در این حصار بشکن – واکنش‌ها به درگذشت حبیب

درگذشت حبیب محبیان، موجی از همدردی‌ علاقمندان به موسیقی پاپ ایرانی را در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت. کاربران از سیاست‌های تبعیض‌آمیز وزارت ارشاد اسلامی و خلف وعده مسئولان نسبت به این خواننده موسیقی پاپ انتقاد کردند. انتشار تصاویری از جنازه حبیب محبیان با رویکردهای اطلاعاتی در برخی سایت‌های خبری نیز بحث‌هایی در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت.

حبیب محبیان در سال ۱۳۶۰ که موسیقی ایران در محاق قرار داشت، به لس‌آنجلس مهاجرت کرده بود. او در سال ۱۳۸۸ از محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهوری پیشین ایران درخواست کرده بود که به ایران بازگردد و به فعالیت‌های هنری‌اش در ایران ادامه دهد. با وعده اسفندیار رحیم‌مشایی او به ایران بازگشت با این امید که در ورزشگاه امجیدیه کنسرت برگزار کند. اما حمید شاه‌آبادی، معاون هنری ارشاد که به سختگیری نسبت به هنرمندان موسیقی شهرت داشت، همسو با احمد خاتمی، امام جمعه تهران مانع از فعالیت هنری حبیب محبیان شد. احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران گفته بود ایران جای خوانندگان لس‌آنجلسی نیست.

یغما گلرویی، شاعر و ترانه‌سرای سرشناس ایرانی که در آذر سال گذشته بازداشت شده بود و آثار او هم از وزارت ارشاد اسلامی مجوز نمی‌گیرد، متنی نوشته است در شبکه فیسبوک با عنوان: «بدرود مرد تنهای شب».

گلرویی به خلف وعده مسئولان دولت پیشین و سنگ‌اندازی‌ها و کارشکنی‌های دولت روحانی اشاره می‌کند و می‌نویسد:

«آنچه خبر درگذشت حبیب را تلخ‌تر می‌کند تلاش هفت ساله‌ بی‌فایده‌اش برای گرفتن مجوز انتشار آلبوم و برگزاری کنسرت بود. او هم مثل بسیاری هنرمندان مغضوب دیگر دق مرگ شد و حالا لابد "دفتر موسیقی" مانند مغضوبانی که مجوز انتشار به آثارشان نداد و بعد به مناسبت درگذشتشان پیام تسلیت منتشر کرد، قبری در "قطعه هنرمندان" برایش مهیا کرده که کنار باقی ممنوع‌الفعالیت‌ها در این قطعه آرام بگیرد. این سرنوشت تمام کسانی‌ست که بی‌اعتنایی متولیان نابلد فرهنگی به موسیقی و هنر را باور نداشته باشند. یکی یکی می‌میریم و دولت فعلی هم همچنان در دسته کلید زنگ‌زده‌اش پی کلیدی می‌گردد که با آن قفل عتیقه‌ی "موسیقی مردمی" را باز کند. "حبیب" اولین قربانی این خوش‌باوری نبود و آخرین هم نخواهد بود. خواننده‌ خلاق و صاحب‌سبکی که جای خالی‌اش تا همیشه در موسیقی ما احساس خواهد شد و گویی در محبوب‌ترین ترانه‌اش سرنوشت محتوم خود را فریاد می‌زد:
من مرد تنهای شبم
مهر خاموشی بر لبم... »

حجت جمشیدپور مدیر برنامه‌های حبیب به برخی رسانه‌های داخلی اطلاع داده که امید دارد وزارت ارشاد اسلامی اجازه دهد جنازه حبیب از مقابل تالار وحدت تشییع شود. علی مرادخانی، معاون هنری ارشاد اما اعلام کرده است که وزارت ارشاد اسلامی این اجازه را به خانواده حبیب نمی‌دهد.

برخی رسانه‌های داخلی هم تصاویری از جنازه این هنرمند را منتشر کرده‌اند که هرگونه شائبه‌ای درباره مرگ او از بین برود. انتشار این تصاویر با انتقاد و انزجار علاقمندان به موسیقی ایران مواجه شد.

از زندگی شخصی تا ترانه‌های اجتماعی

حبیب در سال ۱۳۵۶ با انتشار نخستین آلبومش با عنوان «مرد تنهای شب» به زودی به شهرت رسید. انتشار آلبوم دوم او با نام «سلام همسایه» مصادف شد با وقوع انقلاب ایران. چنین بود که این صدای تازه که از موسیقی راک غرب تأثیر پذیرفته بود و ترانه‌هایش از یک سو بسیار شخصی و از سوی دیگر انقلابی بود، در هیاهوی انقلاب گم شد. «شهلا» و «مادر» از شخصی‌ترین ترانه‌های او هستند و «قصه روز سیاه» از ترانه‌های اعتراضی و اجتماعی او.

