ایمره کرتس، ستایشگر شادی در ظلمت درگذشت

ایمره کرتس، نویسنده مجارستانی و برنده نوبل ادبی در سال ۲۰۰۲ در اثر کهولت سن در ۸۶ سالگی درگذشت. او ستایشگر شادی بود و شوخ‌طبعی را به ادبیات هولوکاست بازگرداند.

کرتس ۹ نوامبر ۱۹۲۹ در بوداپست متولد شد. پس از اشغال مجارستان توسط ارتش آلمان در جون ۱۹۴۴ او را که یهودی بود به اردوگاه آشویتس بردند و سپس از آنجا به اردوگاه مخوف بوخنوالد انتقال دادند.

رمان «بی‌سرنوشت» مهم‌ترین اثر حماسی او نیز بر اساس تجربه‌های نویسنده در اردوگاه‌های آشویتس و بوخنوالد نوشته شده است.

آکادمی نوبل در سال ۲۰۰۲ اعلام کرده بود به این دلیل که آثار کرتز «حافظ تجربه شکننده یک فرد علیه استبداد وحشیانه تاریخ است و مبین امکان توانایی زیستن و اندیشیدن انسان در عصری است که فردیت توسط جامعه شدیداً سرکوب می‏ شود»، جایزه نوبل ادبی را به او اهدا می‌کند.

ایمره کرتس در رمان «بی‌سرنوشت» داستان نوجوانی ۱۵ ساله به نام «جیوبرجر کووس» را روایت می‌کند، که به جرم یهودی بودن توسط نیروهای اشغالگر آلمانی دستگیر و به آشویتس منتقل می‌شود. جیوبرجر کووس هم مانند کرتز موفق می‌شود خودش را با شرایط دشوار اردوگاه تطبیق دهد و سرانجام، با پایان جنگ جهانی دوم آزادی‌اش را به دست آورد. مهم‌ترین تمایز این رمان با آثاری که بر اساس تجربه‌های آشویتس نوشته شده، سویه طنزآمیز و شوخ‌طبعانه اثر است. بسیاری از منتقدان در زمان انتشار این رمان بر نویسنده خرده گرفتند که لحظات شادی را برای قهرمان رمانش در اردوگاه آشویتس رقم زده و از این اثر به عنوان یک «رسوایی» یاد کردند.

«جهت‌یاب»، «پرچم انگلیسی»، «خاطرات ممنوعه»، «من دیگری: گزارش یک دگردیسی»، «یهودآزاری به مثابه یک فرهنگ»، «لحظه‌های سکوت در خلال باز تولید جوخه‌های مرگ» و «زبان تبعید شده» از دیگر آثار این نویسنده مجارستانی‌ست.

پس از ظهور راست افراطی در مجارستان، ایمره کرتس در واکنش به این رویداد در گفت‌و‌گویی گفته بود: «راست‌گرایی افراطی و یهودستیزی در این کشور افسانه‌ها دارند و عیب‌های قدیمی مانند تزویر و ریا و یا تمایل برای طرد دیگران مانند گذشته در این کشور رشد می‌کند.»

این سخنان واکنش انجمن نویسندگان و روزنامه‌نگاران راست‌گرای مجارستان را برانگیخت و او را نویسنده‌ای بی‌ریشه خواندند.

مهم‌ترین آثار ایمره کرتس در ایران ناشناخته مانده. از او فقط یک داستان بلند با عنوان «رمان پلیسی» به ترجمه گلبرگ زرین توسط انتشارات بازتاب‌نگار منتشر شده است.