دوچرخه‌سواری زنان: هم شرعی است هم قانونی؟
تعدادی از زنان تهرانی روز سه‌شنبه، دوم شهریور ۱۳۹۵ در خیابان‌ها دوچرخه‌سواری کردند. رهبر جمهوری اسلامی دوچرخه‌سواری زنان را با شرایطی جایز دانسته اما برخی می‌گویند که اقدام زنان تهرانی مفسده است.
گروه خبر
روز سه‌شنبه، دوم شهریور گروهی از شهروندان تهرانی با دوچرخه‌هایی که از قول علی خامنه‌ای روی آنها نوشته شده بود: «دوچرخه سواری زنان هم شرعی است هم قانونی»، در خیابان ولی عصر و انقلاب دوچرخه‌سواری کردند. روزنامه وقایع اتفاقیه هم در گزارشی از دوچرخه‌سواری زنان، فتوایی از رهبر جمهوری اسلامی گرفته که بر اساس آن دوچرخه‌سواری زنان با شرایطی جایز است.
شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان ریاست جمهوری هم این فتوا را در توییتر خود منتشر کرده است. اما رسانه‌هایی هم هستند که می‌گویند رهبر جمهوری اسلامی با این کار مخالف است.
پاسخگوی دفتر رهبر جمهوری اسلامی در پاسخ به پرسش روزنامه وقایع اتفاقیه درباره حکم دوچرخه‌سواری زنان بالغ گفته است: «نظر حضرت آقا درباره سواری به‌طور کلی یکی‌ست. ایشان درباره دوچرخه‌سواری، موتورسواری و ... می‌فرمایند در صورتی که به‌گونه‌ای نباشد که جلب نظر نامحرم شود یا مفسده‌ای به آن مترتب نباشد جایز است، بنابراین باید شخص توجه کند که در چه شرایطی اقدام به دوچرخه‌سواری می‌کند و این کار چه صورتی دارد. اگر نکات گفته شده رعایت شود، جایز است.»
این گزارش نظر نماینده دفتر مکارم‌شیرازی، مرجع تقلید دیگر شیعه را هم نقل کرده که بر اساس آن «از نظر آیت‌الله مکارم‌شیرازی، دوچرخه‌سواری فی نفسه ایرادی ندارد و جایز است اما بر مؤمن واجب است از خطر و مفسده احتمالی بپرهیزد. بنابراین اگر کسی احساس کند در صورت دوچرخه‌سواری یا هر کار دیگری ضرری به او وارد می‌شود یا احتمال رخ دادن گناه بالاست باید خودداری کند و در غیر این صورت دوچرخه‌سواری جایز است.»
در مقابل در برخی از سایت‌های نزدیک به تندروها سخن دیگری از رهبر ایران نقل شده است. آنها نوشته‌اند که علی خامنه‌ای در دیدار با مسئولان وزارت ورزش در سال ۷۵ درباره دوچرخه‌سواری زنان گفته است: «فرض کنید که شما ورزش دوچرخه‌سواری را ترویج کنید، بعد دخترها در خیابان‌های تهران دوچرخه‌سواری کنند! بدیهی است این کار مناسب نیست. دختر تهرانی که در خیابان می‌آید و دوچرخه‌سواری می‌کند، مثل دختر چینی نیست. در زمان مائو که شما به چین می‌رفتید یا حتی بعد از او هم که ما دیده بودیم، اصلا نمی‌شد فهمید که این دختر است یا پسر. می‌دانید چینی‌ها به گونه‌ای هستند که درست نمی‌شود تشخیص داد این، زن است یا مرد. لباس آنها هم یک جور بود. آن، اصلا تبرج نیست؛ اما این دخترِ شلوار تنگ و لباس چسبان پوشیده، وقتی سوار یک دوچرخه تشریفاتی هم بشود و در خیابان بیاید، این تبرج است.»
دوچرخه سواری جرم نیست
در قوانین ایران هیچ قانونی که دوچرخه‌سواری را جرم بداند وجود ندارد و ماده دو قانون مجازات اسلامی هم تاکید می‌کند که هر فعل یا ترک فعلی که برای آن مجازات تعیین شده باشد، جرم محسوب می‌شود.
نظریه شماره ۷/ ۵۱۵۲ مورخ ۵ /۶/ ۷۹ اداره حقوقی قوه‌قضاییه در این‌باره می‌گوید: «با توجه به اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها، چون جهت استفاده از کراوات، دوچرخه‌سواری دختران در خیابان‌های اصلی و نحوه اصلاح موی سر پسران در قوانین موضوعه و مدونه مجازاتی درنظر گرفته نشده است، لذا اعمال مذکور، قانونا جرم تلقی نمی‌شود.»
با این حال دوچوخه‌سواری زنان در ایران در مقاطع مختلف با مشکل مواجه شده است. در سال‌های دهه ۷۰ حمایت فائزه هاشمی از دوچوخه‌سواری زنان به انتقادات گسترده از او منجر شد.
