حاشیه‌ای بر انتشار عکس یک سرباز محیط بان از یک پلنگ ایرانی

یک سرباز محیط بان موفق شده حین گشت‌زنی در پارک ملی بمو  از یک قلاده پلنگ ایرانی عکاسی کند.

سعید مولایی، یکی از ۲۰۰ سربازی که سالانه دوران خدمت وظیفه خود را به عنوان محیط بان در سازمان محیط زیست می‌گذراند، در واقع کاری منحصر به فرد را به انجام رسانده است. پلنگ ایرانی، پستانداری مخفی‌کار و سریع به شمار می‌آید.

به همین خاطر اغلب تصاویر موجود از پلنگ ایرانی که با نام علمی Panthera Pardus Saxicolor شناخته می‌شود، عکاسی‌هایی است که با استفاده از دوربین‌های تله‌ای مجهز به سنسور مادون قرمز ثبت شده است. این دوربین‌های هوشمند قادرند از موجودات زنده‌ای که از مقابل‌شان می‌گذرند عکس‌برداری کنند.

اما حتی با وجود دوربین‌های هوشمند، همچنان امکان سرشماری دقیق پلنگ‌ ایرانی به عنوان بزرگ‌ترین زیرگونه‌های پلنگ وجود ندارد. برآوردها نشان می‌دهد جمعیت این گونه پلنگ که بومی غرب آسیا است، در بزرگترین زیستگاهش یعنی ایران، به کمتر از ۵۰۰ قلاده می‌رسد. قفقاز، شرق ترکیه و ترکمنستان از دیگر زیستگاه‌های این حیوانات به شمار می‌آید.

با این حال پارک ملی بمو در نزدیکی شهر شیراز که سعید مولایی در آنجا عکس یک قلاده پلنگ ایرانی را ثبت کرده از بزرگترین زیستگاه‌های این حیوان به شمار می‌آید. پیشتر در فروردین و بهمن سال ۱۳۹۳ و مرداد ۹۴ نیز در مجموع عکس پنج قلاده دیگر از پلنگ‌های این پارک به ثبت رسیده بود.

بمو، که ۴۶ سال پیش به عنوان پارک ملی ایران به ثبت رسیده است، با ۳۲ گونه پستاندار، ۹۱ گونه پرنده، ۱۹ گونه خزنده و ۳ گونه دوزیست، پناهگاه امنی برای پلنگان به شمار می‌آید. در سال‌های اخیر ساخت و سازهای نیروی انتظامی، مجمع جهانی اهل بیت، شهرک صدرا وابسته به وزارت مسکن، پادگان احمد بن موسی نیروی دریایی سپاه پاسداران و کارخانه صدر شیمی وزارت دفاع در حریم این پارک، نگرانی‌ها درباره پارک بمو را افزایش داده است.

هر چند نباید فراموش کرد بزرگترین عامل کشتار پلنگ‌ها در ایران تصادفات جاده‌ای، حمله دامداران و البته شکارچیان به شمار می‌آیند. خرید و فروش پلنگ ایرانی  نیز از دیگر تهدیداتی است که این گونه در معرض خطر انقراض با آن مواجه است.

به گواهی مقامات ارشد سازمان محیط زیست تنها ظرف ۹ سال گذشته ۱۶۶ پلنگ در ایران کشته شدند.

کاهش طعمه پلنگ بر اثر شکار انسان‌ها، گسترش پروژه‌های زیربنایی در زیستگاه پلنگ، مزاحمت‌های انسانی و از میان رفتن زیستگاه به دلیل چیدن گیاهان و قارچ‌های خوراکی، استخراج معدن، جاده‌سازی، جنگل‌زدایی، آتش‌سوزی و چرای دام از جمله عواملی است که منجر به تکه‌تکه شدن زیستگاه‌های این حیوان شده است.

سرانجام در اسفندماه سال ۹۴، به دنبال افزایش آمار تلفات و نگرانی از وضعیت زیستگاه این حیوان، «برنامه ملی عملیاتی حفاظت از پلنگ ایرانی» ابلاغ شد. این برنامه از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ لازم اجراست و در آن حفاظت از پلنگ، بیمه پلنگ، بیمه خسارات ناشی از عملکرد پلنگ در دستور کار قرار می‌گیرد.

افزون بر این، جریمه شکار پلنگ ایرانی ۱۶برابر شد و از ۵ میلیون تومان به ۸۰ میلیون تومان رسید.

اقدامات کنونی این امیدواری را می‌دهد تا پلنگ ایرانی به سرنوشت ببر مازندران و شیر ایران دچار نشود. هر چند نباید از یاد برد که اقدامات حفاظتی از پلنگ ایرانی تنها به دستورات و مصوبه‌های دولتی بازنمی‌گردد، بلکه در طول سال‌های اخیر مسائل زیست محیطی به یک مطالبه عمومی ارتقا پیدا کرده است و کنشگران و سازمان‌های مردم‌نهاد این حوزه نقشی عمده در حفاظت از محیط زیست بر عهده گرفته‌اند.