجود دارد که بافت طبیعی پستان را با توده سرطانی اشتباه بگیرید. با استفاده از سطح انگشتان دور تا دور پستان را در مسیری دایره‌ای شکل از خارج به داخل٬ به صورت سطحی و عمقی بررسی کنید تا در صورت وجود توده یا چسبندگی غیرطبیعی آن را پیدا کنید.

روش دوم معاینه پستان در حالت درازکش است. بهترین حالت این است که رو به بالا دراز کشیده و بالش کوچکی را ابتدا در زیر شانه و بازوی راست قرار دهید و با استفاده از دست چپ پستان راست را به همان روش قبلی معاینه کنید. علاوه بر این با فشار دادن نوک پستان می‌توانید به وجود ترشح غیرطبیعی احتمالی در آن پی ببرید. سپس همین مراحل را در مورد پستان چپ تکرار کنید.

بخش سوم معاینه پستان به این صورت است که جلوی آیینه قرار می‌گیرید و از روبرو پستان‌ها را مشاهده می‌کنید. در این حالت و در صورت وجود عارضه‌ای غیرطبیعی مثل قرمزی٬ التهاب٬ زخم یا چروک متوجه بروز آن خواهید شد. در گذر زمان و با انجام منظم این معاینه‌ها با شرایط طبیعی پستان‌های خود آشنا شده و دز هنگام بروز عارضه غیرطبیعی به سرعت متوجه شده و پزشک خود را از آن مطلع خواهید کرد. همین روش معاینه فیزیکی به شیوه‌ای تخصصی و با دقتی بیشتر توسط پزشک و در معاینه‌های دوره‌ای در مطب انجام می‌گیرد.

مروری بر انواع روش‌های درمانی سرطان پستان

شیمی‌درمانی٬ رادیوتراپی و هورمون‌درمانی همگی از روش‌های درمانی سرطان پستان هستند که در زندگی روزمره و در برخورد با بیماران مبتلا٬ اسامی آنها را می‌شنویم. اما بسیاری از ما آشنایی چندانی با این روش‌ها و چگونگی انجام آنها نداریم. به همین دلیل بد نیست با مفاهیم اولیه آنها آشنا شویم.

شیمی درمانی

در روش شیمی‌درمانی از داروهای مخصوص برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این داروها عملکرد خود را از طریق حمله به ترکیباتی که منجر به تقسیم سریع سلول‌های سرطانی و گسترش آنها می‌شوند انجام می‌دهند. بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی از طریق وریدی و ظرف مدت کوتاه چند هفته‌ای به بیمار تزریق می‌شوند.

البته برخی از داروهای شیمی‌درمانی نیز از طریق خوراکی توسط بیمار مصرف می‌شوند. از آنجایی که هدف اصلی این داروها از بین بردن سلول‌های سرطانی است که به سرعت تکثیر می‌شوند ممکن است سایر سلول‌های طبیعی بدن از جمله سلول‌های مو و دستگاه گوارش را نیز که دارای سرعت تکثیر بالایی هستند مورد حمله قرار دهند. به همین دلیل است که چنین بیمارانی دچار عوارضی مثل ریزش مو٬ تهوع و اسهال می‌شوند.

رادیوتراپی

ذرات دارای انرژی بالا و امواج حاصل از تابش اشعه می‌توانند در درمان سرطان استفاده شوند.

از اشعه‌درمانی به اشکال مختلف در درمان سرطان استفاده می‌شود. به عنوان مثال ممکن است منبع تابش در بیرون بدن بیمار قرار داده شود و اشعه دارای سطح انرژی بالا به سلول‌های سرطانی و اطراف آن تابانده شود. در روشی دیگر منبع تابش اشعه رادیواکتیو٬ در داخل بدن و در نزدیکی بافت سرطانی قرار داده می‌شود و بدین ترتیب اشعه به تومور تابانده می‌شود.

هورمون درمانی

روش دیگری که استفاده از آن در درمان سرطان پستان رایج است هورمون درمانی است. از آنجاییکه هورمون استروژن سبب افزایش رشد تومور می‌شود می‌توان با کاهش سطح این هورمون از رشد تومور جلوگیری کرد.

البته این روش تنها در گروهی از بیماران کاربرد دارد که دارای گیرنده‌های استروژنی در سطح تومور هستند. حدود ۸۰ درصد تومورهای پستان در میان این گروه قرار دارند و در نتیجه به هورمون درمانی پاسخ مثبتی می‌دهند.