ماشین عامل ترور؛ توصیه‌ای که عملی شد

گروه‌ها و سازمان‌های تروریستی به صورتی فعال، روزانه در حال تحقیق، تولید، کشف و ارزیابی ایده‌ها و روش‌های جدید برای انجام عملیات تروریستی‌اند که کشف تنها یکی از آن‌ها نیازمند روزها و شاید ماه‌ها فعالیت‌ اطلاعاتی مستمر سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی است.

در این میان اما اندکی سهل‌انگاری پلیسی و امنیتی به حادثه‌ای هولناک منجر می‌شود که در آن جان انسان‌ها هدفی آسان برای تروریست‌هاست.

اما چه شد که دستورالعمل شش سال پیش القاعده در مجله‌اش خطاب به جهادی‌ها، در نیس به اجرا درآمد؟

ساعت ۱۰:۳۰ شب پنج‌شنبه است که مردم جمع شده برای تماشای مراسم آتش‌بازی به مناسبت جشن باستیل یا همان روز ملی فرانسه در نیس، هدف یک کشتار دسته‌جمعی قرار می‌گیرند.

راننده یک کامیون دیوانه‌وار در میان جمعیت می‌راند و همزمان با اسلحه خود اقدام به شلیک گلوله می‌کند. در نتیجه این حمله بیش از ۸۰ نفر (تا به حال) جان خود را از دست می‌دهند و نزدیک به ۱۰۰ نفر نیز زخمی می‌شوند. مقامات از مردم می‌خواهند که از خانه خود خارج نشوند. فرانسوا اولاند، رییس‌جمهوری فرانسه به طور تلویحی در در اولین واکنش، حادثه را تروریستی می‌خواند و قول می‌دهد که حملات نظامی فرانسه به داعش در عراق و سوریه شدت پیدا کند. وضعیت اضطراری امنیتی که در نتیجه حمله‌های تروریستی نوامبر سال گذشته در پاریس ایجاد شده بود، برای سه ماه دیگر تمدید می‌شود.

حالا نیروهای ذخیره پلیس و ژاندارمری فراخوانده شده‌اند و ارتش حضور چشمگیری در خیابان‌ها دارد.

باراک اوباما، رییس‌جمهوری آمریکا نیز این حمله را محکوم کرده و به صورت ضمنی تاکید می‌کند که از نظر ایالات متحده نیز حمله تروریستی بوده است. این در حالی است که هنوز هیچ گروهی مسئولیت حمله را نپذیرفته است.

عملیات نیس، نسخه‌ای که شش سال پیش نوشته شده بود

دست‌نوشته‌ها و جزوه‌های آموزشی به دست آمده از گروه‌های تروریستی روشن می‌سازد که استفاده از خودرو به عنوان وسیله کشتار جمعی تنها به گروه‌های کمتر نظامی اختصاص نداشته و حتی گروهی مانند القاعده هم استفاده از این روش را به اعضای خود توصیه کرده‌اند. مجله منتشر شده القاعده در سال ۲۰۱۰ به جهادی‌ها و طرفداران خود توصیه کرده بود که زمان و مکان را به دقت انتخاب کرده و به دنبال ازدحام بیش‌تر باشند. در این دستور‌العمل خیابان‌های باریک ارجحیت دارند چون «مردم کمتری می‌توانند فرار کنند.»

این دستور‌العمل حتی سرعت لازم و روش درست رانندگی برای ایجاد تلفات بیشتر را آموزش داده و از راننده می‌خواهد محل‌هایی را برای انجام عملیات انتخاب کند که ازدحام جمعیت بیش‌تر بوده و در نتیجه خودروهای کمتری وجود داشته باشد تا خودروی مهاجم با آن‌ها برخورد نکرده و متوقف نشود.

استفاده از اسلحه در حین راندن یا پس از متوقف شدن خودرو برای تلفات بیشتر و انتخاب مکان‌هایی که بر روی تردد وسایل نقلیه بسته شده‌اند نیز از دیگر توصیه‌های این دستورالعمل بوده است.

در این توصیه‌نامه، کشورهای فرانسه، آمریکا، بریتانیا، اسرائیل، کانادا و برخی دیگر از کشورهای غربی بهترین مکان برای انجام این‌گونه عملیات تروریستی معرفی شده‌اند.

دستورالعمل در پایان از فرد می‌خواهد که اگر روزی خداوند او را به فیض انجام این عملیات رساند به جهان بگوید که چرا این کار را انجام داده است.

گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها نشان می‌دهد که استراتژی و روش به کار رفته در حادثه نیس، شباهتی عجیب به دستورالعمل مجله القاعده در سال ۲۰۱۰ دارد.

مهاجم مکانی را انتخاب کرده که  مملو از جمعیت بوده و باریکی خیابان نیز سبب تلفات بیش‌تر شده است. مهاجم مسلح بوده و بر اساس برخی گزارش‌ها تیر‌اندازی هم کرده است. محل جشن تقریبا به روی تردد خودروها بسته بوده و نوع خودرو نیز کاملا مناسب هدف عملیات بوده است.

در این میان سهل انگاری ماموران امنیتی و پلیس فرانسه که در محل حاضر بوده‌اند هم به یاری مهاجم آمده و در نتیجه شدت حادثه بیش‌تر شده است.

