مجلس کارفرمایی و کارگرانی که صندوق‌ها را پر می‌کنند

روز هفتم اسفند سال ١٣۹۴، دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران برگزار می‌شود. انتخاباتی که گفته می‌شود با محدودیت‌های نظارتی حاکم بر آن، مانع از ورود نمایندگان لایه‌های مختلف اجتماعی به پارلمان خواهد شد.

تشکل‌های مستقل کارگری در ایران نه اجازه دارند نماینده‌ای به مجلس بفرستند و نه ظرف قانونی تعریف شده‌ای برای فعالیت رسمی آن‌ها وجود دارد. از طرفی دیگر، تشکل‌های کارگری تحت نظارت دولت همانند شوراهای اسلامی کار و خانه کارگر، فراخوان‌هایی برای مشارکت کارگران در انتخابات و دعوت از آن‌ها برای رای دادن به لیست اصلاح‌طلبان صادر کرده‌اند.

در آستانه نشکیل دهمین مجلس شورای اسلامی، سهم کارگران از مصوبات قانونی ۹ مجلس پیشین چه بوده است؟ آیا کارگران صف‌های رای‌گیری را در روز هفتم اسفند طولانی خواهند کرد؟

سهم کارگران از ادوار مجلس

در ۹ دوره‌ای که از نشکیل مجلس شورای اسلامی می‌گذرد، مصوبات، طرح‌ها و لوایح کارگری، کم‌ترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. برای نمونه در مجلس نهم تا پایان سال ١٣۹٣، ١١١ مصوبه از طرف مجلس به دولت ابلاغ شده که در این میان تنها شش مصوبه به طور مستقیم مرتبط با نیروی کار در ایران بوده است.

در دوره هشتم مجلس، در میان ٢۸۷ مصوبه ابلاغ شده به دولت، تنها پنج مصوبه مربوط به کارگران بود. برخی از این مصوبات و طرح‌ها در میان ادوار مجلس، بسیار دست به دست شده‌اند و تبدیل شدن هر یک از آن‌ها به قانون، زمانی طولانی برده است که البته این مورد تنها مربوط به کارگران نبوده است.

برای نمونه، مساله به کارگیری و استخدام معلمان حق‌التدریسی برای اولین بار در سال ١٣۸٣ به صورت یک طرح پیشنهادی از طرف نمایندگان مجلس هفتم مطرح شد. این طرح در زمان بررسی آن در صحن مجلس، در دولت محمود احمدی‌نژاد نیز به صورت یک لایحه پیشنهادی به مجلس ارائه شد.

از سال ١٣۸٣ تا سال ١٣۹۴ یعنی فاصله بین سه دوره مجلس، طرح به کارگیری معلمان حق‌التدریسی و نهضت سوادآموزی چندین بار دست به دست شد تا این‌که سرانجام در مجلس هشتم به صورت قانون درآمد. هر چند این قانون تا سال ١٣۹۴ بیش از پنج بار از طرف مجلس مورد بازبینی قرار گرفت و مواد و تبصره‌های آن اصلاح شد.

قانون بیمه کارگران ساختمانی نیز به سرنوشت قانون به کارگیری معلمان حق‌التدریسی دچار شد و از مجلس هفتم تا مجلس فعلی چندین بار مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفت.

در میان بیش از هزاران طرح و لایحه در مجلس‌های ششم، هفتم، هشتم و نهم، مسائل عمده جامعه کارگری از جمله روشن شدن وضعیت قراردادهای سفیدامضا و قراردادهای موقت کار که ۹٣ درصد از قراردادهای کارگران را شامل می‌شود، در هیچ‌کدام از طرح‌ها و لایحه‌ها قرار نگرفته است.

به نظر می‌رسد سهم کم کارگران از مصوبات، طرح‌ها و لوایح مجلس به دلیل عدم حضور نمایندگان مستقل کارگری در کرسی‌های مجلس است، اما تشکیل فراکسیون کارگری در مجلس تا چه اندازه توانسته جای خالی نمایندگان کارگران را در مجلس پر کند؟

سهم کارگران از فراکسیون کارگری مجلس

فراکسیون کارگری مجلس شورای اسلامی با داشتن هشت عضو یکی از فراکسیون‌های تشکیل شده در مجلس نهم است. ریاست این فراکسیون بر عهده علیرضا محجوب، دبیرکل خانه کارگر و نماینده تهران، ری و شمیرانات است که از نظر سیاسی به جبهه اصلاحات نزدیک است.

ترکیب فراکسیون کارگری مجلس اما نشان می‌دهد که این فراکسیون بیش‌تر یک فراکسیون امنیتی و نظامی است: نادر قاضی‌پور، نماینده ارومیه که در سوابقش فرماندهی گردان توپخانه جعفر صادق به چشم می‌خورد، سیدحسین نقوی حسینی، نمانیده ورامین، قرچک و پیشوا که سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز هست و سید محمد سادات ابراهیمی، نماینده شوشتر که برای مدتی طولانی رئیس اداره عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی شهرستان شوشتر بوده. آیا این افراد می‌تواند مدافع حقوق کارگران باشد؟

تشکل‌های کارگری همانند شوراهای اسلامی کار و خانه کارگر که تحت نظارت علیرضا محجوب، رئیس فراکسیون کارگری هستند، فراخوان‌های مختلفی برای شرکت کارگران در انتخابات داده‌اند. البته این فراخوان‌ها عموما خطاب به نیروی‌های استخدام رسمی است که این تشکل‌ها آن‌ها را تحت پوشش خود قرار داده‌اند.