از سال‌های گذشته اما شهرداری تهران با ایجاد کانکس‌هایی به شهروندان دوچرخه کرایه می‌دهد اما مسئولان این کانکس‌ها دوچرخه‌ها را به زنان کرایه نمی‌دهند. «خانه‌های دوچرخه» از سال ۱۳۸۸ خورشیدی در تهران راه افتاده و بیش از چهار هزار و ۵۰۰ دوچرخه در شهر تهران و ۱۴۰ ایستگاه دارد.
یکی از مسئولان شرکت پارسا، مجری پروژه دوچرخه‌های شهری، در پاسخ به این پرسش که چرا به خانم‌ها دوچرخه داده نمی‌شود، گفته بود: «چون بحث خانه‌های دوچرخه بحث تفریحی نیست بلکه برای کارمندهاست که می‌خواهند سر کار بروند و فعلا برای خانم‌ها خدمات ارائه نمی‌کند.»
چند سال پیش، حسین رحیمی، رییس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران ممنوعیت دوچرخه‌سواری زنان در شهر را اعلام کرد، اما در تیرماه ۱۳۹۱، محمدرضا محمودی، معاون وقت عمرانی استانداری تهران گفته بود که دوچرخه‌سواری برای بانوان منع قانونی ندارد و این موضوع باید فرهنگ‌سازی و اصلاح شود.
منوچهر دانشمند، دبیر خانه دوچرخه‌سواری شهرداری تهران در همان زمان گفت: «اگر آقای معاون استاندار کنار یکی از کانکس‌های دوچرخه حاضر شوند و دوچرخه در اختیار بانوان قرار دهند، از ایشان سپاسگزار خواهیم بود، زیرا ما تاکنون هیچ دستوری برای ارائه دوچرخه به بانوان نداشته‌ایم و همچنان تنها آقایان میتوانند در ایستگاههای دوچرخه شرق تهران ثبت‌نام کنند.»
محمد رویانیان، رییس ستاد سازمان سوخت وقت ایران هم همان زمان از طراحی دوچرخه‌های ویژه بانوان خبر داد که دیگر چیزی درباره آن شنیده نشد.
رییس سازمان ورزش شهرداری تهران گفته بود که سه بار از شورای انقلاب فرهنگی که متولی این موضوع است استعلام شده که بی‌پاسخ مانده است.
زنان مریوانی و ممنوعیت دوچرخه‌سواری
آخرین بار زمستان سال گذشته، وقتی برای اجرای طرح «سه‌شنبه‌های پاک» از مردم خواسته شد که روزهای سه‌شنبه بدون ماشین به خیابان بیایند و به جایش از دوچرخه استفاده کنند، بار دیگر موضوع دوچرخه‌سواری زنان مطرح شد. سه‌شنبه‌های پاک گسترش یافت و به مریوان رسید، اما نیروی انتظامی مریوان از دوچرخه‌سواری زنان جلوگیری کرد.
برخورد نیروی انتظامی با اعتراض فعالان مدنی مریوان روبه‌رو شد و در رسانه‌ها انعکاس گسترده یافت و در نهایت اعلام شد که شورای شهر مریوان قسمتی از پارک بانوان این شهر را تبدیل به پیست دوچرخه‌سواری کرده است.
منصور مرادی، نماینده مریوان در مجلس، پیش‌تر در واکنش به اتفاقات مریوان گفته بود که برخوردهایی صورت گرفته با زنان مریوان چنان که رسانه‌ها مطرح کرده‌اند بزرگ نبوده است.
او همچنین اخیرا گفته که «من شایعاتی شنیده‌ام که برخی به امام جمعه مریوان نسبت داده‌اند که ایشان دوچرخه‌سواری زنان را حرام اعلام کرده‌اند اما واقعیت این نیست. امام‌جمعه مریوان در خطبه‌های اخیر خود دوچرخه‌سواری را حرام ندانسته و فقط به حجاب زنان دوچرخه‌سوار اعتراض کرده‌اند.»
مرادی درباره پوشش ویژه زنان دوچرخه سوار گفته است: «حجاب زنان دوچرخه‌سوار حجاب خاصی نیست بلکه باید عرف جامعه امروز برای پوشش زنان در آن رعایت شود؛ اگر این حدود رعایت شود هیچ محدودیتی برای زنان وجود ندارد.»
نظرها
دکتر عبدالعزیز ساقی رامهــرمزی
کسی که با دیدن دوچرخه سواری یک بانو ..... می شود بهتر است به جای زیر پرسش بردن این ورزش تندرستی بخش به نزد یک روانپزشک برود .
دکتر عبدالعزیز ساقی رامهــرمزی
یکی از بهترین راههای رسیدن به تندرستی ، نگهداری زیست بوم ، جلوگیری از هدر رفتن سوخت و چندین سودمندی بیشتر انجام ورزش دوچرخه سواری است . نخبگان بهتر است فرهنگ سازی کُنند .