نفسم گرفت از این شهر، حبیب

یغما گلرویی درباره حبیب می‌نویسد:

همکاری با بزرگی مثل واروژان را تجربه کرده و از شعر شاعرانی مثل نادر ابراهیمی و شفیعی کدکنی و محمدعلی بهمنی در آثارش استفاده کرده و بسیاری از آهنگ‌هایش در حافظه‌ی شنیداری مردم ماندگار شده بودند.

بسیاری از کاربران با به اشتراک گذاشتن ترانه‌های ماندگار حبیب، ترانه‌هایی مانند «مرد تنهای شب»، «شهلای من» (از نخستین آلبوم او)، «خرچنگ‌های مردابی» (بر اساس شعر محمد علی بهمنی از آلبوم کویر باور) یاد او را گرامی داشتند.

علاوه بر این حبیب ترانه‌هایی هم بر اساس شاعران شناخته‌شده‌ای مانند ابوالقاسم لاهوتی (ترانه هزاران بار)، محمد فرخی یزدی ( ترانه افق)، ایرج میرزا (ترانه قبله‌نما)، محمد ابراهیم باستانی پاریزی (ترانه آلبوم)، حمید مصدق (ترانه من و تو) و عمران صلاحی (بادبادک‌ها) اجرا کرده است. شهرها متفاوت است، اما اجرای او با گیتار ۱۲ سیم معمولاً یکسان و همسان با کارهای پیشین او.

وسوسه بازگشت به وطن

حبیب پس از بازگشت به ایران ترانه‌ای به نام «عشق‌های خدایی» درباره کشته‌شدگان جنگ ایران و عراق منتشر کرد. انتشار این ترانه به شایعاتی دامن زد و سرانجام پسر او، محمد حبیبیان اطلاعیه‌ای در پاسخ به این شایعات منتشر کرد و اعلام کرد که حبیب ترانه «عشق‌های خدایی» را سه سال پیش از بازگشتش به ایران با کمک مهرزاد جاوید در سوئد اجرا و ضبط کرده است. فرزند حبیب در این اطلاعیه می‌گوید پدرش در لس‌آنجلس همواره به فکر بازگشت به ایران بوده است.

مسیح علی‌نژاد، روزنامه‌نگار درباره بازگشت حبیب به ایران می‌نویسد:

«ضرورت بازگشت هنرمندان و روشنفکران به سرزمین مادری دو دلیل عمده دارد. اول اینکه آنها هم انسان‌اند و چرا باید در سودای رویایی که تاریخ مهاجرت ایرانی نشان داده احتمالا خیلی هم قابل تحقق نبوده (لااقل تا به حال) خود را از "مرگ" در آغوش وطن محروم کنند؟ و دوم اینکه زبان زاییده‌ وطن است و وطن حاصل‌ تعامل مردمی است که بدان زبان "زندگی" می‌کنند و نه فقط اجتماع. ۷۰ میلیون ایرانی هم که در "الی" ساکن شوند، امریکا، امریکاست و ایران ایران.
اما فرمان‌آرا در "یه بوس کوچولو" از کنار این سوال عبور کرد که وقتی هنرمند نتواند در کنار هنرش باشد، وقتی همان "زبان" که ابزار تحقق اندیشه‌های اوست صرفا به کار خریدن یک کیلو خیار و یک بسته رشته خوشکار و ماهی سفید بیاید، وقتی "ساز" تبدیل به اکسسوار ویلای رامسر و مایه انبساط خاطر چند میهمانی شود که به شب‌نشینی آمده‌اند، چه فرقی دارد در جنگل‌های وهم‌انگیز رامسر زندگی کنی و به ایستادن قلبت در بیمارستان امام سجاد بمیری یا در هر جای دیگری که اسمش را گذاشته‌ایم "غربت" تا فراموش کنیم در وطن خویش غریبیم؟»

سال گذشته در سومین جشن سالانه «موسیقی ما» در تالار وحدت حبیب را به روی صحنه فراخواندند. او گفته بود: «من بدون گیتارم فلج هستم و تا جایی که یادم می‌آید تابه‌حال بدون گیتار روی هیچ صحنه‌ای نرفته بودم.»

او همچنین گفته بود:

«تنها سرگرمی من موسیقی است. من فقط این بیکاری را دوست ندارم و ناراحت هستم. البته الان هم بیکار ننشسته‌ام، در اتاقم می‌نشینم و پای کامپیوتر آهنگ می‌سازم. ۳۰ آهنگ ضبط کرده‌ام که تقریبا آماده پخش است و فقط باید آن را بخوانم.»

آیا این ترانه‌ها هرگز پخش می‌شود؟

در فروردین ۱۳۹۳ انتشارات نصیرا مجموعه‌‌ای از ترانه‌های حبیب را در کتابی با نام «مرد تنهای شب» منتشر و در نمایشگاه کتاب تهران عرضه کرد. بابک نصیرا در بهمن همان سال در حادثه‌ای مشکوک در دریای خزر غرق شد. خبرگزاری فارس ادعا کرده بود که او کتابی از ترانه‌های شاهین نجفی را هم منتشر کرده بوده است.

بیشتر بخوانید: