پاسارگاد در کشاکش با افراطی‌ها

پاسارگاد این روزها نگران فرارسیدن روز کوروش است. آیا هفتم آبان، ورود گردشگران به این محوطه تاریخی ممنوع می‌شود؟ چند روزی است که نامه‌ا‌ی با نشان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان دست به دست می‌چرخد. در این نامه خطاب به تمام دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی استان اصفهان و انجمن صنفی دفاتر گردشگری آن استان، نوشته شده: «برگزاری هر نوع تور گردشگری از اول تا دهم آبان‌ ۹۵ به مقصد پاسارگاد شیراز "فاقد وجاهت قانونی" است.» هر چند خیلی زود مسئولان مربوطه در اصفهان اعلام کردند: «در هفتم آبان روز منسوب به کوروش، پاسارگاد تعطیل نیست و از ورود گردشگران به این محوطه تاریخی هیچ ممانعتی نخواهد شد.» اما هنوز بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی خاطرجمع نشده و به راستی نمی‌دانند هفتم آبان چه خواهد شد.

کوروش‌اللهی‌ها در برابر حزب‌اللهی‌ها

«کوروش‌اللهی‌ها»، اصطلاحی که از ابداع آن چند سالی می‌گذرد، به کسانی گفته می‌شود که خود را مریدان کوروش مطرح کرده و به نوعی پان‌ایرانیسم معتقد هستند. شروین وکیلی که خود را جامعه‌شناس، زیست‌شناس، داستان‌نویس، اسطوره‌شناس و تاریخ‌نگار معرفی می‌کند و سخنرانی‌های متعددی در باب کوروش و دوران هخامنشی دارد و به خاطر این سخنرانی‌ها طرفداران بسیاری پیدا کرده، یکی از سر منشأ‌های این جریان معرفی می‌شود. البته این افراد کم نیستند و اعتقادات خود را دارند و شاید گسترش اعتقادات آن‌ها از زمانی افراطی شد که پای سیاستمداران وسط آمد.

در دوره‌ی احمدی‌نژاد، این گروه‌ها پر و بال تازه‌ای پیدا کردند چرا که در دولت نهم و ریاست اسفندیار رحیم مشایی بر سازمان میراث فرهنگی، اقداماتی برای بزرگداشت این مناسبت صورت گرفت و چشم و چراغ احمدی‌نژاد در آذر سال ۱۳۸۷ در اظهاراتی، از در نظر گرفتن روزی به نام «روز کوروش» در تقویم ملی ایران دفاع کرد. رحیم‌مشایی همچنین در مراسمی به مناسبت رونمایی از منشور کوروش که به صورت موقت به ایران آمده بود، راه و روش کوروش را از جنس پیامبران دانست و با بیان این که ۱۳۱ سال قبل منشور کوروش کشف شد و ۲۴۰۰ سال پیش از آن، این منشور از فنا شدن محفوظ مانده است، گفت: «چرا ما نباید این مسأله را نشانه و آیتی از خدا ندانیم.» در همین مراسم احمدی‌نژاد چفیه‌ای را به گردن سرباز هخامنشی انداخت و خیلی‌ها آن‌ها را متهم به ایجاد مکتبی موسوم به «مکتب ایرانی» کردند.

در برابر این جریان دو گروه مخالف هم وجود دارد، گروه نخست موسوم به «حزب‌اللهی‌ها» هستند، آن‌ها که ادامه‌دهندگان راه «خلخالی»، تخریبگر بناهای تاریخی در اوایل انقلاب به حساب می‌آیند و از هر گونه توجه به «تاریخ» بیزارند و گروه دیگر، افرادی هستند که اصالت تاریخی روز کوروش را زیر سوال می‌برند. یکی از آنها رضا مرادی غیاث‌آبادی، اخترباستان‌شناس است که در مصاحبه‌ای با روزنامه شرق عنوان می‌کند: «نام Sirius day که در تاریخ ۲۹ اکتبر تقویم بین‌المللی ثبت شده، به نام ستاره شباهنگ اشاره دارد و به کوروش هخامنشی ارتباطی ندارد، چراکه نام کوروش به زبان لاتین اگرچه تلفظ هر دو به یک شکل است، اما به گونه‌ای دیگری Cyrus نوشته می‌شود. با این حال پس از آن تاریخ دوستداران و ناسیونالیست‌های افراطی هر ساله این روز را بیشتر از سال قبل تبلیغ می‌کردند، حال آنکه در هیچ جایی از تاریخ اشاره‌ای به این روز که ارتباطی با کوروش هخامنشی داشته باشد، نشده است.»

البته نباید فراموش کرد که گروه دیگری به دور از این افراطی‌گری‌ها هستند که خواهان تصویب روز کوروش در تقویم ملی ایران بوده و راه جداگانه‌ای را در ارج‌ گذاشتن به مقام پادشاه‌ مشهور ایران پیشه‌ کرد‌ه‌اند. خواسته این کارشناسان و متخصصان همواره این بوده است که باید به کوروش احترام گذاشت و از مقبره‌ای او به بهترین شکل نگهداری کرد. آن‌ها در همایشی که چند سال پیش با عنوان «روز جهانی کوروش» در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به مناسبت روز کوروش برگزار شد، عنوان کردند که جای این روز جهانی فقط در سالنامه‌ی کشور ایران به‌عنوان کشوری زادگاه کوروش، خالی است. به همین دلیل خواهان ثبت این روز به‌ عنوان یک روز ملی در سالنامه ملی ایران شدند. سخنرانان این همایش، حکمت‌الله ملاصالحی، ژاله آموزگار، عبدالمجید ارفعی، جلال‌الدین کزازی و کامیار عبدی بودند.

روز کوروش را در تقویم بیاوریم

به دور از این‌ چالش‌ها، آنچه برای دوستداران میراث فرهنگی و افکار عمومی حائز اهمیت است، نگهداری و پاسداشت از «پاسارگاد» به عنوان یک اثر باستانی‌ جهانی است. با این حال گویا همین خواسته منطقی با افراط‌گرایی گروه معتقد به راه خلخالی که در برابر تاریخ‌دوستان ایستاده‌اند مواجه شده‌ است.شاید به همین دلیل است که فریدون الهیاری، مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان، درباره‌ ارتباط آن نامه با تجمعات روز منتسب به کوروش به ایسنا، می‌گوید: «به حسب وجود برخی ملاحظات در کشور، درخواست شده است چنین اقدامی صورت گیرد.» و تاکید می‌کند که این نامه از طرف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نبوده است.

با این حال این نامه که با امضای مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان همراه بود، واکنش «دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران» را به دنبال داشته: «به جای ابلاغیه‌های فراقانونی، سازمان میراث فرهنگی و شورای فرهنگ عمومی به درخواست مکرر سازمان‌های مردم ‌نهاد پاسخ مثبت بدهند و با یاری یکدیگر روز هفتم آبان ماه هر سال، که یادروز گشایش و آزادسازی بابِل یا یکپارچگی حوزه‌ تمدنی ایران و هم‌چنین صدور منشورِ کورش است، در تقویم رسمی کشور به عنوان "روز کوروش" ثبت شود.»

در این نامه همچنین مطرح شده: «گردهمایی مسالمت‌آمیز دوستداران فرهنگ و تاریخ ایران در پاسارگاد بین یکم تا دهم آبان و به ویژه هفتم آبان، نمونه‌ی خوبی از رشد و توسعه گردشگری فرهنگی است و وظیفه‌ ذاتی همه‌ دستگاه‌های متولی فرهنگ و گردشگری توسعه چنین برنامه‌هایی است، بنابراین ابلاغ هرگونه دستورالعملی که خلاف این رویه و باعث به تعطیلی کشاندن گردشگری فرهنگی در کشور باشد، به ویژه از سوی نهادی که وظیفه‌ی توسعه‌ی گردشگری را بر عهده دارد، عملی فاقد وجاهت قانونی است.»

مصیب امیری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس اما در پاسخ به این واکنش ها و همچنین درباره‌ ممانعت از ورود گردشگران به پاسارگاد در فاصله زمانی اول تا دهم آبان می‌گوید: «ما از آژانس های گردشگری در این باره نه درخواستی داشته‌ایم و نه نامه‌ای برای اعمال محدودیت و ممنوعیت ورود گردشگران داخلی و خارجی به محوطه پاسارگاد نوشته‌ایم.»
به گفته او، ما فقط به دلیل ازدحام بیش از حد جمعیت در آن روزها به ویژه هفتم آبان، از تورگردان‌ها درخواست کرده‌ایم در آن تاریخ، تدبیر لازم را در بازدید از پاسارگاد داشته باشند و در صورت امکان جاذبه گردشگری دیگری را برای بازدید در نظر بگیرند.

با وجود این شایعه‌ها درباره احتمال ممانعت از ورود گردشگران به پاسارگارد (آرامگاه کوروش) در فاصله زمانی اول تا دهم آبان، گردشگران خارجی را سردرگم کرده؛ به خصوص آن‌ها که محدودیت زمانی برای سفر به ایران دارند و شاید فقط یک بار شانس دیدن این اثر تاریخی را داشته باشند.

پاسخ مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس این است که قرار نیست پاسارگاد تعطیل شود و قرار نیست با گردشگرانی که قصد دارند در آن تاریخ به این محوطه تاریخی بروند، برخوردی شود.

با این حال، جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی نیز در این‌باره پیگیری‌هایی از حراست ویژه پلیس اتباع داشته و به طور رسمی اعلام کرده: «با توجه به استعلام‌های دریافت شده از استان فارس، تا این لحظه تصمیمی درباره‌ی تعطیلی پاسارگاد در روز هفتم آبان ‌ماه اتخاذ نشده و خواسته شده به این شایعات در فضای مجازی دامن زده نشود.»

آنچه اکنون مهم است این است که بنای باستانی‌ مقبره کورش در جهنم افراطی‌ها گرفتار شده راهی صلح‌آمیز را طلب می‌کند، همان راه و روشی که کوروش کبیر به آن شناخته شده است.