«دانشگاه مردم» در آمستردام؛ ابتکاری برای آموزش عمومی ایرانیان

«دانشگاه مردم» پروژه‌ای به قصد همگانی کردن آموزش است و اولین درسگفتار از سلسله درسگفتارهای خود را٬ ۲۶ اکتبر با سخنرانی سعید پیوندی٬ جامعه شناس در دانشگاه آمستردام برگزار کرد. زمانه از پشتیبانان ابتکار "دانشگاه مردم" است.

اولین درسگفتار حول موضوع« آموزش و دین: نسل جوان و تجربه اسلامی کردن نظام آموزشی در ایران» توسط پیوندی٬ جامعه شناس و متخصص امور تربیتی٬ در چهار بخش ارائه شد.

رادیو زمانه پس از برگزاری جلسه افتتاحیه و اولین مجموعه درسگفتار دانشگاه مردم٬ با علیرضا کاظمی٬ مدیر برنامه این دانشگاه به گفت‌وگو نشسته است.

چرا دانشگاه مردم؟ 

علیرضا کاظمی: پیشرفت روز افزون امکانات تکنولوژیک در عصر ارتباطات از یک‌سو و تحولاتی که در تغییر نقش‌ها و به طور مشخص مداخله گری شهروندان در جوامع مدرن و رو به توسعه در جریان هستند از سوی دیگر، تمام عرصه‌های جامعه از جمله آموزش را تحت تاثیر قرار داده است.

شاید این تحولات هنوز برای مخاطبان فارسی زبان چندان گسترده نباشد. همین باعث می شود که در حیطه آموزش عالی٬ ضرورت ابتکار و نوآوری فراوان وجود داشته باشد. چراکه در عرصه آموزش عالی و دانشگاه‌ها همواره پژوهش‌های ارزشمندی٬ چه توسط اساتید مجرب و با سابقه و چه توسط پژوهشگران جوان انجام می‌شود.

تعداد بسیاری از اندیشه‌ورزان، اساتید و پژوهشگران ایرانی در سراسر دنیا٬ در این تلاش‌های عظیم علمی مشارکت دارند. مباحث دانشگاهی و پژوهش‌های بسیاری که در دانشگاه ها انجام می شوند٬ مباحث مهم و ارزشمندی هستند که می توانند نه تنها در چهاردیواری دانشگاه ها برای دانشجویان پذیرفته شده٬ بلکه برای تمام افراد جامعه مفید باشند. همواره افرادی هستند در کارشناسی و کارشناسی ارشد تحصیل نمی کنند.  پس باید فضایی به وجود آورد تا بتوان این مباحث را هم در فرم شایسته و هم با محتوای مناسب به میان مردم برد.

اگر رشد و پیشرفت یک جامعه را پیش فرض در نظر بگیریم٬ قشر اقلیتیِ نخبگان جامعه که با مباحث و علوم مهم روز در ارتباطند٬ به تنهایی توان ایجاد تحول و پیشرفت جامعه را نخواهند داشت. بنابراین بسیار اهمیت دارد که این مباحث را هر چه بیشتر برای همگان عمومی و قابل دسترس کرد. انتخاب این اسم نیز ناشی از همین برداشت است: دانشگاهی برای مردم.

انگیزه تلاش برای این ابتکار شهروندی در شرایطی صورت گرفته است که همه چیز به سمت هر چه خصوصی‌تر کردن و کالایی کردن آموزش پیش می‌رود. دانشگاه مردم تلاشی برای عمومی کردن و دموکراتیزه کردن آموزش است.

برنامه‌ها و پشتیبابان دانشگاه مردم  

علیرضا کاظمی: دانشگاه مردم کار خود را با یک فاز آزمایشی شروع کرده است. هدف کلی این پروژه ارائه مجموعه‌ای از درسگفتارها به‌صورت عمومی است. این هدف از دو طریق متحقق می گردد: شرکت در جلسات زنده و همچنین تهیه و تدوین ویدئو از تک تک درسگفتارها که در اختیار عموم قرار خواهد گرفت.

قاعدتا هر دو شیوه هزینه‌های قابل توجهی را طلب می کند و از آنجایی که این ابتکار در فاز آزمایشی خود به طور کاملا داوطلبانه آغاز شده است٬ مطلقا کار ساده ای نیست. تلاش ما این است که در این فاز آزمایشی بتوانیم اهمیت و جایگاه چنین تلاشی را به بهترین شکل نشان دهیم تا حمایت لازم را برای تداوم این پروژه از بخش‌های مختلف جامعه و نهادهای ایرانی جلب کنیم.

 برنامه و ایده‌آل فعلی ما اجرای ماهانه یک مجموعه سخنرانی به‌طور زنده است. هر مجموعه شامل دست‌کم چهار سخنرانی کوتاه است. ویدئوی سخنرانی‌های کوتاه هر هفته از طریق اینترنت در دسترس عموم قرار خواهد گرفت.

این پروژه در هلند آغاز شده است و در حال حاضر با پشتیبانی محدود بخش خاورمیانه دانشگاه آمستردام٬ انیستیتوی علوم انسانی و اجتماعی: ایران آکادمیا و رادیو زمانه، بخشی از هزینه‌های این پروژه در سال ۲۰۱۵ پوشش داده شده است.

تلاش و امید دانشگاه مردم این است که بتواند برای سال ۲۰۱۶ پشتیبانی و مشارکت دیگر نهادهای مرتبط را جلب نیز کند٬ از جمله نهادهای دانشگاه‌های ایران‌شناسی، بنیادهای علمی و فرهنگی ایرانیان، رسانه‌ها و بنگاه‌های انتشارات و دیگر علاقه‌مندان.

همچنین سعی داریم که در مرحله اول و در سال ۲۰۱۶ ٬ برگزاری جلسات ثابت ماهانه در دانشگاه آمستردام به ثبیت برسد. در صورت استقبال٬ در سال بعد٬ این درسگفتارها هر هفته در یکی از پایتخت‌های مهم کشورهای اروپایی یا آمریکایی مثل لندن، پاریس، تورنتو و ...  برگزار خواهد شد. اگر چنین شود٬ به جای هر هفته، به طور متوسط یک روز در میان٬ یک سخنرانی کوتاه در دسترس جامعه ایرانی سراسر دنیا قرار می‌گیرد.

چه موضوعاتی

علیرضا کاظمی: در این مجموعه درسگفتارها می‌توانند پژوهش در تمامی رشته‌ها و موضوعات مطرح شوند٬ همچون مباحث علوم انسانی و اجتماعی٬علوم تجربی و علوم دقیقه. همچنین دانشگاه مردم موضوعات روز یا موضوعاتی که نیاز است در دراز مدت مورد توجه قرار بگیرند و یا حتی موضوعاتی که صرفا می توانند برای جامعه جالب باشند و به درک و دانش افراد بیافزایند را پوشش خواهد داد. این موضوعات می توانند جهانی باشند یا منطقه‌ای و یا به طور خاص به ایران بپردازند. برای نمونه امیدواریم که در آینده نزدیک بتوانیم به موضوعات آموزش، بحران آب و تغییرات اقلیمی، آخرین پیشرفت‌ها در زمینه نانوتکنولوژی و بسیاری موضوعات دیگر که پژوهشگران ارزنده ایرانی تحقیقات بسیار قابل توجهی در این زمینه‌ها انجام داده اند٬ بپردازیم.