بسیاری از اعضای تشکل‌های مستقل کارگری معتقد هستند که علیرضا محجوب نه تنها در مجلس کارگران را نمایندگی نمی‌کند، بلکه تمام تلاش خود را به کار بسته تا به صورت امنیتی با تشکل‌های مستقل کارگری مقابله کند. عده زیادی از اعضای سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران بر این باورند که علیرضا محجوب، طرح حمله به دفتر این سندیکا را در ١۹ اردیبهشت سال ١٣۸۴ سازماندهی کرده است.

داود رضوی، عضو سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران، در مقاله‌ای که به بهانه سالگرد حمله به دفتر سندیکای کارگران شرکت واحد نوشته است، می‌گوید: «نشریه ماهنامه صنعت و معدن اولین نشریه‌ای بودکه بعد از حمله به سندیکا مصاحبه‌ای با اعضای هیات موسس سندیکای کارگران شرکت واحد انجام داد. همان نشریه از آقای محجوب در مورد این حمله وحشیانه به کارگران سوال کرد. ایشان اظهار داشتند اطلاعی ندارند، ولی عنوان کردند اگر مطلع بودند خودشان هم در این حمله شرکت می‌کردند».

میزان مشارکت کارگران در انتخابات مجلس

نهادهای رسمی و دولتی تاکنون آمار تفکیک شده‌ای درباره میزان مشارکت طبقات مختلف اجتماعی، در انتخابات برگزار شده در جمهوری اسلامی، ارائه نکرده‌اند. پژوهش‌های مستقل دانشگاهی هم با توجه به عدم وجود منابع رسمی برای تحلیل ترکیب جمعیتی رای‌دهندگان، بیش‌تر در حد گمانه‌زنی‌ بوده‌اند و مقالات پراکنده‌ای که در نشریات و فصل‌نامه‌های مختلف، منتشر شده‌اند.

تقی آزاد ارمکی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، در گفت‌وگویی با سایت عصر ایران در اردیبهشت‌ ماه ١٣۹۴ می‌گوید: «کارگران و سرمایه‌داران و لمپن‌ها و روشنفکران معمولا مشارکتی حداقلی در انتخابات دارند اما روحانیان و نظامیان و روستاییان (دهقانان و کشاورزان)، مشارکت سیاسی‌شان حداکثری است. طبقه متوسط جدید و (مسامحتا) خرده بورژوازی ایران نیز بسته به شرایط سیاسی و اجتماعی، کم و بیش در پای صندوق‌های رای حاضر می‌شوند.»

اگر فرضیه این استاد جامعه‌شناس دانشگاه تهران را بپذیریم باید گفت که کارگران کم‌ترین مشارکت را در انتخابات پیش‌ رو خواهند داشت و این در حالی است که تشکل‌های مستقل کارگری در ایران، تاکنون بیانیه‌ای در رابطه با شرکت یا عدم شرکت در انتخابات پیش‌ رو صادر نکرده‌اند.

یکی از کارگران فولاد مبارکه در مورد شرکت کارگران در انتخابات هفتم اسفند به رادیو زمانه می‌گوید: «ما کارگران یک دست نیستیم. بین ما هزار دسته و گروه وجود دارد. عده‌ای که رسمی هستند یواشکی می‌روند رای می‌دهند. از شروع تبلیغات نامزدهای انتخابات مجلس چندین میتینگ در همین مبارکه برگزار شده که استقبال کارگران از آن کم بوده است. راستش نمی‌توانم پاسخ مشخصی به این سوال بدهم. شرکت یا عدم شرکت کارگران در انتخابات تا اندازه زیادی به موقعیت معیشتی و امنیت کاری‌شان گره خورده است. کارگری که هر لحظه ممکن است اخراج شود، چه انگیزه‌ای برای رای دادن دارد؟»

عده‌ای از کارگران یک واحد تولیدی در تهران که یک گروه تلگرامی را برای ارتباط با یکدیگر تشکیل داده‌اند، می‌خواهند در انتخابات هفتم اسفند ماه به لیست اصلاح‌طلبان رای بدهند. یکی از این کارگران ساکن تهران در این رابطه به رادیو زمانه می‌گوید: «رای ندادن ما نه تنها مساله‌ای را تغییر نمی‌دهد، بلکه ما را بیش‌تر گرفتار خواهد کرد. این درست است که ما نماینده مستقلی در مجلس نداریم، اما دست روی دست هم نمی‌گذاریم که دوباره یک احمدی‌نژاد دیگر را به ما تحمیل کنند. خیلی راحت بگویم ما چاره‌ای جز انتخاب بین بد و بدتر نداریم».

بدتر شدن وضعیت معیشت کارگران در سال‌های گذشته و حاکم شدن رکود بر اقتصاد ایران، می‌تواند تاثیری اساسی بر مشارکت کارگران در انتخابات روز جمعه بگذارد. حال باید دید که وعده‌های انتخاباتی کاندیداهای بی‌ربط به تشکل‌های کارگری تا چه اندازه می‌توانند کارگران را پای صندوق‌های رای بیاورند تا این نمایندگان، جای خالی نمایندگان مستقل کارگران را در مجلس شورای اسلامی پر کنند.