تصاویر منتشر شده از صحنه نشان می‌دهد که ماموران پلیس با وجود مشکوک بودن خودرو، تلاشی برای متوقف ساختن آن قبل از اجرای عملیات نمی‌کنند.

تروریست‌ها خلاق‌تر می‌شوند

تصور کنید نزدیک به ۵۰۰ نفر در دنیا به صورت شبانه‌روز در حال تحقیق، ارزیابی و کشف روش‌های جدید برای فعالیت‌های تروریستی باشند. در این شرایط این افراد می‌توانند روزانه صدها استراتژی جدید تروریستی خلق کنند که کشف فقط یکی از آن‌ها برای سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی کشورها، نیازمند ساعت‌ها و بلکه روزها فعالیت اطلاعاتی و صرف هزینه‌های هنگفت است.

طبیعی است که در چنین شرایطی بهترین واکنش مقامات دولتی کشورهای قربانی تروریسم، تهدید تروریست‌ها به گرفتن انتقام و قول عملیات نظامی است. کاری که فرانسوا اولاند، رییس‌جمهوری فرانسه این روزها به خوبی از پس انجام آن برآمده است.

حمله خونبار نیس فرانسه به لحاظ نوع حمله و استراتژی آن اگرچه پدیده تازه‌ای نیست، اما برای اولین بار است که این نوع از عملیات تروریستی وسعتی این‌چنینی پیدا کرده و سبب کشته شدن بیش از ۸۰ نفر شده است.

دسامبر سال ۲۰۱۴ حادثه مشابهی در شهر نانت فرانسه اتفاق افتاد که در آن مهاجم با خودروی خود به جمعیت حاضر در بازار این شهر حمله کرد. در این حادثه اما تنها یک نفر جان خود را از دست داد. در آوریل سال ۲۰۰۹ نیز یک مهاجم به وسیله خودرو به اتوبوس حامل ملکه هلند در پایتخت این کشور حمله کرد. این حمله باعث مرگ پنج نفر و زخمی شدن ۱۲ نفر شد.

بر اساس آمارها از سال ۲۰۰۶ تاکنون ۱۵ حادثه تروریستی با استفاده از وسیله نقلیه و به شکلی مشابه رخ داده که بیش‌ترین آن‌ها در اسرائیل بوده است.

روزنامه تایمز اسرائیل در شماره امروز خود به بهانه حادثه نیس فرانسه، استفاده از خودرو به عنوان وسیله قتل‌عام دسته جمعی را از ویژگی‌های گروه‌هایی دانسته که یا به اسلحه و مواد منفجره دسترسی ندارند یا استفاده از آن‌ها را به دلایل امنیتی به صلاح نمی‌دانند.

وب‌سایت «پایگاه تروریسم جهانی» هم اگرچه استفاده از خودرو را به عنوان ابزار انجام عملیات تروریستی در دسته‌بندی‌های خود قرار نداده است، اما بر اساس آمارهای منتشر شده در این سایت، روند استفاده از این روش به شدت افزایش یافته، به شکلی که تنها از سال ۲۰۱۴ تا‌کنون، تروریست‌ها هشت فقره حمله با خودرو انجام داده‌اند. بیش‌تر این حمله‌ها در اسرائیل و اروپا بوده است. گزارش‌هایی هم از انجام حمله‌های مشابه در بریتانیا و کانادا منتشر شده است.

از این رو استفاده از خودرو به عنوان وسیله و ابزار حمله‌های تروریستی اگرچه برای سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی کشورهای غربی ناشناخته نیست، اما روند افزایش آن به پدیده‌ای مشکل‌زا برای این سرویس‌ها و همچنین کارشناسان مطالعات امنیتی و ضد‌ تروریسم بدل شده است و چه بسا جلوگیری از وقوع آن‌ها بسیار دشوارتر شده باشد و به ساعت‌ها فعالیت‌ اطلاعاتی نیاز داشته باشد.

در این استراتژی از آنجا که هیچ سلاحی از جانب مهاجم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، بدون داشتن پیش‌زمینه یا هشدارهای امنیتی یا اطلاعات پردازش شده جاسوسان سرویس‌های اطلاعاتی، جلوگیری از این حمله‌ها عملا امکان‌پذیر نخواهد بود. متوقف کردن خودرو و حتی بازرسی آن پیش از اقدام به حمله هم اثری نخواهد داشت چون ممکن است هیچ وسیله ممنوعه‌ای در خودرو نباشد. تمرکز فراوان سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی بر رهگیری نقل و انتقالات قانونی یا غیر‌قانونی اسلحه و نیز نظارت بر خرید و فروش مواد شیمیایی مشکوک هم عملا پتانسیل این سازمان‌ها را برای فعالیت‌های اطلاعاتی تضعیف می‌کند.

از طرف دیگر حضور پر‌شمار نیروهای پلیس در خیابان‌ها، فضای شهری و جامعه را امنیتی کرده و خود سبب نگرانی‌های روانی برای افراد می‌شود. در چنین شرایطی است که به قول روسا بروکس، استاد حقوق دانشگاه جورج تاون، تروریسم قابل نابودی نیست اما قابل مدیریت است.

در همین زمینه