سخنرانان درسگفتارها 

علیرضا کاظمی: سخنرانان این درسگفتارها می‌توانند تمام افرادی باشند که پژوهشی انجام داده اند و مایل اند زحمات خود را به جامعه عرضه کنند و در اختیار عموم قرار دهند. سبک کار دانشگاه مردم٬ سبک کار مشارکتی و باز است. از یک طرف٬ همه می توانند موضوعات مورد علاقه خود و یا سخنران مورد علاقه و محبوب خود را به ما معرفی کنند تا ما تلاش کنیم که  سخنرانی در رابطه با آن موضوع مشخص را به مرحله اجرا درآوریم. از طرف دیگر٬ پژوهشگران نیز می‌توانند خود را معرفی و برای سخنرانی ثبت نام کنند. برای تمامی این شرایط در وبسایت دانشگاه مردم٬ بخشی ویژه در نظر گرفته شده است.

تفاوت دانشگاه مردم با دیگر پروژه‌های آموزشی آنلاین 

علیرضا کاظمی: شکی نیست که کلیه تلاش‌ها در این زمینه و حوزه‌هایی که مورد پوشش قرار می‌دهند هر کدام به جای خود ارزشمندند. ما در حوزه آموزش کماکان نهادهای کافی نداریم.

حوزه مورد تمرکز دانشگاه مردم همان گونه که تعریف شده است حوزه پژوهش‌ها و تحلیل‌های دانشگاهی و علمی است. این از یک‌سو٬ نوع مباحث و سطح آنها را مشخص می‌کند و از سوی دیگر٬ بر رویکرد آنها٬ یعنی رویکرد علمی و ویژگی های مشخصی که رویکرد علمی دارند٬ اذعان دارند. به این ترتیب سه ویژگی در کنار هم و در ترکیب با یکدیگر وجوه ممیزه دانشگاه مردم محسوب می شوند. اول اینکه موضوع، پژوهش ها و تحلیل ها هستند. دوم اینکه رویکرد علمی است و سوم اینکه مخاطب عموم مردم هستند.

 راه‌های دسترسی به ویدئوها

علیرضا کاظمی: تلاش می‌کنیم تا وبسایت دانشگاه مردم پایگاه مناسبی برای ارائه اولیه و توزیع سریع و ساده این درسگفتارها باشد. از آنجایی که هدف توزیع هر چه گسترده‌تر و رایگان این درسگفتارها برای همگان است٬ از تمام شیوه های ممکن بهره خواهیم برد. بی شک داشتن پشتیبانان رسانه‌ای و همچنین بهره‌گیری از تجارب و تخصص آنها در این زمینه بسیار کارساز خواهد بود. همچنین استفاده از شبکه‌های اجتماعی در این راه ما را بسیار کمک خواهد کرد.

بازخورد مخاطبان

علیرضا کاظمی: بازخورد و نظرات مخاطبان برای ما بسیار اهمیت دارد. از این رو٬ در وبسایت دانشگاه مردم ساز و کارهای متنوعی برای جمع آوری انواع پیشنهادات و نظرات برای مخاطبان در نظر گرفته شده است: از برقراری سریع ارتباط در هر زمینه ای گرفته تا پیشنهاد موضوع٬ از پیشنهاد سخنران گرفته تا ثبت نام به عنوان سخنران. طبعا این ارتباط دوجانبه و فعال می تواند در شبکه‌های اجتماعی دانشگاه مردم هم صورت بگیرد. علاقه‌مندان می‌توانند خود را در این صفحات ثبت نام کنند و به طور منظم در جریان به روزرسانی درسگفتارها قرار بگیرند.

چند ویدئو و چه مدت؟

علیرضا کاظمی: در مرحله آزمایشی در نظر داریم که در ماه‌های باقیمانده سال میلادی دست کم ۱۰ درسگفتار ارائه دهیم. هدف‌مان ادامه همین روند در سال ۲۰۱۶ است٬ یعنی ماهانه ارائه یک مجموعه درسگفتار حضوری و هر هفته انتشار یک درسگفتار که در اینترنت در دسترس همگان قرار خواهد گرفت. امیدواریم با مشارکت و پشتیبانی سازنده نهادهای علمی و فرهنگی دیگر٬ این تلاش تداوم پیدا کند.